خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ طاهره طهرانی: قَیِّدُوا العِلمَ بالکِتابه. روزی که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود علم را با نوشتن در بند کشید؛ به چیزی اشاره می‌کردکه باعث شکل گیری این گفتگو شد. در واقع تمنای هم صحبتی و جرقه این گفتگو بعد از خواندن و معرفی کتاب از چشم سیمرغ زده شد، کتابی کوچک برای علاقمندان شاهنامه که به درک بهتر روابط بین شخصیت‌ها و درک روند رخدادهای این کتاب عظیم کمک می‌کند.
نویسنده -محمد ابراهیم محجوب- با نگاهی از فراز، گویی همراه سیمرغ بر بالای شاهنامه پرواز کرده و با رسم اشکال گرافیکی پیگیری سرنوشت و نسبتِ شخصیت‌ها اعم از پادشاه و پهلوان و وزیر و… را در طول سه دوره اساطیری و پهلوانی و تاریخی، به راحتی ممکن ساخته و کیومرث از ابتدای کتاب را به یزدگرد سوم که آخرین شاه ایران قبل از حمله اعراب بوده، متصل کرده است. اما داستانِ نوشته شدن این کتاب به اندازه طول عمر او طولانی و جالب است. اینکه چطور مردی با تحصیلات و شغل فنی در حوزه مکانیک و نفت و گاز در جستجوی حقیقت اداره این‌سرزمین کهن پا به سرزمین ادبیات و اساطیر می‌گذارد.
محجوب متولد سال ۱۳۳۰ در محله شاپور تهران، تحصیل کرده رشته مکانیک از دانشگاه پلی‌تکنیک (امیرکبیر) نویسنده و مترجم و مشاور صنایع بزرگ و پروژه‌های ملی مثل پارس جنوبی، و همچنین عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه امیرکبیر است. او فارغ‌التحصیل مقطع دکترای دینامیک سیستم‌ها از دانشگاه اوتاوای کاناداست، و انس با ادبیات و فرهنگ ایران، و همچنین شناخت عمیق تاریخِ علم و کاستی‌های صنعت و آموزش و مدیریت در ایران سبب شده کتاب‌ها و ترجمه‌های تأثیرگذاری از او بخوانیم.
در دو قسمت پیشین این گفتگو درباره شروع آشنایی او با شاهنامه و متون ادبی و سالهای خدمت در صنایع نفت و گاز و تجربه‌های مدیریت و تدریس سخن گفته شد.
بخشی که در ادامه منتشر می‌شود، سومین و آخرین‌بخش از این‌مصاحبه است؛
* در داستان سیاوش به لحاظ روایی، در واقع پایان تراژدی آنجاست که سیاوش از ایران می‌رود! یعنی خروج سیاوش از ایران مثل مرگ هملت است. بعد از آن هرچه که اتفاق می‌افتد داستان دیگری است.
به اصطلاح نقطه عطف اصلی این ماجراست.
* وقتی می‌بیند شاه خردمند نیست باید امر اخلاقی و پیمانی را که بسته و یا فرمان شاه را انتخاب کند. و این از آن جاهایی است که می‌گویند دیگر در حکمرانی مصلحت معنا نمی‌دهد.
احسنت! بله، دیگر تو خودت هستی و اخلاقی که باور داری به آن. من او را به عنوان نمونه اخلاق در مدیریت معرفی کردم. میان حکمی که از بالا آمده و اخلاق! من سال‌ها کار کردم؛ مثلاً در خلیج فارس، وقتی ما داریم حفاری می‌کنیم، گِل و لایِ اینها کجا می‌رود؟ اگر شما بخواهی به محیط زیست آسیب نزنی، چه‌قدر گران تمام می‌شود! می‌دانید چند درمی‌آید این پروژه؟
* خب چه می‌شود؟ اینها همه پخش می‌شود در بستر دریا؟
رؤیت را می‌کنی آن طرف و می‌ریزی به دریا! می‌گویند آقا دستور آمده! خب من چه؟ شخص من چه؟ من که می‌دانم داستان چیست! بایستی چه بکنم؟ من به این نتیجه رسیدم که نمی‌توانم کار بکنم.
