روزنامه جام‌جم نوشت: افزایش كاربران فضای مجازی در سال‌های اخیر باعث شده این فضا به بهشت برخی مجرمان تبدیل شود و با شگردهایی عجیب، به درآمدهای میلیاردی برسند. ناآگاهی كاربران با خطرات این فضا هم آنها را به‌راحتی در قلاب این مجرمان گرفتار می‌كند. این رویه باعث شد از سال 90 تا سال 98، روند وقوع جرایم با رشدی سریع همراه باشد. در این مدت پلیس فتا هم در كنار برخورد با مجرمان سعی كرد با ریشه‌یابی جرایم، زمینه‌های ارتكاب این جرایم را از بین ببرد كه اقدامات صورت‌گرفته این پلیس در بالابردن سطح آگاهی كاربران و اجرای رمز پویا، كاهش جرایم در سال جاری را رقم زد.
در حالی كه امسال مجرمان فیشینگ در اجرای نقشه‌های خود با بن‌بست روبهرو شده‌اند، اما برخی شاخ‌های مجازی خارج‌نشین، با راه‌اندازی سایت‌های قمار و شرط‌بندی همچنان به فعالیت خود با كمك سر‌شاخه‌هایشان در ایران، ادامه می‌دهند و تنها تفریح‌شان نشان دادن زندگی لاكچری‌شان در شبكه‌های اجتماعی است. این مجرمان با سفر به كشورهای اروپایی برای خود حاشیه امنی در نظر گرفته و به‌راحتی سایت‌های خود را تبلیغ می‌كنند. این هفته در آژیر قرمز رو‌به‌روی سردار وحید مجید، رئیس پلیس فتای نیروی انتظامی نشستیم و او از پشت پرده سایت‌های قمار و شرط‌بندی و اقدامات پلیس برای كاهش جرایم در حوزه اینترنت گفت.
یكی از موضوعاتی كه به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر به معضلی جدی تبدیل شده، فعالیت سایت‌های شرط‌بندی است. آیا روند فعالیت این سایت‌ها در كشور صعودی است؟
موضوع سایت‌های قمار و شرط‌بندی یكی از جرایمی است كه تعداد پرونده‌های آن در اوایل تشكیل پلیس فتا در سال 1390، كمتر از تعداد انگشتان دو دست بود. این روند به همین صورت ادامه داشت تا این‌كه در سال‌های 96 و 97 با افزایش فعالیت این سایت‌ها روبهرو شدیم. یكی از دلایل افزایش فعالیت سایت‌های قمار و شرط‌بندی در این سال‌ها، افزایش كاربران حوزه اینترنت بود. علت دیگر، ریشه در افزایش فعالیت این حوزه داشت. افزایش شبكه‌های اجتماعی خارجی مثل اینستاگرام و تلگرام و تبلیغ در این شبكه‌ها هم از دلایل افزایش فعالیت این سایت‌ها بود.
همزمان با این افزایش، اقداماتی را در پلیس فتا برای ریشه‌یابی، شناسایی نقاط اتصال و الگوریتم‌هایی كه در این جرم استفاده می‌شد، در دستور كار قرار دادیم. همچنین استفاده آنها از درگاه‌های بانكی، مدنظرمان بود. با بانك مركزی جلسات متعددی گذاشتیم كه اقدامات ما منجر به تدوین آیین‌نامه الزامات، ضوابط و فرآیند اجرایی پرداخت‌یاران و پذیرندگان پشتیبانی در نظام پرداخت شد. این آیین‌نامه بسیاری از موضوعات را ضابطه‌مند كرد، استفاده از درگاه‌های بانكی در این سایت‌ها به‌شدت كاهش یافت و در حال حاضر به صورت آشكار به صفر رسیده است.
چه اقداماتی برای برخورد با گردانندگان این سایت‌ها انجام شد؟
یكی از اصلی‌ترین اقدامات پلیس فتا در حوزه سایت‌های شرط‌بندی و قمار، برخورد با سرشبكه‌های این سایت‌ها‌ست. در سال‌های 97 و 98 تعداد 9500 سایت فعال در این حوزه و 1024 سایت و صفحه در فضای مجازی و اكانت تبلیغ این سایت‌ها را شناسایی و با آنها برخورد كردیم. این برخوردها، منجر به تشكیل 4500 پرونده قضایی، شناسایی و دستگیری 1920متهم و تحویل آنها به مقام قضایی شد. در هشت ماهه نخست امسال هم 3500 سایت شرط‌بندی و 280اكانت تبلیغ را شناسایی كردیم. باید توجه داشت که اكانت‌های تبلیغ سهم به‌سزایی در وقوع این جرم دارند. این اقدامات باعث تشكیل 1400 پرونده شد و 603 متهم را در این رابطه دستگیر كردیم. علاوه‌بر این اینها، 5000 سایت را در این رابطه مسدود كردیم.
