نرخ گذاری دستوری در پتروشیمی مانع جذب سرمایه گذاران است

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، برنامه تلویزیونی میز اقتصاد شبکه خبر سیما با حضور آقای حسن عباس‌زاده مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی صنایع پتروشیمی و آقای محمدهاشم نجفی اردکانی عضو انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی به بررسی راهکارهای پیشرفت تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی پرداخت.

مشروح گفتگوهای این برنامه را در ادامه می بینید:

سوال: آقای عباس زاده اگر بخواهیم خیلی ساده با اعداد و رقم و مصداقی برای بینندگان بفرمایید که تکمیل زنجیره ارزش وقتی که راجع به آن صحبت می‌کنیم.
عباس‌زاده: وقتی که از زنجیره ارزش صحبت می‌کنیم باید بدانیم که استفاده از منابع هیدروکربنیک که الان در صنعت پتروشیمی ورودی این مواد معادل یک میلیون بشکه نفت خام از نظر انرژی است به چه تبدیل می‌شوند و تا کجا می‌شود اینها را پیش برد.
در کشور ما گام‌های خیلی خوبی را در این زمینه برداشتیم، به تولیدی رسیدیم که حدود ۳۰ میلیون تن محصول را صادر می‌کنیم و حدود ۱۲ میلیون تن محصول را به صنایع پایین دستی داخلی عرضه می‌کند.

 معادل ۱۳ میلیارد دلار صادرات داریم و ۱۰ میلیارد دلار ارزش محصولات پتروشیمی است که به صنایع پایین دستی عرضه می‌شود ولی نواقصی هم دارد، ما در میانه‌های راه هستیم.
سوال: از آن طرف یکسری محصولاتی وارد می‌کنیم که در داخل تولید نمی‌شوند؟
عباس‌زاده: محصولاتی تولید می‌کنیم که حدود ۷۰ درصدش صادر می‌شود به دلیل این که اینها هنوز ادامه زنجیره را کامل نکردند، امثالش را شما هم می‌دانید مثل متانول و برخی از محصولات دیگر که اینها می‌توانست زنجیره اش در کشور ما کامل شود، لذا ما برخی از زنجیره‌ها را آوردیم تا یک مقطعی ولی باید زنجیره کامل شود.
معادل تقریبا ۲ میلیارد دلار محصول پتروشیمی را وارد می‌کنیم که تا حالا تولید نکردیم که آنها هدف گذاری زنجیره ارزش هستند که باید در ادامه تولید شوند.

 لازم است این مفهوم و این موضوع گسترش پیدا کند بین سرمایه گذاران ما، جا‌های مختلف این را ارائه کردیم.

 طرح‌های خیلی خوبی در زنجیره ارزش تعریف شده که از طریق سرمایه گذاران در حال پیگیری است.
سوال: آقای نجفی شما بفرمایید به عنوان یکی از فعالان این حوزه موانعی که پیش روی توسعه زنجیره ارزش که داریم چرا برطرف نشده؟
نجفی: اگر بخواهیم واقعیت را ببینیم دو تا مشکل در حوزه تکمیل زنجیره ارزش وجود دارد، همه ما قائل هستیم که باید این زنجیره تکمیل شود به جهت منافعی که برای مردم و سهامدار دارد، اما یک بخش عمده‌ای از آن بخشی است که باید سرمایه گذاری متناسب با آن در کشور ایجاد شود و این سرمایه گذاری جذاب باشد. شما قطعا با چهار مؤلفه در توسعه زنجیره مواجه هستید یکی بحث خوراک در صنعت پتروشیمی است.

 دومین بحث بحث بازار است که آن محصولی که قرار است تولید شود بازار هم داخلی داشته باشد و هم صادراتی داشته باشد، سومین موضوع بحث سرمایه است که این سرمایه از کجا می‌خواهد وارد موضوع شود و یک موضوعی که واقعا الان یک بخشی از این را توانستیم بومی سازی انجام دهیم، بحث فناوری است که ما براساس کدام لایسنس و فناوری و تکنولوژی می‌خواهیم زنجیره مان را تکمیل کنیم.

اما نکته مهمتر این که متأسفانه یک اتفاقی که افتاده صنعت پتروشیمی، صنعت مظلومی شده یعنی ما برای تکمیل زنجیره وقتی داریم نگاه می‌کنیم می‌بینیم هیچ جذابیتی برای سرمایه گذار اعم از سرمایه گذار داخلی و خارجی وجود ندارد که من می‌توانم نکته اول را در این موضوع جدای از این که تحریم‌ها به هر حال یک بخش از کار است و نمی‌گذارد سرمایه گذاران اصلی و بازیگردان‌های اصلی این صنعت وارد شوند.

