مهسا بهادری: شانزدهم تیر پس از برگزاری دو دوره انتخابات، مسعود پزشکیان به عنوان رییس‌جمهور دولت چهاردهم روی کار آمد. پس از این اتفاق انتظار تغییر وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی و به دنبال آن رییس سازمان سینمایی وجود دارد و این روزها، این پرسش که چه کسی به عنوان وزیر فرهنگ‌وارشاد آتی معرفی می‌شود، تبدیل به یک دغدغه شده و همه منتقدان و اهالی سینما به نحوی تلاش می‌کنند تا معضلات امروز فرهنگ و هنر کشور و سینمای ایران را به گوش وزیر و رییس سازمان سینمایی بعدی برسانند، دغدغه‌هایی از قبیل تقسیم هنرمندان به خودی و غیرخودی، کنار گذاشته شدن هنرمندان، نگاه‌های خصمانه به جامعه هنری و وجود رانت در سینما از موضوعاتی است که منتقدان به آن اشاره کردند و پیرو همین ماجرا هم کارگروهی تحت عنوان «فهرست اعضای کمیته وزارت فرهنگ‌وارشاداسلامی» در دولت چهاردهم مشخص شده است.
با تغییر دولت و روی کارآمدن وزیران جدید مطالبات جدی در این حوزه مطرح شده است و کانون کارگردانان سینمای ایران با استقبال از شعار دولت جدید که آمده تا تغییرات اساسی در عرصه مدیریت فرهنگی ایجاد کند و با حمایت از تفکر مشاور فرهنگی این دولت که معتقد به دولت فرهنگی است نه فرهنگ دولتی، خواهان تغییرات زیر است:
۱.دلجویی از همه اهالی سینما و سینماگرانی که به خاطر تفکر، نظر و اعتراضشان با نگاه امنیتی تحقیر، ممنوع الکاری و زندان روبرو شدند.
۲.مدیریت جدید نباید اجازه دهد نهادهای امنیتی و موازی در سینما دخالت کند.
۳.مدیریت جدید باید فضای امنی برای فیلمسازان سینمای متفکر فراهم کند.
۴.ما خواهان حذف هر گونه نظارتی قبل از ساخت فیلم هستیم و پروانه ساخت باید حذف شود.
۵.شفاف کردن همه مسائل فرهنگی و فشارهایی که بر دولت فرهنگی وارد خواهد شد.
۶.مدیریت جدید باید با عدالت با همه اهالی سینما برخورد کند و خودی و غیر خودی نباید در ساخت فیلم مد نظر قرار گیرد.
۷.همه فیلم هایی که در سه سال گذشته و سالهای قبل تر توقیف شدند باید پروانه نمایش بگیرند
۸.اگر مدیریت سینما در سه سال گذشته مجبور شد برای حفظ بقا از سینمای کمدی و سینمای عامه پسند حمایت کند این سینما مسلمأ پاشنه آشیل مدیریت فرهنگی دولت جدید خواهد شد چون برخی از فیلم های کمدی که در سه سال گذشته به نمایش در آمده اند اگر در دولت های قبل به نمایش در می آمدند با تحلیل ها و تفسیرها و مخالفینی روبرو می شدند.
پیرو همین بیاینه سراغ عباس یاری، محمود گبرلو و محمدرضا لطفی منتقد و کارشناس سینما رفتیم تا بپرسیم که در حال حاضر چه دغدغه‌ای در میان سینماگران وجود دارد و در حوزه فرهنگ‌وهنر، علی‌الخصوص سینما چه انتظاری از جانب هنرمندان وجود دارد که مدیران آینده باید پاسخگوی آن باشند. در ادامه چکیده‌ای از هر سه گفت‌وگو را به صورت پرونده می‌خوانید.
شفافیات و پایان به باندبازی
در گام اول و اولین نیازی که از جانب عباس یاری و محمود گبرلو برای هنرمندان مطرح شد، یکی ایجاد شفافیت و دیگری رفع بندبازی در سینما بود.
عباس یاری درباره اعمال شفافیت در سینما می‌گوید: «در گام اول درمورد نقاط قوت و ضعف کارش شفافیت داشته باشد. البته که تلاش برای برون رفت از مزاحمت‌های اشخاصی که منتصب به گروه‌ها، باندها و جناح‌های مختلف هستند و به قول معروف خرِ خودشان را می‌برند، کار بسیار دشواری است، به همین خاطر است که طی تمامی این سال‌ها، نیروهای کارآمد و متخصص، بار سفر بسته‌اند و از این کشور رفته‌اند و جای‌شان را به کسانی داده‌اند که مجیزگو، ریاکار و متملق بوده‌اند.»
