سطح چربی خون به مقدار چربی‌ها، به ویژه کلسترول و تری گلیسیرید، در جریان خون اشاره دارد. این لیپیدها برای عملکردهای مختلف بدن ضروری هستند، اما عدم تعادل آنها می‌تواند منجر به خطرات جدی برای سلامتی، به ویژه بیماری‌های قلبی‌عروقی شود.
کلسترول برای ساخت غشاهای سلولی، تولید هورمون‌ها و تشکیل اسیدهای صفراوی جهت هضم ضروری است. تری‌گلیسیرید نوعی چربی است که برای ذخیره انرژی در بدن استفاده می‌شود. چربی خون در آزمایش از طریق اندازه‌گیری این موارد مشخص می‌شود. در حالی که این چربی‌ها برای عملکردهای بدن ضروری هستند، سطوح غیر طبیعی آنها می‌تواند اثرات مضری بر سلامت داشته باشد.
از علائم افزایش چربی خون می‌توان به خشکی دهان و تلخی زبان، سرگیجه، افزایش دمای بدن و گرگرفتگی، سوزن‌سوزن شدن کف پا، خستگی مزمن، درد قفسه سینه، افزایش ضربان قلب به‌دلیل گرفتگی عروق و فشار خون بالا اشاره کرد. متاسفانه در بسیاری از موارد چربی خون علائم بارزی ایجاد نمی‌کند و بیمار حتی تا زمانی‌که دچار عوارض جدی مانند فشار خون بالا، حمله قلبی یا سکته مغزی نشود، نمی‌داند که کلسترول یا تری‌گلیسیرید خون بالا دارد.
از جمله علائم چربی خون بالا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
چاقی، دیابت کنترل نشده، عدم تحرک، مصرف منظم الکل و دخانیات و رژیم غذایی با کالری بالا در افزایش سطح تری‌گلیسیرید و کلسترول خون نقش دارند. سایر شرایط سلامتی مانند دیابت و کم‌کاری تیروئید نیز ممکن است خطر ابتلا به کلسترول بالا و عوارض مرتبط با آن را افزایش دهند.
بهترین راه جلوگیری از دچار شدن به چربی خون، تغییر سبک زندگی ناسالم، به سبک زندگی سالم است که شامل تغذیه سالم، ورزش و پیاده‌روی روزانه، استفاده از نوشیدنی‌های هیدراته و آب، مصرف میوه و سبزیجات تازه، کاهش مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه شده، کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده، کاهش مصرف شیرینی و شیرین‌کننده‌های تصفیه شده و مصنوعی، استفاده از مواد غذایی آب‌پز یا بخارپز به‌جای سرخ کرده، کاهش وزن سریع و حفظ وزن ایده‌آل می‌شود.
ورزش منظم می‌تواند به کاهش سطح کلسترول LDL و تری گلیسیرید کمک کند و در عین حال کلسترول HDL را افزایش دهد. ورزش روزانه ۳۰ دقیقه، پنج روز در هفته، می‌تواند ریسک بیماری قلبی‌عروقی را کاهش دهد.
اضافه وزن یا چاقی می‌تواند بر سطح چربی خون تأثیر منفی گذاشته و ریسک بیماری قلبی‌عروقی را افزایش دهد. مدیریت وزن به کاهش درصد چربی بدن منجر شده و سطوح چربی خون را بهبود می‌بخشد.
ژنتیک و سابقه خانوادگی می‌تواند بر سطح کلسترول و خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی تأثیر بگذارد.
مصرف مشتقات تنباکو می‌تواند سطح کلسترول HDL را کاهش داده و خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.
الکل سرشار از قند و کالری است. اگر این کالری‌ها بدون استفاده بمانند، میتوانند به تری‌گلیسیرید تبدیل شده و در سلولهای چربی ذخیره شوند. برخی مطالعات نشان میدهند که مصرف متوسط الکل می‌تواند چربی خون را تا ۵۳٪ افزایش دهد، حتی اگر سطح تری‌گلیسیرید شما از ابتدا طبیعی باشد.
کاهش وزن روشی موثر برای کاهش چربی خون به‌خصوص تری‌گلیسیرید است. تحقیقات نشان داده‌اند که از دست دادن حتی ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند باعث کاهش تری‌گلیسیرید خون به میزان۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر شود.