اما نکته بعدی این که ما واقعا یکسری قوانین متعارض داریم در داخل کشور که این قوانین متعارض نمی‌گذارد کسی جذاب شود برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی.
شما اگر در یک زنجیره ۱۰ ساله اگر بررسی کنید نرخ یوتی لی تی به عنوان مؤلفه‌ای که براساس آن می‌خواهیم سرمایه گذاری انجام دهیم، سرویس‌های جانبی که پتروشیمی برای رسیدن به تولید به آن نیاز دارد در سال‌های مختلف ۲۵ درصد، ۲۴ درصد، ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده، در یک پارت می‌آید ۲۵۳ درصد سال ۹۹ و ۱۴۰۰ افزایش پیدا می‌کند، این باعث می‌شود از سبد ۴۰ درصدی در بورس، سود پتروشیمی از ۳۵ درصد اگر اشتباه نکنم برسد به ۲۳ درصد، یعنی حاشیه سود کاهش پیدا کند، این باعث می‌شود که جذابیت این صنعت از بین برود، بازار بازار بسیار هوشمندی است و اگر احساس کند که سرمایه اش در این حوزه نمی‌تواند آن سودآوری را برایش داشته باشد، قطعا می‌رود سراغ سرمایه گذاری در حوزه‌های دیگر.
سوال: این کاهش جذابیت که اشاره می‌کنید عامل آن را چه می‌دانید؟
نجفی اردکانی: به صورت خاص قیمت گذاری دستوری است، در حوزه خوراک هم همین است، در حوزه یوتیلیتی هم همین است و یکسری قوانین دیگر که در ادامه می‌گویم مثل الزام شرکت‌های پتروشیمی به این که کف عرضه باید افزایش پیدا کند.
 ما قطعا باید ببینیم که پایین دستمان چقدر افزایش پیدا کرده، صنایع کوچک مان چقدر افزایش پیدا کرده، وقتی ما صنایع کوچک مان افزایش پیدا نکرده، می‌آییم شرکت‌ها را مکلف می‌کنیم که در بورس کالا بیایند با کف عرضه بفروشند، اگر کف عرضه را رعایت نکنند قطعا تعزیراتی شان می‌کنیم، یک بخشی همین محصول ما را برمی دارد، یک بخشی را وارد تولید می‌کند و بخش دیگر آن را کامپاند می‌کند و از کشور صادر می‌کند.
سوال: شما الزام به بازگشت ارز و اینها ندارید؟
نجفی اردکانی: آنها هم ندارند. بعد من که صادر می‌کنم باید کالای خودم را در کشور‌های همسایه مزیت رقابتی ام را از دست می‌دهم.
سوال: مصداقی هم می‌توانید بگویید در کالای خاصی؟
نجفی اردکانی: پلی اتیلین‌ها این طور است.
سوال: یعنی عدد دارید که کاهش صادرات داشتید؟
نجفی اردکانی: شما بررسی کنید که افزایش صادرات کامپاند چقدر بوده، کاهش محصولات پلی اتیلین چقدر بوده، شما در یکسال فاصله تقریبا فاصله بین سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ تقریبا یک میلیون و ۱۲۳ هزار تن ما کاهش محصولات پلی اتیلین داشتیم به خاطر همین موضوع.
سوال: آقای عباس‌زاده به جز نکاتی که آقای نجفی به آنها اشاره کردید شما چه نکاتی دارید که اضافه کنید که مانعی شد برای این که ما زنجیره ارزش مان را تکمیل کنیم و توسعه بدهیم؟
عباس‌زاده: در توسعه زنجیره ارزش همان طور که آقای نجفی اردکانی گفتند یکی از پایه‌های اصلی تولید این محصولات دانش فنی است به نحوی که دانش فنی محصولاتی که در پایین زنجیره است و یا ما از آن به عنوان زنجیره و یا محصولات پایین دستی ذکر می‌کنیم، به سختی در اختیار کشور‌های دیگر قرار می‌دهند کشور‌های غربی، دلیلش هم شاید تحریم نیست حتی شما اگر در وب سایت هایشان نگاه کنید حتی اینها را به کشور‌های عربی هم بعضی از این دانش‌های فنی را نمی‌دهند مگر این که خودشان در آن شریک باشند به دلیل بازار کوچکی که این محصولات دارند و نمی‌خواهند رقابت ایجاد شود در این انحصاری که دارند در بازار، لذا دانش فنی‌ این بخش را خیلی راحت در اختیار قرار نمی‌دهند.

موضوع دانش فنی یکی از مسائل اساسی است که در این سال‌ها در کشور روی آن کار شده، خوشبختانه هم شرکت‌های دانش بنیانی توانمند شدند و پیدا شدند که می‌توانند دانش‌های فنی را ارائه کنند و این که برخی هایشان را می‌شود با روش‌هایی از برخی از کشور‌های دیگر برای بار اول وارد کرد ولی اینجا تبدیلش کرد و آن را بومی سازی کرد.
سوال: آن نکاتی که آقای نجفی اشاره کردند را می‌پذیرید و قبول می‌کنید و تأیید می‌کنید؟
عباس‌زاده: بله، برخی از موضوعات هم موضوعات ساختاری یا قوانین است که آقای نجفی به آنها اشاره کردند. در صنعت پتروشیمی ما از وضعیتی که به محصولات صادراتی معافیت صادراتی می‌دادیم، در یک سال معافیت صادراتی لغو شد در حالی که در مناطق ویژه این قول به سرمایه گذار داده شده بود که شما شامل معافیت می‌شوید.

