بر اساس اعلام اداره پایش زنجیره تامین شیرخشک سازمان غذا و دارو، خطوط اصلی شرکت‌های تولیدکننده شیرخشک که بیشترین سهم بازار را در اختیار دارند با ظرفیت تمام و ۲۴ساعته در حال تولید هستند. از طرفی، برآورد‌‌‌ها حاکی از آن است که درصورت افزایش قیمت شیرخام، تولید ماهانه شیرخشک به بیش از ۳۰ هزارتن برسد، چراکه با افزایش قیمت شیرخام، مصرف لبنیات کاهش می‌‌‌یابد. این درحالی است که افزایش تولید شیرخام در دستور کار وزارت جهاد قرار دارد، به طوری که بر اساس برآورد‌‌‌های صورت‌گرفته، پیش‌بینی می‌شود تولید شیرخام در سال آینده به ۱۴.۷ میلیون تن برسد.
بر این اساس، در حال حاضر مشکل مازاد شیرخشک با رفع موانع صادراتی مرتفع می‌شود و در صورت تصمیم دولت مبنی بر افزایش قیمت شیرخشک، راهی به جز پرداخت مشوق صادراتی وجود ندارد. در همین رابطه سیاوش سلیمی، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک صنعتی ضمن تایید این مطلب گفت: با فراهم شدن شرایط صادرات به غیر از نیاز کشور، توان صادرات وجود دارد، اما در شرایطی که بازار اقتصادی نیست، با مازاد تولید روبه‌رو هستیم و بنابر آمار تولید ماهانه شیرخشک با افزایش حداقل ۲۰ درصدی به بیش از ۲۰ هزارتن رسیده است. سلیمی از افزایش حداقل ۲۰ درصدی تولید شیرخشک نسبت به سال قبل خبر داد و گفت: با افزایش تولید شیرخام به ۱۴.۷ میلیون تن در افق ۱۴۰۴ و هدایت شدن مازاد تولید به سمت کارخانه‌های شیرخشک انتظار می‌رود که تمهیدات جدی برای صادرات اندیشیده شود تا دپوی شیرخشک در واحدهای تولیدی کاهش یابد.
به گفته وی، با افزایش ظرفیت تولید شیرخام به ۱۴.۷ میلیون تن، حداقل تولید شیرخشک ۳۰۰ هزارتن خواهد بود که براین اساس ۲۲۰هزارتن شیرخشک مازاد می‌تواند به بازارهای هدف صادر شود. سلیمی از دپوی ۶۰هزارتن شیرخشک در کارخانه‌ها خبر داد و گفت: با احتساب ۱۵هزار تن شیرخشک به عنوان ذخیره استراتژیک، ۴۵ هزارتن به منظور تامین نقدینگی کارخانه‌های شیرخشک برای پرداخت مطالبات دامداران باید به بازارهای هدف صادر شود.
وی با تاکید بر ضرورت رفع موانع صادراتی گفت: در دو ماهه امسال صادرات شیرخشک نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷درصد کاهش داشته که این افت ناشی از مشکلات رفع تعهدات ارزی و ارزش‌گذاری پایه صادراتی بالا توسط گمرک بوده است. برآورد‌‌‌ها حاکی از آن است که تا پایان سال با رفع موانع صادراتی، صادرات شیرخشک به ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزارتن برسد که ارزآوری حاصل از صادرات به ۴۰۰ میلیون دلار میرسد.
وی با بیان اینکه دپوی کنونی شیرخشک در انبار‌‌‌ها بیش از ۶۰ هزارتن است که همین باعث شده قیمت شیرخشک به کمتر از نرخ تمام‌شده برسد، ادامه داد: قیمت کنونی هر کیلوگرم شیرخشک در بازارهای منطقه ۱.۸تا ۲ دلار است که این امر انگیزه صادرات را کاهش داده که براین اساس رفع تعهد ارزی شرایط سختی را برای صادرکنندگان به وجود آورده است. در این بین به‌رغم پیگیری‌های مکرر، مشکلات رفع تعهد ارزی کماکان ادامه دارد، در حالی که با رفع آن می‌توان صادرات به کشورهای همسایه را توسعه داد، چراکه به سبب تولید حلال، آنها علاقه‌‌‌مند به دریافت هستند.
سلیمی یادآور شد: با توجه به عرضه هر کیلوگرم شیرخشک توسط صادرکنندگان با نرخ ۲ دلار و کمتر در بازارهای منطقه، قاچاق شیرخشک معنا ندارد و چنانچه قاچاق شیرخشک انجام می‌‌‌شد، با این حجم مازاد در کارخانه‌ها روبه‌رو نبودیم. وی با بیان اینکه قاچاق شیرخشک صحت ندارد، افزود: آمار گمرک و تولید حاکی از آن است که قاچاق شیرخشک نداریم، چراکه برای قاچاقچیان توجیه اقتصادی ندارد.