* مثل جمله معروف فیلم جدایی نادر از سیمین که می‌گوید: او نمی‌داند من فرزندش هستم اما من که می‌دانم او پدرم است!
احسنت!
* الان با این مثالی که شما از مدیریت اخلاقی سیاوش زدید، به نظرم می‌شود مجموعه‌ای از این مثال‌ها بیرون آورد.
به وفور داریم! اگر حوزه مدیریت را از سیاست جدا نکنیم، در ایران بازتاب و عقبه مدیریتی ما اگر بخواهیم دنبالش بگردیم در نهاد وزارت ماست. وزارت مال ایران است، ساخته و پرداخته ایران است. پیوستگی دارد، با نرم‌افزار ادبیات ما درآمیخته است؛ یعنی این دو با هم به گمان من اگر در دانشکده‌های ما تدریس بشود و آن بالایی‌هایی که برای مملکت تصمیم می‌گیرند با این موضوع آشنا بشوند، بسیاری از این تصمیمات استراتژیک تغییر خواهد کرد و احتمال دارد مسیر تاریخ اجتماعی ما عوض بشود.
* در باب اول بوستان یک حکایتی است که با این بیت شروع می‌شود: شنیدم که دارای فرخ تبار… این حکایت توصیه‌ای است که یک چوپان به شاه می‌کند و بیت آخر کل حرفی است که سعدی میزند: در آن تخت و ملک از خلل غم بُوَد / که تدبیر شاه از شبان کم بُوَد.
در کتاب مدیرانه های ایرانی از بوستان سعدی هم مثال آورده‌ام. اصلاً یک فصل آن راجع به اندیشه‌های مدیریتی سعدی است. عمده مهارت مدیر در مدیریت منابع انسانی است وگرنه ابزار و تجهیزات که گوش به فرمان شمایند! هر طور کوکشان کنید به آن شیوه برایتان کار می‌کنند. از داستان شیر و خرگوش کلیله و دمنه بحثی در کتاب آمده است؛ شیر نماد مدیری مغرور و زورمند، اما پرگو و دهان بین است. درحالی که در میان پرسنل خرگوش، موجود کوچکی است که دیده نمی‌شود ولی هوشمند است. اوست که زیرزیرکی مدیریت می‌کند.
پس از کتاب از چشم سیمرغ احساس کردم می‌شود تاریخ ایران را هم به همین سبک یعنی به صورت ترکیبی از نشانه‌های گرافیکی و متن خلاصه کرد. اما بر خلاف کتاب از چشم سیمرغ اینجا دیگر به خط زمان نیاز بود که در بالای صفحات کتاب، سال و ماه تاریخ رخدادها را نشان دهد. می‌شد مثلاً طول مدت حکومت پادشاهان یا خدمت وزیران را با یک خط افقی در امتداد خط زمان مشخص کرد. جنگ‌ها را با ضربدر نشان می‌دادیم، هفت هشت تا خط موازی همدیگر در متن، مثل جهان زمانه خودشدر کنار اینها، کتاب‌های دیگر هم از منابع غربی چاپ ترجمه کردم: چرا چیزها می‌شکنند؟ یا سرشت فناوری، یکپارچگی دانش، اینها همه حاصل دوره خدمت من در پارس جنوبی است. حاصل سوالاتی که در ذهن من هنوز هم هست. پس از کتاب از چشم سیمرغ احساس کردم می‌شود تاریخ ایران را هم به همین سبک یعنی به صورت ترکیبی از نشانه‌های گرافیکی و متن خلاصه کرد. اما بر خلاف کتاب از چشم سیمرغ اینجا دیگر به خط زمان نیاز بود که در بالای صفحات کتاب، سال و ماه تاریخ رخدادها را نشان دهد. می‌شد مثلاً طول مدت حکومت پادشاهان یا خدمت وزیران را با یک خط افقی در امتداد خط زمان مشخص کرد. جنگ‌ها را با ضربدر نشان می‌دادیم، هفت هشت تا خط موازی همدیگر در متن، مثل جهان زمانه خودش. مثلاً وقتی ما با عثمانی درگیر هستیم، برای عثمانی هم این خطوط هست؛ سلیم از اینجا تا اینجا پادشاهی کرده، در چالدران چه اتفاقی افتاده؟ آنها هم هست. یا قدیم که با روم درگیر هستیم، رومیان هم دیده می‌شوند. یا زمانی که چین مهم است، یا هند مهم است، اینها وارد نقشه می‌شوند.
