به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، به نظر می‌رسد که وداع قریب‌الوقوع دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات‌متحده امریکا با قدرت و جایگزین شدن او با جو بایدن، مردی که در جشن تولد توافق هسته‌ای ایران با 1+5 وقت در سال 2015، دست راست باراک اوباما، چهل و چهارمین رییس‌جمهور امریکا بود، اروپایی‌ها را امیدوار به بازگشت واشنگتن به برجام و حتی فراتر از آن یعنی توسعه دامنه آن کرده است.
همزمان در منطقه غرب آسیا، متحدان عبری و عربی ایالات‌متحده تلاش می‌کنند با طرح مساله برجام، هم به اصطلاح اولویت خود را به دولت جدید امریکا تحمیل کنند و هم به تصور خود توجه جو بایدن را از آشوب به راه افتاده در پرونده صلح فلسطین، فاجعه انسانی در یمن و همچنین پرونده همچنان نیمه‌باز قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان‌سعودی در استانبول منحرف سازند.
در این میان ایران همزمان در چند جبهه در حال نبرد دیپلماتیک، امنیتی، اقتصادی و البته سیاسی است. در شرایطی که جو بایدن، رییس‌جمهور منتخب به‌کرات بازگشت به توافق هسته‌ای در دولتش را مورد تایید قرار داده و اعضای متفاوت تیم او نیز تلاش می‌کنند همین پیام را به متحدان اروپایی بدهند، تهران از بازگشت اعضای برجام به اجرای کامل تعهدات داده شده استقبال اما همزمان تاکید می‌کند که قرار نیست درباره چند و چون تعهدات هسته‌ای داده شده در سال 2015 و همچنین ورود مباحث غیرهسته‌ای به این توافق رایزنی جدیدی صورت بدهد. البته در حاشیه این پیام‌رسانی از سوی دستگاه دیپلماسی، اتمام‌حجتی هم از سوی مجلس شورای اسلامی برای ضرورت رفع هر چه سریع‌تر تحریم‌ها صورت گرفته است؛ اتمام‌حجتی که اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران را در بازه زمانی دو ماهه پس از ابلاغ مصوبه مجلس در بر می‌گیرد.
تهران اصول مدنظر خود برای بازگشت برجام به حیات طبیعی را در چند بند صریح مشخص کرده است: 1- توافق جدیدی درباره بندهای غروب یا به اصطلاح زمانبندی تعهدات فنی داده شده در برجام ممکن نیست. 2- هیچ‌کدام از اعضای اولیه برجام به شمول امریکا حق زیاده‌خواهی درباره توسعه دامنه توافق یا پیش‌شرط گذاشتن برای ایران در حالی که هیچ‌کدام به تعهدات‌شان در 4 سال اخیر پایبند نبوده‌اند را ندارند. 3- کشورهای منطقه دست از دخالت در توافق هسته‌ای و تلاش برای تحمیل نظرات خود به این توافق بردارند. 4- ایالات‌متحده باید خسارت ناشی از خروج از برجام را پرداخت کرده و البته درباره چند و چون بازگشت به این توافق هم پشت میز رایزنی و پذیرش نظرات تهران بنشیند. 5- هر زمان سایر اعضای برجام به تعهدات ذیل توافق بی‌چند و چون عمل کردند، تهران نیز گام‌های هسته‌ای برداشته شده را به عقب بازخواهد گرداند.
در فقدان رابطه دیپلماتیک میان تهران و واشنگتن و مسدود شدن کانال‌های تماس در دوره دونالد ترامپ، فعلا مقام‌های جمهوری اسلامی ایران و اعضای تیم جو بایدن، رییس‌جمهور منتخب امریکا پیام‌ها به یکدیگر را به شکل غیرمستقیم و عمدتا از تریبون فضای مجازی و رسانه‌ای به‌هم می‌رسانند. در این میان، بازی نه‌چندان نو اما خطرناک سه کشور اروپایی در زمین برجام، خشم تهران را برانگیخته است. بریتانیا، فرانسه و آلمان که تا همین چند هفته پیش از برگزاری انتخابات ایالات‌متحده داعیه‌دار درخواست از واشنگتن برای بازگشت به برجام یا کاستن از سطح فشار بر سایر اعضای برجام در حوزه کار با تهران بودند، حالا راه و روش دیگری را در پیش گرفته و تلاش می‌کنند تیم جو بایدن را به استفاده از اهرم‌هایی که ترامپ علیه ایران در چهار سال گذشته ساخت، تشویق کنند.
