نامه اخیر ۲۳۰ نماینده مجلس شورای اسلامی به محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص وضعیت بافت پیرامونی حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) و قرائت آن در صحن خانه ملت با ارائه تصویری از نابسامانی در روند اجرای طرح بهسازی و نوسازی این بافت بار دیگر این موضوع را در کانون توجه عمومی قرار داده است.
مشهدالرضا (ع) به خاطر وجود مضجع شریف رضوی، پایگاه شیعیان و نقطه کانونی در جهان اسلام است که همه ساله پذیرای بیش از ۳۵ میلیون زائر داخلی و خارجی است و همواره سعی بر آن بوده بهترین شرایط برای حضور زائران و مجاوران این بارگاه منور فراهم شود.
در این راستا طرح بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) در خرداد ماه سال ۱۳۷۴ در کمیسیون ماده پنج قانون شهرداری به تصویب رسید و در سال ۱۳۷۷ مورد بازنگری قرار گرفت و فروردین سال ۷۸ الگوی طرح به تصویب کمیسیون ماده پنج رسید اما این طرح تاکنون چندین بار دستخوش تغییر شد.
طبق مصوبه ۱۹ تیر ماه سال ۹۶ شورای عالی معماری و شهرسازی به منظور جلوگیری از تداوم اقدامات مخالف با حفاظت از حیثیت مکان و ارزش‌های ملموس و ناملموس بافت تاریخی - فرهنگی پیرامون حرم مطهر رضوی، از آن تاریخ طرح نوسازی و بهسازی حرم مطهر رضوی مصوب سال ۱۳۸۷ لغو و اجرای آن متوقف شد.
با این حال آبان ماه پارسال استاندار خراسان رضوی اعلام کرد که نقشه راه بازسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی مورد توافق وزارت راه و شهرسازی و شهرداری مشهد قرار گرفته است؛ قرار بود وزارت راه و شهرسازی و شهرداری مشهد به صورت مشترک تا پایان سال (۹۸) نسبت به تهیه طرح تفصیلی جدید با در نظر گرفتن مبانی شهرسازی و دغدغه های موجود در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی اقدام و آن را در شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب برسانند اما شورای عالی شهرسازی خود به صورت مستقیم به این موضوع ورود کرد.
این اقدام اعتراض شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر مشهد را در پی داشت به طوری که همچنان پس از گذشت بیش از ۲۰ سال از تصویب اولین طرح، هنوز طرح نهایی برای نوسازی این بافت وجود ندارد و سرمایه‌گذاران و ساکنان آن در بلاتکلیفی هستند، کشمکش بر سر واگذاری و تفویض اختیارات در خصوص بازنگری طرح به استان نیز ادامه دارد.
بلاتکلیفی ۲۰ ساله طرح‌های نوسازی بافت ثامن
استاندار خراسان رضوی در این باره گفت: ۲۰ سال بلاتکلیفی طرح‌های مربوط به بافت پیرامون حرم مطهر رضوی قابل قبول نیست.
علیرضا زم حسینی افزود: ۴۰۰ طرح بافت پیرامون حرم مطهر رضوی با سرمایه‌گذاری ۵۰۰ هزار میلیارد ریالی بخش خصوصی که دستکم برای ۱۰ هزار نفر شغل ایجاد می‌کند فقط به خاطر اختلاف بین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و شورای عالی شهرسازی و معماری معطل مانده است،
وی ادامه داد: در این طرح ۴۰۰ شرکت یا موسسه مجوزهایی در طول زمان براساس مشاوره‌های قبلی پروژه گرفتند و دارای حقوق مکتسبه‌ای شدند اما اجرای پروژه‌ها متوقف شده است.
استاندار خراسان رضوی گفت: در باره پروژه‌های مربوط به بافت پیرامون حرم مطهر رضوی چندین مرتبه با وزیر راه و شهرسازی صحبت کردم و وی در انتظار تصمیم شورای عالی شهرسازی و معماری است که سالی یک بار نشست برگزار می‌کند.
وی افزود: همه نظرات افراد مرتبط با این پروژه‌ها و اطلاعات مربوط به آنها گردآوری شده و نظر آستان قدس رضوی نیز در این زمینه لحاظ و صورتجلسه شده است و حقوق مکتسبه نیز احصا گردیده است، دادگستری نیز به سبب شکایات مردم نسبت به طرح ثامن، استانداری را تحت فشار قرار داده است و اگر به زودی درباره پروژه‌های اطراف حرم مطهر رضوی تصمیم گیری نشود یک بحران اقتصادی و اجتماعی به وجود می‌آید.