برای رخدادهایی مانند مرگ اشخاص مهم یا تألیفات دانشمندان، یا مصائب طبیعی و مانند اینها نیز نشانه‌هایی در نظر گرفته شد. کتاب به زبان انگلیسی با عنوان Iran on the line of history (ایران روی خط تاریخ) به همت لوح فکر منتشر شد. بعد هم که دیگر شما در جریانید، گفتیم بهتر است وب سایت بشود چون این محدودیتِ جا نوشتن را دشوار می‌کرد؛ انتخاب کلمات، جمله پردازی، انتخاب فونت باید جوری می‌بود که در فاصله معینی می گنجید ضمن اینکه باید معنا را می‌رساند، ضمن اینکه باید کلمات مبتذل نباشد، تلگرافی باشد؛ بنابراین بهترین حالت این بود که تبدیل به وب سایت شود و همین اتفاق هم افتاد و شد iranhistorymap.com
* آماری از مراجعه و استفاده از این پایگاه دارید؟
آخرین آماری که گرفتم مربوط به ماه پیش، روزانه حدوداً هزار و صد و بیست بار کلیک و دیده شده است؛ در صورتی که ما برایش هیچ تبلیغی نکردیم. جالب این بود که از این هزار و صد تا، تقریباً صد و سی چهل تا، بارِ اول بود؛ یعنی معلوم است که گروه بزرگی دوباره آمدند، سه بار و چهار بار آمدند. کسی دیده که این مطلب به دردش می-خورد، دوباره آمده و خوانده است! به نظرم نسبت به مدتی که از بارگذاری آن گذشته امیدوار کننده است. سایت به زبان انگلیسی است اما دیگر الان مترجم‌های آنلاین به راحتی ترجمه اش می‌کنند به هر زبان، یعنی فقط دیگر انگلیسی نیست.
* مثل ویکی پدیا این قابلیت را دارد به چند زبان باشد؟
نه. باید به آن دستور بدهی که کل این وب سایت را به چه زبانی ببینی. حتی با گوشی هوشمند هم امتحان کردم. اما خوب دیده نمی‌شود. چون صفحه کوچک است، بهتر است صفحه بزرگ باشد. بعد حق انتخاب داری؛ می‌توانی خط زمان را به صورت سده ببینی، به صورت دهه ببینی، به صورت سال ببینی. می‌توانی فیلتر بکنی؛ مثلاً شما می‌توانی در طول سه هزار سال تاریخ ایران، کتاب‌های مهم را در کنار جنگ‌های مهم ببینی. ممکن است حتی مجموعه ببینی، فلاسفه ببینی فقط.
* همین نکته باعث می‌شود که آن هزار تا ویو (بازدید) در روز اتفاق بیفتد دیگر.
بله، خیلی راحت هم می‌شود مطابق خواست تان فیلترش کنید؛ مثلاً از صفوی به این طرف، خط مذهب هم هست. نقش مذهب، لیدرهای مذهبی در سرنوشت مملکت و چیزهای دیگر. اینجا دیگر محدودیت کتاب را هم نداریم.
***
پس از متن گفتگو کتابشناسی محمد ابراهیم محجوب در زیر می‌آید که در خلال گفتگو به عناوین کتاب‌ها اشاره شد؛
۱. یک کشیش یک شهید / هومر بارناباس یوست، نشر میعاد
۲. روباه / نشرمیعاد، ۱۳۵۷
۳. تل زعتر، پیکار علیه فاشیسم
۴. برادرکشی / نیکوس کازانتیزاکیس، امین‌الضرب ۱۳۵۷ تجدید چاپ ۱۳۹۹ / نویسنده به طرح این موضوع می‌پردازد که چگونه پوشاندن رخت قداست بر عقاید، راه را بر پرسشگری می‌بندد و مردم را به اطاعت کورکورانه می‌کشاند.