تروییکای اروپایی در حالی طمع توسعه دامنه برجام چه در حوزه هسته‌ای و چه غیرهسته‌ای را دارند که در سه سال گذشته تسلیم بی‌چون و چرای سیاست فشار حداکثری واشنگتن علیه تهران شده و حتی از ارسال کالاهای پزشکی و دارویی به ایران نیز عاجز بودند. در شرایطی که جهان در یک سال گذشته جدال سراسری با ویروس مرگبار کووید19 را تجربه کرد، ایران به دلیل تحریم‌های ایالات‌متحده و تبعیت سایر کشورها به شمول اعضای برجام از این تحریم‌ها برای تامین تجهیزات پزشکی و مواد دارویی مانع ایجاد شد و امروز از اقدام برای خرید واکسن کرونا نیز به دلیل همین تحریم‌ها محروم شده است.
دولت ترامپ در سه سال اخیر سیاست فشار حداکثری با بازوهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی را علیه تهران اعمال اما ادعا کرده که دارو و تجهیزات پزشکی و مواد غذایی در لیست تحریم‌های خزانه‌داری این کشور علیه ایران نیست. ادعایی که با کمترین تحقیق، بی‌پایه و اساس بودن آن مشخص می‌شود، چرا که ایران برای تامین دارو و مواد غذایی باید به منابع مالی خود در خارج از کشور دسترسی داشته و پس از این دسترسی بتواند این منابع را برای خرید دارو یا تجهیزات پزشکی از هر کشوری هزینه کند. در سه سال اخیر جدا از ذات تحریم‌های یکجانبه امریکا، فضای روانی مبهم و رعب‌آفرینی واشنگتن درباره تبعات هرگونه کار تجاری یا تبادل مالی با ایران، تمام کمپانی‌ها را به این نتیجه رساند که بهتر است هزینه کار با ایران را به جان نخرند.
اروپایی‌ها در مقابل تمام این کارشکنی‌های امریکا تن به قطع رابطه اقتصادی، تجاری و بانکی با ایران داده و به تکرار این ادعا بسنده کردند که کمپانی‌ها و بانک‌های ما به دلیل مالکیت خصوصی از بایدها و نبایدهای دولت‌ها تبعیت نمی‌کنند. ادعایی که اعتراف صریح به وابستگی تنگاتنگ اقتصادی اروپا به امریکا به حساب می‌آید و البته زنگ خطر را هم در کشورهای اروپایی به صدا درآورد. رویکرد چند روز اخیر تروییکای اروپایی در قبال برجام و دورنمای بازگشت امریکا به این توافق نشان می‌دهد که ظاهرا لندن، پاریس، برلین و بروکسل همین گذشته نه چندان دور را هم به عمد فراموش کرده‌اند تا بتوانند از فضای جدید موجود بهره‌‌ای مضاعف ببرند. در حال حاضر در زمین برجام، ایران خواهان بازگشت همه به اجرای بند به بند توافق است، چین و روسیه بیشتر نقش تماشاچی را بازی می‌کنند و البته نسبت به تلاش‌های متفاوت برای توسعه دامنه توافق یا لیست بازیگران در آن ابراز نگرانی می‌کنند، سه کشور اروپایی به ایران پیام هشدارآمیز داده و همزمان به واشنگتن برای استفاده از اهرم تحریم تا کوتاه‌آمدن تهران چراغ سبز نشان می‌دهند.عربستان، امارات و بحرین خواهان درنظر گرفتن به اصطلاح ملاحظه‌های خود شده‌اند و اسراییل نیز تمام تلاش خود را برای کوبیدن میخ آخر به تابوت توافق به کار گرفته است. در چنین ملغمه‌ای از تضارب آرا، شاید هشدار نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین پربیراه هم نباشد که سوال می‌کند آیا برجام تاب این همه حاشیه را دارد؟
سه کشور اروپایی حاضر در برجام بازی خطرناکی را با توافق هسته‌ای که جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آن را موفقیت دیپلماتیک می‌خواند، آغاز کرده‌اند و همان نقشی را بازی می‌کنند که دونالد ترامپ در چهار سال گذشته اجرای آن را برعهده داشت. در شرایطی که سه کشور اروپایی همچنان به روند تخریب مسیر دیپلماسی برای بازگشت تمام اعضای اولیه برجام به اجرای تعهدات‌شان ادامه بدهند این حداقل سومین‌بار در دو دهه اخیر خواهد بود که مردم ایران از توافق با اروپا متضرر خواهند شد. اروپایی که در فاصله سال‌های 2003 تا 2005 توافق هسته‌ای با ایران را قربانی زیاده‌خواهی ایالات‌متحده امریکا کرد همان اروپایی بود که پس از ماه مه سال 2018 میلادی تعهدات داده شده به ایران را به ترس از ایالات‌متحده فروخت و امروز نیز عزم خود را برای زیرسوال بردن توافقی که امضای اتحادیه اروپا به عنوان ضامن پای آن است، جزم کرده است. در حالی که اروپایی‌ها هنوز از زیر بار یکجانبه‌گرایی‌های دونالد ترامپ در عرصه روابط بین‌الملل در چهار سال گذشته رها نشده‌اند، زیاده‌خواهی آنها در توافق هسته‌ای ته‌مانده صبر استراتژیک تهران را نشانه گرفته است.
