مهدی زارع،استاد تمام زمین شناسی درباره برنامه‌های محیط زیستی ستاد مسعود پزشکیان با عنوان «حفاظت از محیط زیست و پایداری سرزمین در دولت چهاردهم » که در شش محور ذیل ارایه شد: "گام برداشتن در مسیر اقتصاد سبز»، «مدیریت و بهبود ابعاد مختلف کمی و کیفی ناترازی‌های موثر در محیط زیست (اقتصاد، انرژی، آب و ...»، «حفاظت موثر از منابع زیستی (منابع طبیعی و تنوع زیستی)»، «تحقق حکمرانی خوب محیط زیست»، «حمایت از مطالبه‌گری عمومی در حوزه محیط زیست» و «افزایش سطح همکاری فعالیت‌های دو یا چند جانبه بین‌المللی در زمینه محیط زیست» به خبرنگار محیط زیست رکنا گفت:این محور ها البته محور های مهمی برای جهت گیری دولت در زمینه های محیط زیست هستند، که طی فراخوانی در یک گروه مجازی با حضور ۷۰۰ نفر از دغدغه‌مندان محیط زیست منتشر و دیدگاه‌های آنان را جمع بندی و پس از بحث و تبادل نظر در قالب برنامه تدوین شده و برنامه ای پیشنهادی به عنوان برنامه اولیه در اختیار تیم مدیریتی سازمان حفاظت محیط زیست قرار میگیرد و قابلیت افزودن موضوعات دیگری به آن وجود دارد.
پیوستن به توافقنامه تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (پاریس 2015)
او با نقد این موضوع ادامه دا:به نظر می رسد که در این برنامه محور های مهم و راهبردی نادیده گرفته شده یا پر رنگ دیده نشده است که دراینجا در پنج محور بدانها اشاره می شود.
زارع در گام اول با اشاره به اهمیت تغییر اقلیم در برنامه های دولت افزود : پیوستن به توافقنامه تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (پاریس 2015) از برنامه های مهم برای سازمان محیط زیست در دولت چهاردهم باید باشد.
همچنین در ادامه اضافه کرد:ساماندهی دو راهکار کاهش انتشار گاز های گلخانه ای و سازگاری (انطباق) برای کنترل تبعات تغییر اقلیم باید سرلوحه تمامی برنامه های دولت قرار گیرد. اثرهای تغییر اقلیم در ایران چند وجهی و گسترده است و جنبه های مختلف محیطی، اجتماعی و اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهد.
افزایش دما ،تهدیدی برای سلامتی
او با اشاره به برخی ازاثرهای کلیدی تغییرات اقلیمی بر ایران گفت: افزایش دما و موج گرما در ایران در نتیجه تغییرات اقلیمی تجربه شده است. میانگین دمای این کشور طی هفتاد سال گذشته ۲.۶ درجه سانتیگراد افزایش یافته است و پیش‌بینی‌ها حاکی از افزایش بیشتر تا ۵ درجه سانتیگراد تا سال ۲۰۵۰ است. افزایش دما خطرهای قابل توجهی برای سلامتی به همراه دارد و به بیماری ها و مرگ و میرهای ناشی از گرما، به ویژه در میان جمعیت های آسیب پذیر می انجامد.
او با مورد اهمیت دانستن موضوع آب در تغییر اقلیم افزود:یکی دیگر از مهم ترین پیامدهای تغییر اقلیم در ایران، کمبود آب است. کاهش سطح بارندگی همراه با افزایش دما، شرایط خشکسالی را در سراسر کشور تشدید کرده است.
حفظ ذخیره گاه های زیستی تجدیدناپذیر
او دومین گام دولت را برنامه ریزی برای حفظ ذخیره گاههای زیستی تجدیدناپذیر اعلام کرد و بیان کرد: جنگل های هیرکانی همچنان به بهانه های مختلف از جمله توسعه صنعت گردشگری در معرض تهدید، تخریب و تصرف است.این جنگل ها در زیست‌بوم جنگل‌های مختلطِ پهن‌برگِ حاشیه جنوبی دریای مازندران و کناره شمالی البرز هستند، به مساحت ۵۵٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۷٪ مساحت ایران) که ۵۱٪ آن تاکنون منقرض شده و تنها از ۱۰٫۳٪ آن حفاظت می‌شود.