۵. چگونه با خطرات کوهستان مبارزه کنیم؟ این کتاب که اکنون در بازار موجود نیست با سایرآثار منتشر شده توسط محمدابراهیم محجوب متفاوت است و در اصل ادای دین به یک دوست و رفیق است که بر اثر حادثه‌ای در کوهستان جان‌اش را از دست می‌دهد. محجوب، تحت تأثیر این حادثه و به منظور کاهش تکرار این حوادث برای دیگران این کتاب راهنما را تنظیم می‌کند.
۶. فراز و شیب مدیریت در فورد و کرایسلر / ناشر مترجم، ۱۳۷۷ / این کتاب حاصل دوران همکاری مترجم با مرحوم مهندس ترکان در سازمان گسترش و دوره‌ای است که در خصوص خودروسازی با سازمان همکاری داشته است. تجربیات یکی از مدیران موفق صنعت خودروسازی که در دو خودروساز بزرگ جهان فورد و کرایسلر سابقه مدیریتی داشته بسیار خواندنی است.
۷. یافتم … یافتم / شرکت کالای پمپ، سال ۱۳۷۷/ توضیحی ابتدای و با زبان ساده برای افرادی که می‌خواهد با عملکرد پمپ‌ها و توربین‌ها آشنا شوند به ویژه نوجوانان
۸. مدیران برجسته سخن می‌گویند (مجموعه گفت و شنیدهای ویراستاران وال استریت ژورنال با مدیران) / سازمان فرهنگی فرا، ۱۳۸۲ / در این کتاب ۲۱ نفر از مدیران موفق، تجارب خود را بیان می‌کنند. برخی از سرفصل‌هایی که این مدیران به آن می‌پردازند عبارتند از: انگیزش کارکنان، ایجاد نام تجاری برتر، آموختن از تکنولوژی جدید، هدایت درست یک بحران یا تغییر اساسی و مدیریت بر رشد سازمان.
۹. فرهنگ سازمانی / ادگار شاین، سازمان فرهنگی فرا، ۱۳۸۴ / در این کتاب ادگار شاین، پیشگام و مشاور بین المللی فرهنگ سازمانی، به ریشه‌ها برمی‌گردد و پس از تردید در مورد درک هماهنگ همه مخاطبان، از فرهنگ سازمانی (که به اعتقاد او تنها قسمتی از یک کوه یخ در اقیانوس است که از آب بیرون می‌ماند) تعریف جامعی به عمل می‌آورد.
۱۰. مدیریت پروژه به اندازه / سازمان فرهنگی فرا، ۱۳۸۴ / دکتر کورتیس کوک در این کتاب توانسته است دفتر دانش مدیریت پروژه را که برای مدیریت پروژه‌های کلان و پیچیده فراهم شده، پیروزمندانه به زبانی برگرداند که هر کس، به هر شکلی با اجرای پروژه سر و کار دارد، بتواند آن را به آسانی بفهمد و در عمل به کار بندد.
۱۱. رهبری پروژه / جیمز پی لوئیس، سازمان فرهنگی فرا، ۱۳۸۴ / جیمز لویس کوشیده است به این موضوع از دیدگاه‌هایی بنگرد که دیگران نگاه نکرده‌اند. به ویژه به موضوع رهبری تیم‌های پروژه پرداخته است که اصول آن با اصول مدیریت تیم‌های عمومی فرق دارد.
۱۲. هشت خوان تحول / جان کاتر و دان کوهن، سازمان فرهنگی فرا، ۱۳۸۴ / برای ایجاد تحولاتی از قبیل مکانیزاسیون اداری، استقرار فن‌آوری تازه، مهندسی مجدد فرایندها، ادغام و تملک، بازسازی بنگاه و مانند اینها، در عمل چه باید کرد؟ ر این کتاب ضمن شرح یک فرایند هشت مرحله‌ای برای ایجاد تحول در بنگاه‌ها، موانع موجود در هر یک از مراحل و شیوه غلبه بر آنها بیان شده است. مشکل اصلی، نه استراتژی است، نه ساختار، نه فرهنگ و نه سیستم؛ بلکه ایجاد تغییر در رفتار انسان‌هاست و رفتار انسان‌ها زمانی عوض می‌شود که «احساس» آنان در کانون توجه باشد.