رزم‌حسینی ادامه داد: اگر اختیارات لازم در مورد تعیین تکلیف پروژه‌های اطراف حرم مطهر رضوی به استان تفویض شده بود تاکنون پروژه‌ها اجرا شده و به بهره برداری نیز رسیده بود.
فرار سرمایه‌گذاران به دلیل طرح‌های بلاتکلیف شورای عالی شهرسازی
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی نیز با انتقاد از وضعیت پروژه‌های بلاتکلیف بافت پیرامون حرم مطهر رضوی گفت: این بافت بهترین مکان برای سرمایه‌گذاری و توسعه است که سرمایه‌گذاران به سبب طرح‌های بلاتکلیف شورای عالی شهرسازی و معماری از این منطقه فراری شده‌اند.
علی رسولیان افزود: ۱۲ سرمایه‌گذار خارجی برای سرمایه‌گذاری در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی اعلام آمادگی کرده‌اند که اگر فعالیت خود را شروع کنند، این استان در جذب سرمایه‌گذار خارجی رتبه بسیار خوبی در کشور به دست می‌آورد.
وی ادامه داد: مشهد مقدس به سبب وجود بارگاه منور حضرت امام رضا (ع) بهترین مکان برای سرمایه‌گذاری است اما روند نامطلوب این بخش، وضعیت نامناسبی برای بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی و طرح‌های اطراف آن بوجود آورده است.
لزوم تشکیل شورای راهبردی طرح نوسازی بافت پیرامون حرم رضوی در استان
رییس شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این باره گفت: وزیر مسکن، راه و شهرسازی طی روزهای اخیر بیان کرده که فرمان رهبری در موضوع بافت پیرامون حرم مطهر رضوی نادیده گرفته شده است.
محمد رضا حیدری افزود: مخاطب این موضوع خود دستگاه راه و شهرسازی در ادوار گذشته است، در تهیه و طول اجرای طرح چرا تخلف کردید؟ چرا آقای وزیر فرافکنی می کند؟ رهبری توصیه کرده‌اند از حقوق مردم مراقبت شود و شورای شهر مشهد هم می‌خواهد حقوق مردم حفظ شود.
وی ادامه داد: ما هم معتقدیم طرح قبلی هویت حرم مطهر رضوی را برهم زده اما حقوق مردم باید در نظر گرفته شود، مسیری که شورای عالی شهرسازی طی می‌کند خلاف قانون است و مشکلات عدیده‌ای ایجاد خواهد کرد.
رییس شورای اسلامی شهر مشهد گفت: شورای راهبردی این طرح باید در مرکز استان تشکیل شود و با حفظ همه دغدغه‌ها و نگرانی‌ها این طرح به سرانجام برسد.
اصلاح طرح باید تحقق پذیر باشد
رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این باره گفت: هر طرحی، متناسب با بستر زمانی، نیازمند اصلاح و تغییر است، طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی نیز از این قائده مستثنی نیست اما اصلاح باید جامع، همه‌نگر و تحقق پذیر باشد تا حداقل تبعات و حداکثر منافع را برای عموم درپی داشته باشد.
محمد هادی مهدی‌نیا افزود: بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی جایگاهی فرامنطقه‌ای دارد و تصمیمات این بافت هم اثرات فراشهری خواهد داشت، باید تعامل مثبت و سازنده بین این حوزه و نهادهای تصمیم گیری ملی برقرار شود.
وی ادامه داد: در این تعامل از یک طرف، اختیارات و نحوه مدیریت محلی نباید زیر سوال برود و از سوی دیگر، اهداف راهبردی ملی نیز رعایت شود چرا که خدشه دار شدن هرکدام، نتیجه خوبی در پی نخواهد داشت، اما بیشتر تصمیمات در حوزه بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی طی سه سال گذشته، یکسو نگرانه بوده و نتوانسته دغدغه‌مندی هویت شهر مشهد و میراث ملموس و ناملموس شهر را برطرف کند.
عضو شورای اسلامی شهر مشهد گفت: مدیریت شهری، وزارت راه و شهرسازی، مشاور و همه دستگاه‌های مرتبط باید به تسریع در پیشرفت طرح کمک کنند، صلاح نیست این طرح ۲۰ سال دیگر هم به طول انجامد.
وی افزود: تصمیمات باید هرچه زودتر اجرایی شود، طولانی شدن فرآیندهای تهیه و اجرای طرح تفصیلی سمی مهلک است و موجب بیشتر شدن اختلاف نظرها و دیدگاه‌ها می‌شود.