براساس قوانینی که ایجاد شد معافیت صادراتی برداشته شد و عوارض هم روی برخی از محصولات پتروشیمی گذاشته شد که با موضوع عوارض واقعا، چون تعریف درستی از مواد خام و نیمه خام شاید نیست، تعیین عوارض بر محصولات پتروشیمی که ما مازاد داریم مثل پلی اتیلین‌ها و برخی از محصولات دیگر، درست می‌فرمایند این باعث می‌شود که سرمایه گذار رغبت پیدا نکند، چون این عوارض به صورت باز ممکن است سال‌ها افزایش هم پیدا کند، ممکن است الان از نیم درصد شروع شده باشد و افزایشی باشد.

 گذاشتن عوارض روی محصولات پتروشیمی جهت تأمین نیاز داخل ابزار مناسبی به نظر من نیست، می‌شد با کف عرضه و با این که شرکت‌های پتروشیمی متعهد هستند صنایع داخلی را تأمین کنند، آن موضوع را حل کرد و مازاد نیاز داخل را صادر کرد.

اتفاقی که آقای نجفی به آن اشاره کردند راجع به این که به یکباره فروش داخلی محصولات پتروشیمی یا این جوری بگوییم عطش بازار داخلی نسبت به محصولات پلیمری افزایش پیدا کرد و از صادرات ما کاهش پیدا کرد به چند تا موضوع از جمله نرخ ارز برمی گشت که در یک مقطعی با آن ارزی که دستوری ایجاد شد، باعث شد که جذابیتی در این موضوع ایجاد شود یا رانتی ایجاد شود که شرکت‌هایی که حتی تولید کننده هم نیستند مراجعه کنند و محصول را جذب کنند و نهایتا این را صادر کنند.

در حالی که ما شاهد افزایش خیلی چشمگیری در صنایع پایین دستی مان نیستیم، فروش داخلی محصولات پتروشیمی در سال ۱۴۰۱ و در نیمه ۱۴۰۲ افزایش داشت و از صادرات ما بخشی را کم کرد که البته این الان تقریبا برگشته، همه ارز به صورت ارز مبادله‌ای انجام می‌شود ولی در یک مقطعی تأثیر خودش را گذاشت.
سوال: آقای نجفی اردکانی شما نکته‌ای را می‌خواستید اضافه کنید؟
نجفی اردکانی: بحث درباره سرمایه گذاری بود، من نکته ام این بود که وقتی ما این مشکلات را داریم، وقتی ما تعارض داریم، وقتی ما قیمت یوتیلیتی را برای سال ۱۴۰۰ در سال ۱۴۰۲ می‌آییم نرخ گذاری می‌کنیم، سالی که شرکت‌ها حساب هایشان را بستند، مجامع شان را برگزار کردند، تقسیم سود انجام دادند بعد می‌آییم و این کار را انجام می‌دهیم، قطعا کسی در این مسیر نمی‌آید با ما سرمایه گذاری کند.

 ما وقتی تصمیماتی می‌خواهیم بگیریم نقش بازار سرمایه را، نقش نخبگان بازار سرمایه را کمرنگ می‌کنیم و نمی‌آوریم دخیل کنیم که ببینیم چه اثراتی برای سهامدار دارد، قطعا کسی نمی‌آید برای ما سرمایه گذاری کند.
شما در برنامه هفتم توسعه با توجه به منویات حضرت آقا اگر دقت کنید ما باید ظرفیت تولیدمان از ۹۶ میلیون تن به ۱۳۰ میلیون تن برسد، برای این سرمایه گذاری ما حدود ۷ میلیارد دلار نیاز داریم.
ما چه طور می‌خواهیم ۷ میلیارد دلار را تأمین کنیم، اصلا چه برنامه‌ای برای ۷ میلیارد دلار داریم، آیا با این قوانین کسی رغبت می‌کند بیاید سرمایه گذاری کند؟ ما وقتی مردم خودمان این اعتماد را به صنعت پتروشیمی پیدا نمی‌کنند که بیایند سرمایه گذاری کنند در بورس سهام بخرند، سرمایه گذاری کنند، تأمین مالی کنند، چه طور ما توقع داریم که سرمایه گذاری خارجی بیاید؟ اینها هیچ ارتباطی به تحریم هم ندارد.
سوال: اعتماد ندارد سرمایه گذار در بازار سرمایه بگذارد؟
نجفی اردکانی: چرا اعتماد ندارد؛ به جهت این که ما خلق الساعه می‌آییم تصمیم می‌گیریم، بخشنامه صادر می‌کنیم و اثرات این بخشنامه را در سود و قیمت نهایی پتروشیمی‌ها لحاظ نمی‌کنیم، نمونه اش همین قیمت یوتیلیتی، نمونه اش همین قیمت خوراک، قیمت گذاری دستوری که دارد در بازار انجام می‌شود، قوانینی که می‌گذاریم، اگر واقعا بناست که ما صادرات انجام بدهیم بگذارید ما در بازار‌های خودمان برویم.
یک نکته دیگر که خیلی مهم است و واقعا باید نقش این را در تکمیل زنجیره ببینیم این است که به هر حال همه به دنبال افزایش سود هستند یعنی کسانی که می‌خواهند سرمایه گذاری کنند دنبال افزایش سود هستند.