این مجرمان به صورت باندی و شبكه‌ای فعالیت می‌كنند؟
بله. در سال 98 هفت باند در این رابطه شناسایی و اعضای این باندها دستگیر شدند، این آمار در هشت‌ماهه نخست امسال به ده باند و 600 متهم افزایش یافت.
با توجه به آماری كه اشاره كردید و افزایش قارچ‌گونه این سایت‌ها، چه اقدامات پیشگیرانه‌ای را می‌توان مدنظر قرار داد؟
همان‌طور كه اشاره كردم، در بحث قمار، یكی از مشكلات تعامل مالباختگان با مجرمان است كه این منجر به پنهان ماندن بسترهای قمار می‌شود. الان این مجرمان با راه‌اندازی سرویس‌های پرداختی درگاه‌گونه و كارت به كارت، این كار را انجام می‌دهند. البته ما اقدامات خود را همچنان دنبال می‌كنیم، اما اعتقاد داریم این یك معضل فرهنگی هم هست و مسؤولان فرهنگی كشور باید در این حوزه، اقداماتی برای افزایش آگاهی مردم و عبرت‌آموزی انجام دهند.
یكی از موضوعاتی كه در این سایت‌ها با آن روبهرو هستیم، دستكاری نتایج توسط ادمین سایت‌های قمار است. یعنی علاوه‌بر این‌كه كاربران در حوزه برد و باخت می‌بازند، با دخالت‌های ادمین و دستكاری نتیجه، چندمنظوره مال خود را می‌بازند. حال اگر اعتراض كنند، با یك پاسخ روبهرو می‌شوند؛ شكایت داری به مراجع قضایی مراجعه كن. آنها می‌دانند كه مالباخته نمی‌رود شكایت كند و این تنگنایی است كه برای كاربران ایجاد می‌كنند.
پلیس در این حوزه به سهم خود آموزش به مردم و كاربران را افزایش داده، اما دیگر مسؤولان فرهنگی هم باید در این مسیر اقدامات موثری انجام دهند.
در حوزه اقدامات تقنینی هم همكاری خوبی با قوه قضاییه و مجلس داریم و موارد نیاز به تشدید مجازات و ایجاد قانون جدید را احصا كرده‌ایم. برای جرم‌انگاری و تشدید مجازات، با همكاری حوزه‌های بین‌الملل، حقوقی و عملیاتی پلیس فتا، افرادی كه سایت را دایر می‌كنند، افرادی كه تبلیغ می‌كنند، افرادی كه حسابرس هستند و افرادی كه كارت را اجاره می‌دهند، مشخص كرده‌ایم و این موارد را از طریق پلیس فتا یا امور حقوقی و مجلس ناجا با مجلس پیش می‌بریم و بیكار ننشسته‌ایم.
سركرده‌های این شبكه‌های قمار در خارج از كشور زندگی و فعالیت می‌كنند، برای برخورد با آنها چه اقداماتی انجام داده‌اید؟ به نظر می‌رسد تا زمانی كه با آنها برخورد نشود، فعالیت سایت‌های قمار ادامه داشته باشد؟
افرادی كه ما دستگیری كرده‌ایم، سرپل‌های ارتباطی آنها در داخل كشور هستند كه قطع كردن این سرپل‌ها می‌تواند فعالیت آنها را محدود كند. اما در مورد افرادی كه در خارج از كشور این شبكه‌ها را هدایت می‌كنند، تا جایی كه قانون به ما اجازه داده، تحت پیگرد قرار داده و می‌دهیم. به طوری كه چندی قبل یكی از این سركرده‌ها را در خارج از كشور دستگیر و به ایران بازگرداندیم. ما در تعقیب آنها هستیم و اقدامات خود را متوقف نكرده‌ایم. در حوزه داخل هم شاید مالباخته‌ای از ترس قصد شكایت نداشته باشد، اما می‌تواند با مراجعه به سایت پلیس، اطلاعات سایت را در اختیار همكاران بنده قرار دهد.
از مردی به عنوان پدرخوانده سایت‌های شرط‌بندی نام برده می‌شود. این فرد با انتشار عكس‌هایی از خود و زندگی لاكچری‌اش، وانمود می‌كند فعالیت در سایت‌های شرط‌بندی پرسود است. برای دستگیری او اقدامی صورت نگرفته است؟
این فرد در تركیه زندگی می‌كند و اقدامات لازم قضایی - پلیسی برای بازگرداندن او و همدستانش به كشور انجام شده و پیگیر آن هستیم.
چهره‌های مشهور نیز در حوزه تبلیغ سایت‌های شرط‌بندی فعالیت می‌كنند؟
با افرادی كه تبلیغ كنند، برخورد می‌كنیم و مردم عادی و چهره‌های مشهور برای ما فرقی ندارد.