عدم تناسب معماری بافت پیرامون حرم مطهر رضوی با هویت مشهد
مهدی‌نیا ادامه داد: معماری و نماهایی که طی دو دهه گذشته در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی شکل گرفته، تناسب و هماهنگی با هویت شهر مشهد ندارد و ارتباط معناداری با گذشته مشهد و بارگاه منور رضوی برقرار نمی‌کند.
وی گفت: نماهای قابل دفاع در بافت اطراف حرم مطهر نداریم، بافت‌های تاریخی و فرهنگی نیز در دو دهه اخیر از بین رفته و برای احیای آنها باید وارد عمل شد، برای احیا می‌توان محتوا را در کالبد جدید زنده کرد.
مهدی‌نیا افزود: در ۲۰ سال گذشته بیشتر از عرصه‌های عمومی، به پروژه‌های با رویکرد اقتصادی در منطقه ثامن پرداخته شده است، مشاور طرح باید پروژه‌های کوچک با اثرات بزرگ را در این بافت تعریف کند، این پروژه‌ها می‌تواند در فضاهای شهری رها شده در سطح منطقه که پیشتر تملک شده‌اند، اجرایی شود تا با بهره‌گیری از آنها بتوانیم در سنوات آینده جنبه‌های هویتی و معنوی بافت را بازسازی کنیم.
نامه ۲۳۰ نماینده مجلس
هفته گذشته نامه‌ای به امضای ۲۳۰ نماینده مجلس شورای اسلامی در خصوص بافت اطراف حرم مطهر رضوی که به محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی تقدیم شده در صحن علنی مجلس قرائت شد.
در متن این نامه آمده است: اهتمام و حساسیت حضرتعالی در زمینه الگوهای توسعه و پیشرفت بر کسی پوشیده نیست و همواره بر هویت اسلامی - ایرانی و عدالت انقلابی به عنوان ویژگی‌های لاینفک پیشرفت مطلوب تاکید کرده اید. در طرف مقابل بسیاری اهداف جریان نفوذ نه از طریق جاسوسی‌های متعارف که با غالب کردن الگوهای توسعه وارداتی و لیبرال سرمایه داری محقق می‌شود.
این نامه می‌افزاید: مشهدالرضا (ع) به عنوان قطب فرهنگی جهان اسلام و پایتخت معنوی ایران اسلامی یکی از کانون‌های چالش بین الگوی پیشرفته اسلامی ایرانی و الگوهای توسعه‌ای منهای هویت و عدالت بوده است. اجرای دقیق و کامل دستورات صریح و مکتوب فروردین سال ۸۶ حضرتعالی خطاب به استاندار وقت می‌توانست طی ۱۳ سال گذشته از تضییع گسترده حقوق شرعی و قانونی جمعیت بزرگی از مجاوران حرم مطهر رضوی جلوگیری کند و مانع تاراج هویت معنوی بافت پیرامون حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) و لطمه به اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی نظام شود.
در ادامه نامه نمایندگان مجلس آمده است: ما نمایندگان مجلس یازدهم که اصلاح روندهای غلط و تقویت مبانی گفتمانی انقلاب اسلامی در سیاست گذاری و نظارت بر امور کشور را فلسفه وجودی این مجلس می‌دانیم، از حضرتعالی می‌خواهیم فرزندان خود را در پیگیری منویات و دغدغه هایتان در این امر و بازنگری در طرح بافت پیرامون حرم مطهر رضوی به منظور تقویت هویت اسلامی ایرانی پایتخت معنوی کشور و احقاق حقوق مجاوران و زائران ثامن الحجج (ع) و پیگیری تخلفات و جرم انگاری قانون گریزی‌های صورت گرفته راهنمایی و حمایت بفرمایید.
نهادهای خراسان رضوی صالح‌تر از نهادهای تهران در تصمیم‌گیری برای بافت
شهردار مشهد نیز در خصوص پروژه نوسازی بافت اطراف حرم مطهر رضوی گفت: در پروژه نوسازی این بافت با کندی سرعت روبرو هستیم، این پروژه ذینفعان متعدد داشته و هماهنگی بین عناصر تصمیم گیر ضروری است.
محمد رضا کلایی افزود: بافت پیرامون حرم نباید کارگاه ساختمانی باشد لذا با این رویکرد ورود و پروژه‌های خدماتی آن را اجرایی کرده‌ایم همچنین دیوان عدالت اداری نیز در این خصوص ورود کرده است و وزارت راه و شهرسازی هم متعهد شده بود تا پایان سال ٩٨ طرح را ارائه دهد که عملیاتی نشد به هر حال ما مرجع تصمیم‌گیری نیستیم اما اقدامات خود را برای زائران انجام می دهیم.