 الان اتفاقی در صنعت پتروشیمی افتاده که فرض بفرمایید اوره شرکت پتروشیمی مسجدسلیمان با اوره شرکت پتروشیمی پردیس دارد در بازار صادراتی خودمان رقابت می‌کند، ما در مقابل یک بازاری داریم، یک رقابتی داریم، یک مشتری داریم در آن طرف که تمام سبد محصولش را در یک ظرف می‌آید و در بازار با ما رقابت می‌کند و ما نمی‌توانیم با توجه به این مشکلات عملا در بازار صادراتی مان نقشی که باید ایفا کنیم را داشته باشیم.
سوال: از فرمایش شما این تفسیر می‌شود که اگر ما زنجیره ارزش مان که این همه داریم سر ارزآوری صحبت می‌کنیم، سر اهمیتش صحبت می‌کنیم، توسعه ندادیم خیلی نکات تحریمی شاملش نیست، یعنی بخش زیادی به نظر می‌رسد چالش‌ها و مشکلات داخلی است، درست است؟
نجفی اردکانی: قطعا همین طور است. شما به همین پروژه‌ای که اول برنامه نمایش دادید ببینید پروژه از سال ۸۹ شروع به فعالیت کرده، سال ۹۶ - ۹۷ این پروژه به دلیل تحریم‌های ظالمانه که علیه جمهوری اسلامی شده صاحبان تکنولوژی، صاحبان لایسنس خارج شدند.

همکاران ما همه تلاششان را کردند، بچه‌هایی که دهه شصتی و جوان بودند همه تلاششان را کردند که آنجا را راه بیاندازند، یک بخشی کالای ما بیرون بود ما نمی‌گوییم تحریم بی اثر است، رفتند، جنگیدند واقعا از منافع مردم و سهامدار دفاع کردند، یک بخشی دیگر راهی نبود ما همین تولیدی که انجام شد که آقای مهندس اشراف کامل روی این پروژه‌ها دارند، همین تولیدی که انجام شده ما لایسنس و تکنولوژی این را بومی سازی کردیم، دسترسی به لایسنسور نداشتیم.
سوال: برای کدام کشور بوده قبلا؟
نجفی اردکانی: کشور آمریکا بود و این را نداشتیم و همکاران ما توانستند این کار را انجام دهند.
من می‌گویم مشکلات اگر در داخل حل شود واقعا ما می‌توانیم از پس موضوعاتی مثل تحریم و تکنولوژی‌هایی که نیاز داریم حالا یک بخشی را برمی آییم و یک بخشی را برنمی آییم واقعا یک جا‌هایی نیاز است که ما بتوانیم با دنیا ارتباط برقرار کنیم.

الان در فروش محصولات مان شرایط مان را رقبایمان واقعا یکسان نیست، چون ما نمی‌توانیم ال سی باز کنیم، ما نمی‌توانیم آن خدماتی که بانک‌های بین المللی دارند به مشتریان ما می‌دهند، می‌دهیم و بدهیم به همین جهت ما قطعا در بازار با چالش‌های جدی مواجه هستیم یعنی ما واقعا نمی‌توانیم بگوییم که تحریم بی اثر است و اثر ندارد و از این طرف هم نمی‌خواهیم بگوییم که همه مشکلات سمت این طرف است.

ما باید برای این که بتوانیم سرمایه گذاری را در زنجیره ببریم جلو، بتوانیم اول خیال سرمایه گذار را از تصمیمات خودمان از این که این سرمایه گذاری برای شما سودآور خواهد بود راحت کنیم، هر زمان به این رسیدیم می‌توانیم در ادامه اش برویم سراغ جذب سرمایه داخلی و خارجی.
سوال: شما چقدر در این زمینه کار می‌کنید برای این که یکی از موانعی که مطرح می‌کنند برای این که سرمایه گذاری انجام شود، همین دستورالعمل‌ها و آئین نامه‌ها و ناهماهنگی‌هایی است که با بخش خصوصی بعضا سهامداران این اتفاق می‌افتد؟
عباس‌زاده: قالب برنامه هفتم به این موضوع خوب پرداخته و من فکر می‌کنم در تدوین برنامه هفتم جلسات متعددی که گذاشته می‌شد از بخش خصوصی و انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی، دوستان حضور داشتند کنار بخش دولتی و آنجا‌هایی که لازم بود نظر انجمن هم گرفته می‌شد.
نکته‌ای که آقای نجفی می‌فرمایند این که ما یک قالب برنامه خوب مثلا داریم مثل برنامه هفتم، برنامه ششم به همین شکل بود ولی گا‌ها بنا به شرایطی در قالب برنامه‌های بودجه یا آئین نامه‌هایی که اجرا می‌شود گاهی بخشنامه‌هایی می‌آید که ممکن است یک تنشی را در صنعت و صنعت پتروشیمی ایجاد کند که باید آنجا را مراقبت کرد.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی به صورت مداوم از بخش خصوصی نظرخواهی می‌کند و در جلسات و کارگروه‌ها کنار ما هستند خصوصا انجمن صنفی و در تدوین آئین نامه‌ها از آنها استفاده می‌کنیم.
یکی از آئین نامه‌های خوبی که در حوزه زنجیره ارزش اصلاح شد و مانع سرمایه گذاری در زنجیره ارزش بود، آئین نامه‌ای ذیل قانون هدفمندی بود تحت عنوان آئین نامه تخفیف پلکانی خوراک، در آئین نامه تخفیف، به خوراک‌های مایع توجه کافی نشده بود، حتی راجع به برخی از موضوعات در زنجیره متانول هم توجه ویژه نشده بود.