پرونده‌های تبانی در مسابقات فوتبال برای سایت‌های شرط‌بندی در پلیس فتا تشكیل شده است؟
مصداقی مواردی را به ما اعلام كرده‌اند. این تبانی‌ها فقط مربوط به فوتبال نیست، اما بیشتر این اتفاقات در لیگ‌‌های دسته‌های پایین‌تر رخ می‌دهد. اگر موردی به ما اعلام شود، بررسی و نتیجه را اعلام می‌كنیم.
اجرای رمز یك بار مصرف در كاهش جرایم سایبری تاثیری داشت؟
اینجا جنگ ریاضی است، بین ما و مجرمان. ما در پلیس فتا دو توانایی داریم؛ یكی توكل به خداوند است و دوم توانایی كاركنان. در حوزه جرایم مالی به خصوص رمز پویا، با همكاری بانك مركزی، این طرح را با الگوریتم‌های خاصی اجرا كردیم. بهمن سال گذشته، طرح استفاده از رمز پویا اجرا شد و زمانی بود كه جرایم 104 درصد رشد داشت. از سال 90 تا 98 جرایم ما رو به افزایش بود. وقتی رمز پویا را اجرا كردیم، بلافاصله 55 درصد نرخ رشد ما كاهش پیدا كرد و 49 درصد شد. ابتدای اسفند سال گذشته بحث كرونا پیش آمد و به دنبال آن، گرایش مردم به سمت خرید سایبری بیشتر شد. حال اگر بحث اجباری شدن رمز پویا اجرا نمی‌شد، امسال با رشد بالای جرایم روبهرو می‌شدیم.
امسال اولین سالی است كه جرایم سایبری ناظر بر اینترنت كاهش پیدا كرده است. با این وضع هم ما بیكار ننشستیم و اقدامات پیشگیرانه را در دستور كار قرار دادیم. تجربه نشان داده، مجرمان هر خدماتی كه قرار است در بستر اینترنت انجام شود را شناسایی كرده و به دنبال راهی برای كلاهبرداری در آن هستند. به همین خاطر ما در پلیس فتا هشدارهای لازم درباره این طرح‌ها را به مردم داده و با بالابردن سطح آگاهی كاربران، مجرمان را ناكام گذاشته‌ایم. كارشناسان ما در رسانه‌ها حضور پیدا كرده و در برابر اقدامات مجرمانه كلاهبرداران، به مردم هشدار می‌دهند تا اقدامات آنها را خنثی كنند.
با اجرای این طرح، مجرمان از فیشینگ به روش‌های دیگر كوچ نكردند؟
ما هنوز یك سری فعالیت‌های محدود در حوزه فیشینگ داریم كه البته زمان‌شان محدود شده است. ما سالیان گذشته با فیشرهایی روبهرو بودیم كه اطلاعات كارت بانكی و رمز دوم را می‌فروختند. سال گذشته 160 هزار اطلاعات كارت‌های بانكی كه در تلگرام خرید و فروش می‌شد را شناسایی كردیم. حال با اجرای رمز پویا، دیگر این اطلاعات ماندگاری ندارد و قابل خرید و فروش نیست.
** برخورد با شایعه‌سازان كرونا
شیوع كرونا و استفاده بیشتر مردم از خرید‌های اینترنتی و حضور در فضای مجازی، تغییری در روند جرایم سایبری داشت؟
در بحث كرونا به‌خصوص در روزهای ابتدایی شیوع آن، یكی از موضوعاتی كه باعث آزار و ناراحتی هموطنان شد، بحث انتشار شایعات بود. شایعه در زمانی منتشر می‌شود كه اول موضوع اهمیت داشته باشد و دوم این‌كه ابهام وجود داشته باشد.
اگر یكی از آنها نباشد، دیگری نخواهد بود. در بحث كرونا، برخی آگاهانه یا ناآگاهانه شایعات تلخی را درباره دارو، آمار فوتی‌ها، كم‌كاری مسؤولان و... مطرح كردند. ما 2500 اقدام را در این حوزه انجام دادیم و به بیش از 300نفری كه ناآگاهانه وارد این حوزه شده بودند، تذكر دادیم. برای 320 نفر هم اقدامات قضایی انجام شد. در كنار آن درباره كلیپ‌های منتشرشده مرتبط با كرونا، بررسی ادله دیجیتال كردیم و با كمك رسانه‌ها به مردم اطلاع‌رسانی صحیح انجام شد. این اقدامات باعث شد در هفته اول فروردین 60 درصد شایعه‌ها كاهش پیدا كند. الان سواد رسانه‌ای مردم افزایش پیدا كرده و اخبار را از مراجع رسمی می‌گیرند. البته رصد همكاران من در این حوزه، همچنان ادامه دارد.