محمود گبرلو هم با اشاره به یک بحران جدی به نام باندبازی در سینما می‌گوید: «نکته دیگری که الان تبدیل به یک بحران شده و مهم است که وزیر فرهنگ در برنامه‌های خودش به آن رسیدگی کند رفع کردن این گروه‌بندی‌ها یا باندبازی‌هایی است که در سینما وجود دارد و نیاز است که از این فضا فاصله گرفته شود و همه اهالی سینما با هر مدل تفکر و اندیشه بتوانند خلاقیتشان را به سینما بیاورند.»
بخشی از مسئولیت را روی دوش سینماگران بگذارید
محمدرضا لطفی درباره نگاه سلیقه‌ای و آسیب جدی که به سینما وارد کرده است می‌گوید: «سینما باید از جامعه جلوتر باشد و از مسئولین خواهش می‌کنم که به سینماگران اعتماد کنند و اجازه دهند که بخشی از مسئولیت‌ها بر عهده خود سینماگر باشد و از این نگاه‌های سخت، سنگین و سلیقه‌ای در مرحله پروانه ساخت و سانسورهای سنگین در مرحله پروانه نمایش عبور کنند تا بتوانیم سینمایی پویاتر و نزدیک‌تر به جامعه داشته باشیم. اگر این اتفاقات رخ دهد قطعا دوباره روزهای خوب به سینما باز می‌گردد ولی اگر این رویه ادامه پیدا نکند سینما به همین مسیر خود ادامه می‌دهد.»
محمود گبرلو نیز با تاکید بر حذف این نگاه می‌گوید: «ما به شدت نیاز به یک تحول اساسی در ساختار فکری و برنامه‌ریزی سینمای ایران داریم یعنی به این گونه‌ای که ما باید یک بازسازی در شورای نظارت داشته باشیم طبیعتاً در دوران امروز که تولید فیلم خیلی آسان و ساده است و تماشاگر به شدت با فیلم‌ساز ارتباط دارد، ساختار نظارت عرضه شده قدیمی گذشته پاسخگو نیست و باید یک شیوه نوین را طراحی کنند. یکی از پیشنهادات من این است که ما باید سیستم نظارت و ارزشیابی را به گونه‌ای طراحی کنیم که منجر به اعتمادسازی شود یعنی به فیلم‌سازانی که سابقه دیرینه دارند این اختیار و اجازه را بدهیم تا بدون مصوبات شورای نظارت تولیدات خودشان را انجام بدهند و در کل تابع سیستم و قوانین نظام جمهوری اسلامی باشند.»
او ادامه می‌دهد: «اینکه شورای نظارت بخواهد در جزئیات فیلم دخالت کند و یک مفاهیمی را از فیلم بیرون بکشد که منطبق با نگاه فیلم‌نامه‌نویس یا فیلم‌ساز نیست. اشتباه است چون با این کار یک مانعی برای توقیف فیلم ایجاد می‌شود. واقعیت این است که دنیای فیلم‌سازی امروز به گونه‌ای شده که تماشاگر دیگه منتظر نمی‌ماند که یک فیلم ایرانی با عبور از چندین فیلتر نظارت و ارزش گذاری بگذرد تا آن را روی پرده سینما تماشا کند بلکه به راحتی و با فشردن چند کلیک به بهترین فیلم‌های روز جهانی دسترسی دارد.»
آشتی عمومی با هنرمندان
به واسطه برخی ا اتفاقاتی که در این سال‌ها رخ داده بسیاری از هنرمندان یا کنار رفتند، یا از فعالیت کنار گذاشته شدند، لطفی و گبرلو هر دو با اشاره به این موضوع به ایجاد نوعی دوستی و آشتی از جانب وزیر آتی با هنرمندان اشاره کردند.
لطفی درباره این آشتی می‌گوید: «به نظر من آنچه که اهمیت دارد این است که آن‌ها در گام اول باید یک صلح، دوستی و رفاقی با تمام سینماگران از اقشار، طیف‌ها و نگرش‌های مختلف ایجاد کنند. به زعم من در حال حاضر از جانب برخی از هنرمندان یک نوع دلگیری و دلخوری ایجاد شده و فضا مقداری بسته شده است، به نظر من اولین کاری که رییس سازمان سینمایی آیند اگر بخواهد که یک سینمای پویا، فعال و خوبی را در چهار سال پیش‌رو داشته باشند باید این رفاق و همدلی را به جامعه سینماگر بازگردانند.»