 این موضوع به صورت مداوم شاید بیش از یک سال بین انجمن صنفی، صنعت پتروشیمی و کارگروه‌ها رفت و برگشت تا خوشبختانه در خرداد امسال ابلاغ شد و آن آئین نامه اصلاح شد. آن آئین نامه کارایی لازم را نداشت، جذب سرمایه گذار را به دنبال نداشت، ولی الان مشوق خیلی خوبی روی خوراک می‌دهد، ما تا ۳۰ درصد تخفیف در خوراک بالادستی را می‌توانیم به زنجیره‌ها بدهیم که آئین نامه این کار را انجام داد.

سؤال: آقای نجفی تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام چقدر می‌تواند کمک کند به تکمیل زنجیره ارزش؟

نجفی: امتداد تضمین سرمایه‌گذاری سهامدارها است، همین پروژه‌ای که راه افتاد، محصولی را در همین پتروشیمی جم می‌فروختیم ۷۵۰ دلار، الان وارد چرخه شده، ارزش افزوده برای آن ایجاد شده، همان را صادر نمی‌کنیم، الان داریم در چرخه خودمان می‌فروشیم حدود ۱۴۰۰ دلار.

 آقای عباس‌زاده فرمودند میانگین محصولات صادراتی‌مان را هر تن داریم ۶۵۰ دلار صادر می‌کنیم، میانگین آن چیزی که واردات انجام می‌دهیم؛ ۱۶۰۰ دلار برای ما هزینه می‌شود. پس ما هر چه بتوانیم باید زنجیره را تکمیل کنیم، سهم واردات‌مان را کم می‌کنیم.

نکته‌ای که وجود دارد؛ در این بخش که واقعاً به نظرم به آن توجه نشده، این که ما در یک مقطعی آمدیم صرفاً رفتیم سراغ یک نوع محصول خاص.

 فرض بفرمایید در یک بنگاهی پنج تا شش مجموعه پتروشیمی راه انداخته، همه رفتند سمت تولید متانول که آقای عباس‌زاده اشراف کامل دارند. به خاطر این که تولید متانول، امروز دیگر توجیه اقتصادی ندارد، نه پروژه‌ها جلو می‌رود و نه می‌توانیم به سودآوری‌مان فکر کنیم.

همین اتفاق همین الان در حوزه PDHPP دارد می‌افتد. یعنی آمدیم ۱۴ طرح PDHPP مصوب کردیم مجوز دادیم، دارند می‌روند سراغ سرمایه‌گذاری، تا چند سال آینده مشکل خوراک خواهیم داشت.

 این اتفاق متأسفانه فصلی افتاده و ما در هر زمان با توجه به آن جذابیت که آن کالا یا محصول داشته، به سمت آن رفتیم افق‌ها را ندیدیم متاسفانه.

سؤال: همین که اشاره کردید؛ یعنی شما در این محصولی که در همین کارخانه‌ای که حالا به راه افتاد؛ از ۷۵۰ دلار رسیدید به هزار و ۴۰۰ و تقریباً دو برابر شده، چیزی که مانع می شد برای اینکه این اتفاق بیفتد و در موارد مشابه دیگر دارد مانع می‌شود که اتفاق بیفتد، چیست؟

نجفی: در مورد پروژه ها یک بخش آن که عرض کردم تحریم‌های ظالمانه‌ای بود که علیه جمهوری اسلامی هست، اما قطعاً بن‌بستی وجود ندارد و ما می‌توانیم از این تحریم‌ها عبور کنیم، به روش‌های مختلف.

 دومین، مشکلاتی بوده که با توجه به اختلافات اعم از اختلاف با سرمایه‌گذار، اختلاف با سهام‌دار یا موضوعات فنی و تخصصی بوده.

خیلی از کالاهای که در این پروژه استفاده می‌شود؛ کالاهای خارجی بوده؛ کالاهایی بوده که به دلیل تحریم، به ما نمی‌دادند تولید این کالا داخل کشور به هر حال سخت بود.

 واقعاً با پیگیری‌ها و حمایت‌های بانک مرکزی، انجمن صنفی انجام دادند توانستیم حل کنیم؛ این بود که خیلی از این کالاها تا قبل از سال ۹۸، ۹۷ و ۹۶ ثبت سفارش شده و سفارش‌گذاری شده در کشورهای خارجی.

 ما برای اینکه حتی بتوانیم بومی‌سازی هم انجام بدهیم نیاز داریم که این کالا را وارد کشور کنیم ببینند آن را، با تکنولوژی‌اش آشنا شوند و خیلی از این محصولات؛ تکنولوژی جدیدی دارد، یعنی تکنولوژی که قبلاً در کشور نبوده از آن استفاده می‌کنند همکارمان ما.

 نزدیک به هشتاد میلیون دلار از کالاهایمان بیرون کشور بود، درگیر تحریم بود، تحویل‌مان نمی‌دادند. باید دو کار انجام می‌شد، یا باید می‌رفتیم دوباره خرید می‌کردیم که سرمایه همین مردم بود، سرمایه سهامدار بود، یا باید به هر قیمتی شده؛ با تعامل، پیگیری و اقداماتی که می‌خواهیم انجام دهیم، این را بگیریم.