وی در حالی این اظهارات را مطرح می‌کند که از سوی دیگر علی‌‌‌احسان‌ظفری، مدیرعامل و رئیس هیات‌مدیره اتحادیه تعاونی‌‌‌های لبنی کشور گفت: به دلیل کاهش سرانه مصرف لبنیات، بخش عمده شیر تولیدی در کشور تبدیل به شیرخشک شده و به صورت قاچاق به کشورهایی مانند پاکستان صادر می‌شود؛ همچنین شیرخشک به ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و برخی کشورهای دیگر قاچاق شده و در آنجا برچسب آن تعویض و به کشورهایی مانند روسیه و... صادر می‌شود.ظفری گفت: گرچه تولید و صادرات محصولات لبنی رونقی ندارد، اما قاچاق شیرخشک از مرزهای پاکستان، افغانستان و تا حدی عراق در حال انجام است.
به گفته وی، قاچاق شیر خشک از یک طرف بزرگ‌ترین آسیب را به قشر مصرف‌کنندگان و از سوی دیگر به صنعت لبنیات وارد می‌کند؛ چراکه صنعت شیر خشک، یک صنعت ابتدایی است و درواقع مصداق خام‌فروشی محسوب می‌شود. ظفری ضمن تاکید بر اینکه دولت با جراحی اقتصادی باعث به هم ریختن آرامش مصرف‌کنندگان شد، گفت: با سیاست‌‌‌های اشتباه، یارانه مصرف‌کننده قطع شد و این یارانه را به ابتدای زنجیره برای تامین نهاده اختصاص دادند که این نهاده صرف تولید شیر خام می‌شود؛ ولی با قاچاق شیر خشک، این شیر خام سهم مردم کشور نمی‌شود و بخشی از آن تبدیل به شیر خشک و با حداقل قیمت نسبت به قیمت جهانی و بدون هیچ‌گونه سودی برای جامعه و کشور، قاچاق می‌شود.
وی تشریح کرد: در سال ۸۹ یارانه لبنیات به اشتباه حذف و در اختیار شیرخام گذاشته شد، در حالی که پرداخت یارانه مستقیم به لبنیات بر سفره خانوار اثر می‌گذارد. با افزایش قیمت لبنیات در سنوات گذشته، سرانه مصرف به شدت کاهش یافت. وقتی توان خرید مردم پایین آمد و فروش واحدهای لبنی افت کرد، این صنایع به سمت تولید شیر خشک رفتند و آنچه از شیر خام که مصرف داخلی نمی‌شود، با تبدیل به شیرخشک، بدون هیچ نظارتی به خارج از کشور قاچاق می‌شود. در صورتی‌‌‌که بهتر بود این شیر به صنایع لبنی اختصاص پیدا کند و فرآوری شود.ظفری همچنین گفت: نسبت شیر خام به شیرخشک حدود ۱۲ به یک کیلوگرم است و تقریبا از هر ۱۲ کیلوگرم شیر خام، یک کیلوگرم شیر خشک تولید می‌شود.
رئیس‌‌‌هیات مدیره اتحادیه تعاونی‌‌‌های لبنی درخصوص انتظارات فعالان این صنعت از دولت چهاردهم بیان کرد: هم اکنون سرانه مصرف لبنیات ۵۵ تا ۶۰ کیلوگرم است؛ در حالی که در برنامه هفتم افزایش سرانه مصرف به ۱۸۰ کیلوگرم هدف‌گذاری شده است. کارخانه‌های لبنی فعال به طور متوسط با ۵۰درصد ظرفیت خود فعالیت می‌کنند. طبق آمارها تعدادی از کارخانه‌ها تعطیل شده و کارخانه‌های فعال با ۱۰ تا ۲۰درصد ظرفیت کار می‌کنند.ظفری ادامه داد: ما منتقد سیاست‌‌‌هایی هستیم که باعث شد سرانه مصرف در جامعه کاهش پیدا کند. از دولت جدید انتظار داریم کاری کند تا روند تعطیلی واحدها متوقف شود و فکری به حال این واحدها بکند. خواسته ما این است که دولت نگاهش بر حمایت از تولید باشد؛ چراکه تا زمانی که تولید وجود نداشته باشد، رشد سرمایه و رفاه در کشور اتفاق نمی‌‌‌افتد. اگر دولت کمک کند که بنگاه‌‌‌های تولیدی راه بیفتد، رشد اقتصادی اتفاق می‌‌‌افتد، اما متاسفانه دولت‌‌‌ها به جای حمایت از تولید، بیشتر بر سر راه آنها مانع ایجاد می‌کنند و سیاست‌‌‌های دولت، تبدیل به یک معضل بزرگ برای تولید شده است.