محققان اعتقاد دارند با افزودن برخی موادغذایی به رژیم غذایی چربی خون خود، می‌توانیم سطح کلسترول بد و تری‌گلیسیرید خون را کنترل نماییم و بدین‌وسیله خطر ابتلابه بیماری‌های قلبی را در خود کاهش دهیم. این موادغذایی شامل لیست زیر می‌شوند:
یکی از راه‌های کاهش چربی خون، اصلاح رژیم غذایی است. کاهش چربی خون با تغذیه مطلوب و متعادل، ممکن است. رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع، چربی‌های ترانس و کلسترول می‌تواند سطح کلسترول LDL را افزایش دهد.
پزشکان معمولا توصیه می‌کنند که بیش از ۶ تا ۹ قاشق چای‌خوری قند و شکر در روز مصرف نشود زیرا قند و کربوهیدرات اضافه در رژیم غذایی به تری‌گلیسیرید تبدیل می‌شوند. خوشبختانه چندین مطالعه نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی کم کربوهیدرات و بدون قند میتوانند منجر به کاهش چربی خون شوند و جایگزین کردن نوشابه با آب منجر به کاهش تری‌گلیسیرید خون به میزان ۲۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر شده است.
چربی‌های ترانس نوعی چربی مصنوعی هستند که برای افزایش ماندگاری به غذاهای فرآوری شده اضافه می‌شوند. معمولا در غذاهای سرخ شده تجاری و کالاهای پخته شده آماده با روغن‌های نیمه هیدروژنه یافت می‌شوند.
به دلیل عوارض التهابی، مصرف چربی‌های ترانس با بسیاری از مشکلات سلامتی از جمله افزایش سطح کلسترول LDL و بیماری‌های قلبی مرتبط است. همچنین می‌تواند سطح تری‌گلیسیرید خون شما را افزایش دهد.
طبق نتایج یکی از تحقیقات، پیروی سه هفته‌ای از یک رژیم غذایی حاوی چربی‌های ترانس، نسبت به رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع نشده، منجر به افزایش سطح تری‌گلیسیرید شد. بنابراین مصرف چربی‌های ترانس خطرناک‌تر از چربی‌های اشباع نشده است و باید برای درمان خانگی سرگیجه ناشی از چربی خون خوردن غذاهای فرآوری شده و آماده را محدود کنید.
فیبر در میوه‌ها، سبزیجات، آجیل، حبوبات و غلات کامل یافت می‌شود. افزودن فیبر به رژیم غذایی می‌تواند باعث کاهش جذب چربی و قند در روده کوچک شود و در نتیجه به کاهش میزان تری‌گلیسیرید و کلسترول خون کمک کند.
در مطالعهای محققان نشان دادند که مصرف روزانه مکمل حاوی فیبر سبوس برنج باعث کاهش ۷ تا ۸ درصدی تری‌گلیسیرید خون در افراد مبتلا به دیابت می‌شود. در مقابل رژیم کم‌فیبر باعث شد که چربی خون فقط در مدت شش روز ۴۵٪ جهش داشته باشد.
اصولا دو نوع فیبر غذایی وجود دارد، محلول و نامحلول. فیبر محلول می‌تواند میزان جذب کلسترول را در جریان خون کاهش دهد. از منابع غذایی که بیشترین میزان فیبر را دارند می‌توان به نارنگی، گلابی، هلو، مارچوبه، سیب زمینی، نان گندم سبوس دار، بلغور جو دوسر و لوبیا اشاره کرد. تاثیر این درمان سریع خانگی چربی خون بالا را دست کم نگیرید.
دانه های کتان منابع خوبی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند و میتوانند باعث افزایش سطح کلسترول HDL شوند. بهتر است بدون پوست از آنها استفاده کنید زیرا بدن قدرت هضم آن را ندارد.
سویا سرشار از ایزوفلاون است که نوعی ترکیب گیاهی و دارای فواید بیشماری برای سلامتی مانند کاهش کلسترول LDL است. نشان داده شده است که پروتئین سویا سطح تری‌گلیسیرید خون را نیز کاهش می‌دهد. پروتئین سویا را می‌توان در غذاهایی مانند توفو، ادامام (جوانه سویا) و شیر سویا یافت.