ما داخل کشور چالش داشتیم؛ چالش این بود که یک زمان این کالاها مشابه داخلی نداشت و می‌توانسته خارج از کشور تامین کند.

امروز با توجه به قانون الزام استفاده حداکثری از توان داخلی کشور، ارزی برای اینها تخصیص داده نمی‌شود. این با یک پیگیری، با یک ساز و کاری که‌ ایجاد شد؛ انجمن سفیر و بانک مرکزی و وزارت صمت گذاشتند حل شود. اما خیلی از پروژه‌های دیگر واقعاً معطل همین موضوعات هستند. یعنی هم نقدینگی ندارند، هم مشکلات مدیریتی دارند.

یک نکته هم در مورد مشکلات مدیریتی عرض کنم؛ تغییر مداوم و سریع مدیران در صنعت پتروشیمی و صنایع دیگر؛ عملاً تاریخ را از بین می برد، عملاً حافظه تاریخی آن پروژه، تصمیماتی که گرفته شده، قطعاً هیچ مدیری در صنعت علاقه‌مند نیست که پروژه متوقف شود و بماند.

قطعاً بر اساس یک اقتضائات زمانی و مکانی تصمیمی که گرفته شد، هر چه ما تغییرات را سریع انجام می دهیم مسلماً افتتاحیه و راه اندازی آن پروژه‌ها، ‌با تغییر بیشتری مواجه می شود.

سؤال: آقای عباس‌زاده شما برای این نکاتی که گفتند چه راه‌حل هایی پیشنهاد می کنید و فکر می‌کنید که می‌شود از همین الگویی که در همین پتروشیمی که به آن اشاره کردند، در پتروشیمی و پروژه‌های دیگر هم از آن استفاده کرد؟

عباس‌زاده: ۴۹ یا ۵۰ طرح پتروشیمی را در برنامه هفتم داریم که بهره برداری برسند. همان‌طور که آقای نجفی گفتند، از حدود صد میلیون تنی که ابتدای برنامه هستیم، باید به ۱۳۰ میلیون تن در پایان برنامه برسیم و البته با تأکیدی که در برنامه هفتم راجع به زنجیره‌های ارزش شده، این باید کیفی هم باشد، یعنی محصولات با کیفیت هم تولید بشود که در زنجیره ارزش هستند.

 این میزان سرمایه‌گذاری مورد نیازش؛ سرجمع حدود ۳۵ میلیارد دلار است که همان طور که آقای مهندس فرمودند نیاز است که این سرمایه گذاری جذب شود.

البته حدوداً بیش از ۱۵ میلیارد دلار در این پروژها هزینه شده، یعنی این پروژه ها ۴۴ درصد پیشرفت دارند، میانگین پیشرفت این پروژه‌ها؛ ۴۴ درصد است.

حالا برمی‌گردیم به آن سؤال شما که می فرمایید برای اینکه این پروژه‌ها تسریع شوند چه باید کرد؟ به صورت مداوم پروژه‌ها پایش می‌شوند. ولی مشکلات‌شان، اگرچه برخی مشترک است، ولی مشکلات متفاوتی هم دارند، برخی از اینها در ثبت سفارش‌ها مشکل دارند، خرید کالاهای خارجی‌شان هنوز گاهی مشکل‌ساز می‌شود و برخی‌ها هم درگیر موضوعات مدیریتی هستند که مثالش را آقای نجفی فرمودند.

گاهی در یک پروژه چون شرکت سهامداری متعددی دارد، بین سهامداران اتفاقاتی می‌افتد و آن پروژه ممکن است سال‌ها به این علت قفل شود و پروژه های ما تعدادشان کم نیستند که این طور هستند.

سهام‌داران متعدد و منافع متعددی که در آن دارند، گاهی به یک تفاهم نمی‌رسند باید به آن عمیق‌تر نگاه شود. گاهی تعدد و تکثر سهام‌داران‌ مانع از تصمیم‌گیری می شود، یک سهام‌دار که در این پروژه خاص هم این گونه است، در افزایش سرمایه نمی‌آید یا سهم خودش را برای پروژه تزریق نمی‌کند. بقیه سهام‌داران هم قفل می‌شوند نمی‌توانند به علت قوانین بورس و الی آخر، و آن پروژه از این پروژه‌ها زیاد داریم.

سؤال: در بحث توازن و تقارن بین خوراک در دولت سیزدهم چقدر توانستید تلاش کنید که این ناترازی را کمتر کنید و این‌که چقدر باید نگران چنین مشکلی باشیم؟

عباس‌زاده: ما کشوری هستیم که منابع گازی رتبه اول یا دوم دنیا را داریم، ما منابع گازی کم نداریم. اتفاقاً در تولید هم‌ خیلی راجع به تولید گاز؛ عقب نیستیم، ما تقریباً اگر بخواهم بگویم گاز شیرین شده که تزریق می‌شود در شبکه، حدوداً به طور میانگین، هفتصد میلیون مترمکعب در روز گاز در شبکه می‌دهیم، ولی سهم صنعت پتروشیمی از این گاز چقدره؟ حداکثر ده درصد، و این ده درصد بیش از نصفش یا شصت درصد آن می‌رود به یوتیلیتی های ما؛ به تولید برق، بخار و نیتروژن، بنابراین از گاز کل کشور فقط چهار درصدش می آید در زنجیره پتروشیمی.