بر اساس این گزارش، سید‌حیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو نیز به تازگی گفته است: میزان تولید شیرخشک رگولار در اردیبهشت رکورد را شکست و از مرز ۶ میلیون قوطی گذشت، این در حالی است که تولید در ماه‌‌‌های گذشته به طور متوسط ۵ میلیون و ۶۰۰هزار قوطی بوده است. وی با بیان اینکه آمارها نشان‌‌‌دهنده رشد ۳۵ درصدی تولید شیرخشک در اردیبهشت ماه نسبت به فروردین است، اظهار کرد: با نظارت و بازرسی‌‌‌های صورت گرفته توسط بازرسان معاونت‌‌‌های غذا و دارو مبنی بر عدم‌دپوی شیرخشک در کارخانه‌های تولیدی شاهد توزیع حداکثری شیرخشک در ماه ابتدایی سال ۱۴۰۳ هستیم.
علیرضا رستمی، مدیرکل فرآورده‌‌‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذاودارو نیز با تاکید بر اینکه در حال حاضر دپوی شیرخشک در کشور زیاد است، در عین حال بر کنترل روزانه خروجی شرکت‌های تولید و توزیع‌کننده شیرخشک تاکید کرد. وی به بحران حدود یک سال گذشته شیرخشک در کشور و تلاش انجام شده جهت ایجاد ثبات در بازار شیرخشک‌‌‌ها اشاره کرد و گفت: کمبود شیرخشک در ماه جاری به چهار محصول و برند رسیده است و به منظور رفع همین موضوع نیز ساختارسازی کرده‌‌‌ایم.
رستمی همچنین اصرار بر مصرف برند خاصی از شیرخشک از سوی مصرف‌کنندگان را از دیگر عوامل بروز برخی کمبود‌‌‌های موقتی خواند و گفت: در این زمینه نیز به فرهنگ‌سازی نیاز است تا در مواقع لزوم از برند‌‌‌های جایگزین استفاده شود. بنابراین اگر کمبود موقتی برخی برند‌‌‌های خاص را کنار بگذاریم، دپوی شیرخشک کوپنی در استان‌‌‌ها روی هفت ماه و هشت ماه است.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» این تناقضِ تولید مازاد شیر خشک در کشور، در مقابل کمبود آن، بسیاری از خانواده‌ها را با دردسرهای متعددی مواجه کرده است. حجم بالای تولید شیرخشک در حالی است که گلایه والدین از کمبود شیرخشک در کشور همچنان ادامه دارد و به دلیل این کمبود، والدین و نوزادان با مشکلات فراوانی مواجه هستند.
در همین رابطه همایون سامه‌‌‌یح‌نجف‌‌‌آبادی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس با انتقاد از کمبود شیرخشک یارانه‌ای در کشور گفت: وضعیت شیرخشک مدتی در کشور بهتر شد و مردم به راحتی می‌توانستند تهیه کنند، اما در حال حاضر به راحتی به دست مردم نمی‌رسد و در بسیاری از موارد مجبورند به هر طریقی شیرخشک غیریارانه‌ای را از بازار آزاد تهیه کنند. وی در ادامه بیان کرد: در حال حاضر دو نوع شیرخشک یکی با قیمت آزاد و دیگری یارانه‌ای توزیع می‌شود و البته ظاهر قوطی شیرخشکی که با قیمت یارانه‌ای به فروش میرسد، با ظاهر شیرخشکی که آزاد فروخته می‌شود متفاوت است؛ متاسفانه با کمبود شیرخشک یارانه‌ای مواجه هستیم، اما وضعیت شیرخشک با قیمت آزاد بهتر است. هرچند مردم باید مبلغ بیشتری را صرف خرید آن کنند.
وی مشکلات انتقال ارز، کمبود مواد اولیه و واردات را در کمبود شیرخشک موثر دانست و افزود: بهتر است مسوولان مربوطه علت کمبود شیرخشک در کشور را برای مردم تشریح کنند و در این رابطه پاسخگو باشند. نماینده مردم کلیمیان در مجلس دوازدهم یادآور شد: کمیسیون بهداشت مجلس یازدهم بارها موضوع کمبود دارو و شیرخشک را با حضور مسوولان مربوطه مورد بررسی قرار داد و در مجلس دوازدهم هم به این موضوع ورود خواهیم کرد.