گبرلو هم توضیح می‌دهد: «به نظر من به خاطر عملکرد متولیان سینمایی در چند سال اخیر مخصوصا در دولت سیزدهم جمع زیادی از هنرمندان معترض خودشان را از فضای سینمای ایران کنار کشیدند و به اصطلاح عموم قهر کرده‌اند. فراموش نکنیم که این موضوع ضرر بسیار زیادی به عرصه فرهنگ هنر و جامعه می‌زند در صورتی که متولیان سینما اگر با تعامل و محبت و رفتاری که در شان هنرمندان باشد پیش بروند، این هنرمندان که کنار رفتند یا کنار گذاشته شدند، دوباره به میدان می‌آیند و این ماجرا کاملا به نفع سینما است و باعث رونق در این عرصه می‌شود. طبیعتاً در این شرایطی که با هجوم گسترده تفکر و اندیشه‌های جهانی روبه‌رو هستیم، امکان تولید متناسب با فرهنگ ایرانی وجود دارد به نظر من وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، باید تلاش کند که هنرمندان سینما دوباره با متولیان سینمایی آشتی کنند تا یک رونقی به سینما بازگردد.»
راهی برای برون رفت سینما از این وضعیت
امروز کسانی به عنوان تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار در سینمای ایران حضور پیدا کرده‌اند که با این پول‌های بی‌حساب و کتاب، هزینه تولید و دستمزدها را چنان بالا برده‌اند که تهیه‌کننده‌های دلسوز میدان را خالی کرده‌اند و توان رقابت با این حضرات را ندارند ضمن این که سینمای ایران چنان از برنامه‌ریزی‌های فرهنگی تهی شده که هر کسی که پول و سرمایه‌ای دارد، مثل آب خوردن وارد سینما می‌شود و با ساختن فیلم‌های مبتذل و وصل شدن به حلقه قدرت برای آن پروانه می‌گیرد و چپ و راست در ماهواره‌ها تبلیغ پخش می‌کند و با همدستی سینماداران، یکه تازی می‌کند. فکر می‌کنم این تهیه کننده‌ها فیلم‌هایی را که خودشان هم ساخته‌اند تماشا نمی‌کنند و فقط به دنبال درآمد آن فیلم هستند یعنی به سینما به عنوان یک منبع درآمدزایی و دکان نگاه می‌کنند.
محمدرضا لطفی در پیشنهادی برای بهبود این وضعیت می‌گوید: «لازمه این مسئله این است که سینمای اجتماعی دوباره رواج پیدا کند. متاسفانه در حال حاضر ما شاهد از بین رفتن سینمای اجتماعی هستیم. مسئله دیگر این است که آن چیزی که اکنون سینما به آن مبتلا شده، عقب ماندن نسبت به جامعه است. دقیق‌تر بخواهم به این نکته اشاره کنم، اکنون موضوعات و دغدغه‌های جامعه خصوصا در بعد اجتماعی، جلوتر از مباحثی هستند که روی پرده سینما به نمایش در می‌آید. ما اگر زمانی سینمای پویایی داشتیم به این خاطر بود که موضوعات مطرح شده پیشروتر از مسائل موجود در جامعه بودند. اتفاقی که در چندسال اخیر و با اعمال سخت‌گیری در مرحله پروانه ساخت و پروانه نمایش صورت گرفت و با جهشی که جامعه در مورد موضوعات مختلف با آن مواجه شد، سبب شد که جامه با شتاب فراوان رو به جلو حرکت کند و سینما با سرعت فراوان عقب رانده شود و همین مسئله سبب شد که مردم آنچه را که روی پرده سینما می‌بینند در زندگی خودشان احساس نکنند.»
عباس یاری هم درباره راهی برای بهبود این شرایط می‌گوید: «به نظر من معاونت سینمایی وزارت ارشاد و رییس سازمان سینمایی باید یک برنامه زمان‌بندی شده برای سامان‌دهیِ وضع موجود اعلام کنند؛ این که چه اهدافی دارند و تضمین بدهند که هر چند ماه یکبار توضیحی از پیشرفتِ این برنامه‌ها ارائه دهند و آماده شنیدنِ نقطه نظرهای کارشناسان و اصناف سینمایی باشند، این که چند درصد از این برنامه‌ریزی‌ها محقق شده و با چه مشکلاتی روبرو شده‌اند. فعلا با یک گیجی در برنامه‌ها مواجه هستیم.»
۲۴۵۲۴۵