در بخش‌های دیگر؛ مثل بخش خانگی و بخش‌های خدمات که عمده گاز را مصرف می‌کنند به ویژه در این فصل سرما که‌ تقریبا می‌شود گفت بالای هفتاد درصد گاز را به خودشان اختصاص می‌دهند، گاز را بهینه مصرف نمی‌کنیم، مجبور می‌شویم گاز صنایع را بیاوریم پایین که در بخش‌های دیگر استفاده کنیم.

 یکی از راهکارها این هست که راجع به بهینه سازی مصرف، صرفه جویی در مصرف گاز در بخش خانگی کار شود. در این بخش، پتروشیمی، شرکت‌های صنعت پتروشیمی اعلام آمادگی کردند که‌ حالا طرحش هم نوشته شده، همین امروز هم  از این طرح اتفاقاً رونمایی شد.

شرکت‌ها بیایند بخش‌هایی را‌ مثلاً گلخانه‌ها؛ گلخانه‌ها گاز زیادی رامصرف می‌کنند در شمال کشور، بیایند آنها را بهینه کنند و گازی که صرفه‌جویی می‌شود را برگردانند در صنعت پتروشیمی برای تولید علاوه بر این، در حوزه سرمایه گذاری، هولدینگ های پتروشیمی، تفاهم‌نامه بستند با شرکت ملی نفت، یک سری از میدان‌هایی که توسعه پیدا نکرده بود را به صورت خاص‌.

مقداری قوانین و دستورالعمل‌ها دست و پاگیر بود که مقام معظم رهبری بعد از بازدید از نمایشگاهی که در بیت امسال برگزار شد، به این موضوع اشاره کردند و فرمودند تسهیل کنید شرایط سرمایه‌گذاری را که می‌خواهند بیایند در بالادست سرمایه‌گذاری کنند.

صنعت پتروشیمی اعلام آمادگی کرد و بعد از آن صحبت حضرت آقا، بسیاری از این موانع کمتر شد، یعنی در واقع ایستگاه هایی که برای مجوز باید داده می‌شد، زیاد بود، آنها کاهش پیدا کرد که امیدواریم تا پایان امسال چند قرارداد امضا شود.

سؤال: چند تا الان آماده است تا پایان سال ؟

عباس‌زاده: یکی از آنها کاملاً قراردادش تایید شده و جهت سرمایه‌گذاری برای ۳۵ میلیون مترمکعب گاز در روز، تولیدش را پتروشیمی باختر پیش برده است. آن دو تا دیگر هم که خدمت شما عرض کردم، در مرحله قرارداد هستند که این سه تا من فکر می‌کنم تا پایان سال نهایی خواهند شد.

سؤال: کی به بهره‌برداری می رسد؟ چه بازه زمانی را باید متصور باشیم؟

عباس‌زاده: این‌ها به هر کدام‌شان میادین‌شان متفاوت است، ولی مثلاً تا سه سال می‌توانند این کار را انجام دهند.

سؤال: آقای نجفی پیشنهاد و راهکارتان را بفرمایید برای هر کدام از این چالش‌هایی که فرمودید؟ 

نجفی: در بحث خوراک؛ به عنوان مؤلفه اصلی شرایط خوب نیست. در حدود سه سال آینده قطعاً شرکت‌های پتروشیمی؛ بحران خوراک خواهند داشت. صنعت پتروشیمی، صنعت پول‌سازی است اما صنعت پولداری نیست برای سهام‌دار درآمدزایی می‌کند.

 اولین صنعت؛ اگر اشتباه نکنم صنعت پتروشمی است با چهارده میلیارد دلار درآمد. دومین صنعت فولاد است با حدود هفت و هشت میلیارد دلار؛ اگر سازوکارهای قانونی که خیلی نیاز به بوروکراسی هم ندارد، یعنی نیاز دارد که یک جمعی بنشینند واقعاً تصمیم‌گیری کنند که درست ببینند.

سؤال: راهکارتان را مصداقی‌تر بگویید؟

نجفی: واقعاً ما نقش انجمن صنفی، نقش بازار سرمایه، نخبگان بازار سرمایه در این حوزه، اثراتی که تصمیمات ما روی سرمایه گذاری می‌گذارد، اینها را حل کنیم، قیمت‌گذاری دستوری را حل کنیم.

واقعاً اگر قرار است شرایط برای من صادر کننده به نحوی باشد، من الزام داشته باشم سامانه نیما بیاورم ارز را عرضه کنم، صد درصد ارز را عرضه کنم.

 آن کسی هم که دارد با کمپاندینگ انجام می‌دهد، آن هم الزام داشته باشد که عرضه کند؛ در شرایط مساوی باشد. واقعاً شرکت ها رقابت نکنند؛ برای همه اینها مدل‌های دقیقی وجود دارد. ما باید بتوانیم با کشورهای دیگر در دیپلماسی اقتصادی واقعاً بتوانیم با کشورهای دیگر رقابت کنیم.

کشور کره جنوبی در بازارهای همسایه ما رفته شش و نیم درصد معافیت مالیاتی گرفته، ولی ما هنوز نتوانستیم این کار را انجام دهیم.