وی ادامه داد: ۲۹۰ پروژه در اطراف حرم مطهر رضوی درگیر حقوق مکتسبه هستند، نهادهای خراسان رضوی را صالح تر و عاقلتر از نهادهای تهران در زمینه تصمیم گیری برای بافت پیرامون حرم و پروژه توس می‌دانم لذا باید اختیار به استان خراسان رضوی واگذار شود، چرا باید کسانی در خصوص توس نظر دهند که هیچ آشنایی با آن ندارند؟
شهردار مشهد گفت: در مقابل بزرگوارانی که فقط خودکارشان کار می‌کند و نامه‌نگاری می‌کنند تا خود را مطرح و با اغراض نفسانی در کار دیگران خلل ایجاد کنند سکوت می‌کنیم و کار خود را انجام می‌دهیم.
وی افزود: اتفاقاتی که مدیریت شهری در این کلانشهر با کمک ارکان نظام در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی با ایده "حرم شهر" رقم خواهد زد اقدامی باعث افتخار خواهد بود.
کلایی ادامه داد: اهل متهم کردن و نامه‌نگاری نیستیم و نمی‌خواهیم به همدلی موجود در این شهر لطمه‌ای وارد شود اما در بهبود بافت پیرامون حرم مطهر رضوی مصمم هستیم و همه ذینفعان را پای کار خواهیم آورد.
وی گفت: با همدلی و اتکا به لطف حضرت امام رضا (ع) به وظیفه خود عمل خواهیم کرد و امیدواریم کسانی نیز که این موضوعات را دستاویز قرار می‌دهند، نیتشان اصلاح شود.
تصویب طرح پیگیری
همچنین در جلسه علنی شورای اسلامی شهر مشهد در روز ۲۷ خرداد ماه امسال، طرح پیگیری روند قانونی اعمال تغییرات و اصلاحات لازم در طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی به تصویب رسید.
رییس کمیسیون حقوقی شورای اسلامی شهر مشهد در باره این طرح گفت: تغییرات قابل اعمال در طرح تفصیلی بافت پیرامونی حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) مدتی است که مطرح شده است.
محسن حسینی پویا افزود: این تغییرات باید از طریق مدیریت استان و کمیسیون ماده پنج پیگیری شود ولی در تهران و با تمرکز در مرکز این موضوع پیگیری می‌شود لذا اگر دیر اقدام کنیم قفل دیگری بر قفل‌های پیشین زده می‌شود.
وی ادامه داد: تمام کسانی که مدافع طرح اولیه در سال ۷۵ بودند، هم‌اینک در مقام مدعی از این طرح نقدهای جدی دارند، البته طرح ایراداتی داشته که مشخص شده و باید اصلاحات انجام شود اما اینکه در کجا و به چه صورتی اصلاحات باید انجام شود، مهم است.
رییس کمیسیون حقوقی شورای اسلامی شهر مشهد گفت: ۲ قطاع از ۴ قطاع طرح قبلی نوسازی بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی باید توسط وزارت راه و شهرسازی و ۲ قطاع توسط شهرداری اجرا می‌شد اما هم‌اینک با فرافکنی توپ را به زمین شهرداری می‌اندازند و می‌خواهند دوباره کار را بر عهده بگیرند که ممکن است این اشتباه دوباره تکرار شود.
وی افزود: همه چیز باید در مدار قانون رسیدگی شود، مقام صالح برای اصلاح طرح نوسازی بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی، کمیسیون ماده پنج است و شورای عالی شهرسازی صلاحیت ورود به این موضوع را ندارد.
حسینی پویا ادامه داد: شورای عالی معماری و شهرسازی فقط در خصوص طرح جامع می‌تواند ورود کند و ورود این شورا در این موضوع ایراد است و در خصوص حقوق مردم در این بافت نیز نگرانی جدی وجود دارد.
وی گفت: در طرح‌های تفصیلی باید حقوق ثابت و مکتسبه به رسمیت شناخته شود که در این خصوص نیز ایراد به این طرح وارد است، شورای پنجم در این بافت تغییر رویکرد نسبت به گذشته داشته و قسمتی از طرح که با فضای معنوی شهر منافات داشته را اجرا نکرده است.
وی افزود: شهرداری مکلف است با رویکرد حفظ میراث فرهنکی و صیانت از حقوق ساکنان به منظور اعمال تغییرات در طرح نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی، پیگیری و همکاری قانونی را به عمل آورد.
