«اولین بار نیست که رودخانه طغیان می کند. اولین بار هم نیست که سیلاب ارتفاعات، در پایین دست خرابی به بار می آورد؛ تیرماه سال ۹۹ که سیل آمد، ۳خانه روستایی کاملا تخریب شد، به چند خانه هم آسیب زد. یکی از زنان روستا که می خواست از خانه فرار کند، متاسفانه گرفتار سیلاب شد و فوت کرد. دفعه قبل، سیل گل و لای بالادست کوه را شست و با خود تا نزدیک دیوار مسجد آورد. دیواره رودخانه هم به قدری شسته شد که مسیر رودخانه به مسجد نزدیک شده است. اما این بار فرق دارد، خاک منطقه سست شده، آنقدر در ییلاق ویلا ساخته اند و درختان را از بین برده اند که با یک باران، سیل مزارع روستا را خراب می کند. دفعه قبل که سیل آمد باید دیواره رودخانه را سنگ چینی می کردند که نشد. بازان سیل آسای دیگری ببارد، خطر جدی مسجد را دنبال می کند.»
یکی از اهالی روستای «آق اِولَر» گلایه می کند از اینکه چگونه در ۲۰ سال اخیر با مجوزهای بی حساب و کتاب به غیربومی ها مجوز ساخت ویلا داده اند. انگار «نئودی» قدیم، شهرک جدیدی شده است. روستای ییلاقی «آق اولر» واقع در شهرستان تالش، اگرچه قدمتی هزاران ساله از قوم تالش دارد، اما از دوره قاجار رونق بیشتری گرفت. از وقتی سردار امجد، خان تالش، کاخ تابستانی خود را در این ییلاق ساخت، ساکنان قدیمی روستا ناچار شدند، خانه های مسکونی خود را در پایین دست و نزدیک به رودخانه بسازند. خانه هایی با معماری بومی و دیوارهایی که با مخلوط آهک و خاک سفید منطقه گل مالی می شد به همین دلیل به این روستا «آق اولر» می گویند. به دلیل همجواری با استان اردبیل، ساکنان این ییلاق از مهاجران ترک نیز هستند. وقتی ترک تبارها به روستای «نئودی» آمدند، نام روستا را آق اولر نهادند یعنی روستایی با خانه های سفید. (آق در زبان ترکی به معنی سفید است)
حالا روستاهای ییلاقی آق اولر، مریان، دیزگاه، رفندونگاه و... در تابستان ها پذیرای گردشگران و کسانی است که برای خود ویلا ساخته اند و برای فرار از گرما و شرجی جلگه گیلان به این ییلاق پناه می برند و همین ویلاسازی و تخریب طبیعت، بلای جان ساکنان دائمی روستاهای مذکور شده است. نئودی درست در میان دره کرگانرود و نزدیک به رودخانه بزرگ کرگانرود قرار گرفته است. رودخانه ای که با سیل ۹۹، از بستر خود تغییر جهت داده و به مسجد تاریخی روستا نزدیک و نزدیکتر می شود.
یکی از زنان روستا، سیل سال ۹۹ را به یاد دارد و بنا به عقیده ای که دارد، می گوید: دفعه قبل، سیل هرچه گل و لای بود به طرف مسجد آورد ولی به لطف خانه خدا، گل و لای پشت دیوار مسجد ماند و جلوتر نرفت. او شنیده است که «شیرخان» نامی که از منسوبان سردار امجد(خان تالش در اواخر دوره قاجار) بوده و صاحب فرزندی نمی شد، خانه اش را وقف مسجد و حسینه محله می کند.
«شیرخان»، سالهاست به رحمت خدا رفته است ولی خانه اش هرسال به ویژه در دهه محرم، شاهد حضور عزاداران حسینی است. اهالی این روستا که ترکیب جمعیتی ترک و تالش هستند، هرسال مراسم «تشت گذاری» را به یاد سقای دشت کربلا در همین مسجد برگزار می کنند. هنوز تشت مسی، پشت پنجره مسجد هست، اهالی روستای نئودی درآستانه محرم در مسجد جمع می شوند، داخل تشت مسی آب می ریزند و شمع روشن می کنند و مراسم با یاد شهدای دشت کربلا آغاز می شود. تشت مسی بر دوش عزاداران از مسجد بیرون می آید و عزادارن در حیاط و محله ادامه می یابد.
مسجد شیرخان، معماری بومی آق اولر را دارد. اکنون سقف بنا با حلب پوشیده شده است ولی در گذشته با لته های چوب پوشانده شده بود. روی دیوارهایی که با کاه گل پوشانده شده، یک لایه گل سفید پوشانده‌اند و روی این پوشش گچی به ویژه در ضلع غربی، قرنیس‌های گچی با تزئینات خاصی دیده می شود. تزئینات گل و بوته و اشکال هندسی قرینه و تکرار شونده دارد که در برخی از قسمت ها فروریخته است. تمام بنا بر یک کرسی بلند ساخته شده و در ضلع جنوبی ایوانی کشیده با ستون‌های چوبی دارد. مسجد دو راه پله دارد که با یک ایوان کشیده و با ستون های چوبی ساده به طبقه دوم می‌رسد. نرده های تالار، چوب‌های باریک ضرب‌دری دارد که آفتاب تند ییلاق، رنگ فیروزه ای آن را برده است.
دو سالن بزرگ حسینیه، که با یک در چوبی با طاق هلالی از هم جدا شده، نشان می دهد که مراسم های جداگانه برای زنان و مردان در این حسینیه برگزار می شود. در ضلع شمالی سالن جنوبی، تصویر «شیرخان»، بانی حسینیه در قابی از خاطره در خانه اش نظاره گر مردم است. مسجد حیاط بزرگ جنوبی دارد که با درختان بلند و تنومند پوشیده شده است. درب بنا آهنی است؛ کرسی بلند بنا، محل انبار هیزمی است که به نظر می رسد بخاری هیزمی مسجد را در زمستان ها، گرم نگه می دارد.
حالا ۴سال پس از سیل ویرانگر سال ۹۹، تیرماه امسال دوباره تندآب در ییلاق دیزگاه و مریان و آق اولر، راه روستایی را می بندد و سیلاب کوه های فاقد پوشش گیاهی را شسته و هرچه گل و لای است به پایین دست آورده است. به گفته اهالی، دیواره رودخانه به قدری شسته شده و تغییر مسیر داده است که به دور نیست زودی شاهد آسیب جدی مسجدی تاریخی خواهیم بود. مسجدی که در فهرست آثار ملی ثبت شده است. خانه مسکونی «شیرخان» که به نیت مسجد و حسینیه وقف اهالی آق اولر شد، به شماره ۳۳۶۶ و در تاریخ ۱۳۷۹/۱۲/۲۵ در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسیده است و اگر مسجد فروبریزد، وعده های مسئولان برای احیای دوباره، «نوشدارو پس از مرگ سهراب» خواهد بود.
انتهای پیام