انواع آجیل حاوی بسیاری از مواد مغذی سالم برای قلب از جمله فیبر، اسیدهای چرب امگا ۳ و چربی‌های اشباع نشده هستند. مطالعات نشان می‌دهد که خوردن بین ۳ تا ۷ وعده آجیل در هفته می‌تواند باعث کاهش چربی خون شود.
یکی از مواد غذایی که همیشه برای پایین آوردن چربی خون توصیه می‌شود، سرکه سیب است. این سرکه از تخمیر سیب ایجاد می‌شود. پلی فنول‌ها و ترکیبات موجود در سرکه سیب فشار خون را کاهش داده، متابولیسم قند را بهبود داده و روی سطح کلسترول اثر مفیدی دارد. همچنین این ماده به کاهش اشتها نیز کمک کرده و از این طریق باعث کاهش وزن و بهبودی سطح چربی خون می‌شود.
یکی از غذاهای مفید برای کلسترول بالا «هویج» است که در غذاهای مختلف یافت می‌شود. هویج فقط کاهش دهنده کلسترول بد نیست، بلکه دارای مقدار زیادی بتاکاروتن هم (نوعی ویتامین A) است.
بتاکاروتن از قلب و عروق محافظت می‌کند. هویج حاوی فولات، پتاسیم، فلاونوئید و ویتامین K است پس حتی به‌عنوان میان وعده هم که شده از آن استفاده کنید.
برای کاهش چربی خون چه بخوریم؟ گل کلم خام یا پخته به‌عنوان یک غذای جانبی یا اصلی گزینه پرطرفداری است. گل کلم حاوی فیبر، فلاونوئید، ویتامین C، ویتامین K، کلسیم، پتاسیم و فولات است.
همچنین مقدار زیادی «سولفورافان» دارد. سولفورافان به‌عنوان یک ترکیب ضدالتهاب از قلب و عروق محافظت می‌کند. درواقع با فعال کردن یک مسیر سیگنالینگ در سلول‌ها این کار را انجام می‌دهد.
یکی از غذاهای مفید برای کلسترول بالا که اکثر متخصصان آن را توصیه می‌کنند «بامیه» است. بامیه خوشمزه‌ترین و در عین حال مقوی‌ترین غذایی است که چربی خون را کاهش می‌دهد.
این غذای گیاهی دارای مقدار زیادی پکتین (یک نوع فیبر مقوی) است. پکتین باعث کاهش جذب چربی در روده می‌شود و سطح LDL را پایین می‌آورد. پکتین با کمک به تولید یک ماده ژلاتینی در روده کاری می‌کند که کلسترول و چربی‌های روده جذب نشوند و در عوض با مدفوع خارج شوند.
بهترین نوشیدنی برای کاهش چربی خون، چای سبز است. بهترین دمنوش ها برای چربی خون موارد زیر هستند:
برخی گیاهان به کاهش چربی خون کمک می‌کنند. می‌توانید آنها را به شکل دمنوش یا عرقیات مصرف کنید. از عرقیات پایین آورنده چربی خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
شیر، کره و ماست پرچرب و پنیر، سرشار از چربی اشباع‌شده هستند.
استیک، کباب گوشت گاو، دنده و گوشت چرخ‌کرده گوساله دارای محتوای چربی اشباع‌شده و کلسترول بالایی هستند.
به‌طور کلی باید گوشت فرآوری شده را به دلیل محتوای بالای سدیم و ارزش غذایی کم آن در رژیم غذایی برای چربی خون خود محدود کنید. در واقع، گوشت‌های فراوری شده مثل بیکن، سوسیس و‌هات داگ معمولا از برش‌های چرب گوشت گاو تهیه می‌شوند.
سیب‌زمینی سرخ کرده، مرغ سرخ شده با پوست و سایر غذاهای سرخ‌کردنی دارای مقدار زیادی چربی اشباع‌شده و کلسترول هستند.
کوکی‌ها، کیک‌ها و دونات‌ها معمولاً حاوی کره هستند که باعث می‌شود چربی اشباع و کلسترول بالایی داشته باشند. آنها همچنین پر از قند هستند که می‌تواند منجر به سطوح بالای تری‌گلیسیرید خون شود.