تناقض توسعه گردشگری و محیط زیست
زارع علاوه بر این گفت:در حال حاضر جنگل‌های هیرکانی زیست‌بوم ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار هستند. همچنین ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته‌ای (مانند شمشاد و انجیلی) نیز در آن یافت می‌شوند. اواخر بهمن ماه ۱۴۰۲ دو دستگاه لودر و بولدوزر متعلق به پیمانکار یک "طرح گردشگری" بدون داشتن مجوزهای قانونی اقدام به تخریب جنگل و تسطیح مسیر کرده و جنگل را در مساحتی به طول ۵۰۰ متر و عرض ۴۰ متر شخم وشیار زدند؛ به گونه ای که در این عملیات برآورد شده که حدود جهار هزار اصله درخت ونهال هیرکانی پاکتراشی شده اند.
این استاد دانشگاه ادامه داد:طرح پتروشیمی میانکاله که البته از ادامه آن در دولت سیزدهم جلوگیری شد، نماد تعیین محل یک طرح به شدت آلوده کننده در ساحل دریای مازندران و در کنار تالاب میانکاله است، که نمونه های مشابهش نباید در کشور به هیچ عنوان تکرار شود.
برنامه عملیاتی مناسب برای اجرای برنامه هفت
استاد تمام دانشگاه زمین شناسی در ادامه تهیه برنامه عملیاتی مناسب برای اجرای برنامه هفتم توسعه را از مهمترین اقدامات دولت آینده دانست و افزود: : این برنامه که در آبان 1402 در در مجلس شورای اسلامی تصوب شد، سیاست‌های کلی آن در 20شهریور 1401 ابلاغ و مباحث محیط زیستی بیشتر در ذیل سرفصل «امور زیربنایی» قرار گرفت.چنانچه در اجرای برنامه هفتم که در مجلس شورای اسلامی مصوب شده به اهمیت محیط زیست و حفاظت ایران توجه نشود، اساسا بخشهای مختلف حیات و پایداری سرزمینی و امنیت ملی ایران در معرض تهدید بیشتر و نابودی تدریجی قرار میگیرد.
تغییرات اقلیمی بحران محیط زیست
او علاوه بر این گفت:خشکسالی، افزایش جمعیت، آلودگی هوا، تغییرات اقلیمی، تولیدات صنعتی و کشاورزی، تحریم ها، استفاده ناکارآمد از آب و منابع طبیعی و عدم اجرای مقررات محیط زیستی موجود به بحران محیط زیستی موجود دامن میزند. آینده محیط زیست ایران به شدت تحت اثر برنامه های توسعه و برنامه های سالانه که به صورت راه حل های اضطراری و فوری یکی پس از دیگری اجرا می شوند به مخاطره می افتد.
چالش بزرگ برنامه های توسعه در ایران؛ انتقال آب
این محقق بیان کرد:برنامه های انتقال آب به فلات مرکزی، نمادی از توسعه ناپایدار، و علاوه بر آلودگی و هزینه های کمرشکن برای اقتصاد ملی ایران ، منشا بحران های محیطی جدید در مبدا و مقصد انتقال آب خواهد شد. چالش بزرگ برنامه های توسعه در ایران آن بوده که بدون نگاه به برنامه ای درازمدت راهبردی برای کشور و براساس موارد فوری و اضطراری در هر برهه از زمان که برنامه تدوین می شده، به فهرستی که به نظر کارشناسان و مدیران اجرایی وقت می رسیده به عنوان بندهای برنامه پرداخته اند.
تغییر روند بهره برداری ناپایدار از منابع آب
مهدی زارع می گوید:تغییر روند کلان توسعه و بهره برداری ناپایدار از منابع آب در اولویت باشد. ساخت سد، برای مهار و مدیریت آب و تولید برق، در محدوده خوزستان و منطقه پیرامون آن و تبعات آن، اگر در یک برنامه راهبردی برای توسعه پایدار سنجیده نشود، همچنان ساخت پروژه‌هایی مانند سد های گتوند و چرمشیر که بر چالشهای پرشمار محیط زیستی منطقه افزوده اند، تداوم خواهد یافت. سدسازی بی‌رویه در ایران یکی از مهمترین علت خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌های کشور است.
کاهش ریسک سوانح زمین-محیط زیست
او همچنین بر برنامه کاهش ریسک سوانح زمین-محیط زیستی تاکید دارد و می گوید: ناپایداری محیط زیست اهمیت ویژه در توسعه مخاطرات و سوانح مختلفی مانند خشکسالی، طوفان های گردو غبار، سیل و زلزله دارد. فرسایش خاک،(آبی و بادی)،خشکسالی، گرد و غبار ، فرونشست زمین ، بحران آب، مدیریت پسماند و آلودگی هوا نه تنها باعث ایجاد مشکلات اجتماعی، سیاسی و امنیتی در داخل کشور شده، بلکه در آینده روابط ایران با همسایگان به ویژه در مورد حق آبه های رودخانه های مشترک خود را نیز دچار چالش بیشتر خواهد کرد .