سؤال: در کجا؟

نجفی: در کشور ترکیه، عربستان دارد همین تلاش را‌ می‌کند  و موجب شده است من نتوانم رقابت کنم. من دارم بازارهای سنتی‌ام را از دست می دهم. الان ما دومین صادر کننده و تولید کننده هستیم ولی این پایدار نیست.

قطعاً در این منطقه اگر می‌خواهیم کار کنیم باید بازارهای سنتی‌مان راحفظ کنیم، بازارهای جدید ایجاد کنیم. ما امروز فقط مدیران ما می‌توانند شرایط فعلی را کنترل و مدیریت کنند، هیچ برنامه‌ریزی مدونی نداریم برای بازارهای صادراتی‌مان.

نکته بعدی؛ این که به هر حال طبق فرمایشات حضرت آقا، آن چیزی که مستنداتی که هست، مصوبات دولت‌، ما باید از رقابت شرکت‌های پتروشیمی‌مان با هم در بازار صادرات جلوگیری کنیم، بازار صادراتی باید با یک نام واحد به یک سبد محصول کامل انجام شود. قدیم این اتفاق افتاده بود، خیلی شرایط ما بهتر بوده، مثل امروز این شرکت‌های پتروشیمی چون هر کدام سهام‌دار مجزا دارند، دارند با هم‌دیگر داخل بازار رقابت می‌کنند. 

 اعتقادم بر این است که ما مواردی در صنعت پتروشیمی داریم، هر چه برویم سراغ خصوصی سازی بیشتر، دخالت کمتر دولت و قوانین در سرمایه‌گذاری، در فروش محصولات، هر چه به این سمت برویم، ما می‌توانیم حاشیه سود شرکت‌ها را تضمین کنیم.

شما دقت بفرمایید؛ حاشیه سود شرکت‌های پتروشیمی علی رغم این‌که نرخ دلار افزایش پیدا کرده، ولی حاشیه سود شرکت‌ها کاهش پیدا کرده است.

سؤال: آقای عباس‌زاده شما چقدر می‌پذیرید این فرمایشات و نقدهایی که آقای نجفی وارد می‌کنند؟

عباس‌زاده: درست می‌فرمایند، ما در قالب برنامه هفتم؛ وقتی که می‌گوییم ۱۳۰ میلیون تن محصول ظرفیت ایجاد خواهد شد، به تبع آن، فروش محصولات‌مان افزایش پیدا خواهدکرد و باید بتوانیم به بازارهای جدید بپردازیم و شناسایی کنیم. 

توسعه بازارها به ویژه بازار هایی که ما در آن نیستیم، مستلزم ایجاد یک سیاست ها و در واقع دیپلماسی اقتصادی است کنار دیپلماسی سیاسی که دولت پیش می‌گیرد ما در بازار آفریقا حضور نداریم در حالی که بازارهای آفریقا بازارهای بسیار خوبی هستند برای صنعت پتروشیمی ما و واقعاً بازارهای جدیدی هستند.

در همایشی که ما داشتیم دیروز از پنج کشور سفرای جمهوری اسلامی را به صورت برخط آورده بودیم در یک نشست تخصصی، .جالب است سفرا هم تلاش خودشان را انجام می‌دهند، ولی ما هم در صنعت پتروشیمی حتماً باید به این به صورت یک سیاست نگاه کنیم که به سمت بازارهای جدید برویم.

 البته دولت هم حتماً در بحث توسعه سیاسی‌اش باید به این موضوع صنعت بپردازد که لازم است که اقتصاد ما را هم تقویت و پشتیبانی کند، کنار توسعه روابط که انجام می‌دهد.

موضوع رقابت‌ها و موضوع این‌که در مورد برخی از شرکت ها در حوزه بازرگانی باهم رقابت‌هایی انجام می‌دهند را درست می‌فرمایند. 

ما اگر سهام‌داران مختلفی داریم؛ شرکت‌های پتروشیمی، ولی می توانیم سیاست‌های یکپارچه‌ای را ایجاد کنیم، ممکن است دیگر نتوانیم بازرگانی واحد تشکیل بدهیم، یکی از نقاط برد شرکت‌های پتروشیمی در فروش محصولات‌شان که تحریم نتوانست آنها را خیلی در واقع از کار بیندازد، همین تعدد این شرکت‌ها بود.

 این از نظر پدافند غیرعامل؛ یک استراتژی خوب است، ولی سیاست‌ها باید یکپارچه باشد، با هم‌دیگر رقابت نکنیم روی قیمت و روی بازی.

سؤال: متشکرم، ما تقریبا سی‌ثانیه فرصت داریم، شما هم جمع بندی‌تان را بفرمایید؟

نجفی: مشکلات زیاد داریم در صنعت پتروشیمی، اما هیچ بن‌بستی وجود ندارد، ما در همین مجموعه‌ای که دیدیم، روزی که همکاران ما داشتند این پروژه را شروع می‌کردند در اواخر ۱۳۹۹- اعتقادی که بود خیلی از دوستان ما گفتند انجام ندهید، اما من احساس می‌کنم ریسک‌پذیری جوانان، استفاده از تخصص‌های داخلی، جوانانی که می‌توانند و انگیزه دارند، می‌توانند بحران‌ های حوزه پتروشیمی را رفع کنند.