۱۳. مدیریت کوروش کبیر / گزنفون لاری هدریک، سازمان فرهنگی فرا، ۱۳۹۲ / آشنایی با شیوه مدیریت کورش بزرگ از هر نظر آموزنده است. بنا به دانش مدیریت امروزی، مدیر نیز مانند رهبران نظامی سه دغدغه اصلی دارد: ۱- تعریف هدف ۲- طراحی استراتژی شایسته و اجرای آن برای رسیدن به هدف ۳- توزیع دستاوردها عملکرد کورش هخامنشی نشان می‌دهد او در هر سه جنبه موفق بوده است.
۱۴. کاروان امید، سرگذشت تری فاکس / لسلی اسکرای‌وینر، نشر گمان، ۱۳۹۳ / «کاروان امید» داستان مبارزه تری است با ناامیدی و یاس و نمایشی است شگفت انگیز از پیروزی اراده انسان.
۱۵. جستارهایی در مدیریت / مجموعه مقالات، نشر نی ۱۳۹۰ / این کتاب حاصل پژوهش‌های گروهی از برجسته‌ترین پژوهشگران دانشگاه هاروارد درباره موضوعات مهمی چون مدیریت بحران، تصمیمگیری در شرایط دشوار، یادگیری سازمانی، مدیریت منابع انسانی، مدیریت فناوری و مدیریت دانش است که با بهره‌گیری از تجربیات اجرایی در سازمان‌های بزرگی چون جنرال الکتریک، فولکس واگن، زیمنس، ناسا، بیمارستان بزرگ بوستون، بانک سوسیته جنرال فرانسه، هیولیت پکارد، بانک رویال کانادا، و چندین بنگاه ریز و درشت دیگر رقم خورده است.
۱۶. جستارهایی در رهبری / مجموعه مقالات، نشر نی ۱۳۹۲ / این کتاب حاصل پژوهش گروهی از برجسته‌ترین پژوهشگران دانشگاه هاروارد درباره‌ی موضوعات مهمی چون اخلاق، سیاست، استراتژی، سازمان‌دهی، یادگیری سازمانی، جانشینی، فرهنگ سازمانی و خلاقیت است که با بهره‌گیری از تجربیات اجرایی در سازمان‌های بزرگی چون دستگاه ریاست جمهوری آمریکا، بریتیش پترولیوم، هیولیت پکارد، بی‌بی‌سی، ناسا و مانند اینها رقم خورده است.
۱۷. قوی سیاه / نسیم نیکلاس طالب، انتشارات آریاناقلم ،۱۳۹۳/ بحث اصلی کتاب درک ریسک‌های ناشی از رویدادهای بی سابقه است. تباهی امپراتوری ساسانی، نخستین جنگ صلیبی، فروپاشی بازارهای مالی در ۲۰۰۸ و همه گیری کرونا از جمله رویدادهایی هستند که می‌توان اصطلاح قوی سیاه را درباره آنها به کار برد. نویسنده به این نکته اشاره دارد که ما انسان‌ها قربانی عدم تقارن در درک رویدادهای بختی هستیم. پیروزی‌هایمان را به مهارت خودمان و شکست‌هایمان را به رویدادهای بیرونی خارج از کنترل، یعنی بختی بودن اوضاع نسبت می‌دهیم.
۱۸. از چشم سیمرغ چکیده رویدادهای شاهنامه / نشر نی ۱۳۹۰، تجدید چاپ لوح فکر ۱۳۹۷ / نویسنده درباره انگیزه اصلی نگارش این کتاب می‌گوید: همواره با افرادی مواجه بودم که علاقه فراوانی به مطالعه شاهنامه داشتند ولی به دلیل تنوع شخصیت‌ها و اینکه پیدا کردن روابط آنها فرآیندی زمانبر است از مطالعه شاهنامه گذر کردند. برای آسان سازی روابط شخصیت‌ها و حوادث این کتاب را آماده کردم. این کتاب سی پرده از شاهنامه را به ترتیب تاریخی روایت می‌کند و نویسنده برای توضیح رویدادها و حوادث از روش تام لاین و استفاده از استیکر بهره برده است.
۱۹. چرا چیزها می‌شکنند (ادراک جهان از دیدگاه فروپاشی) / مارک ابرهارت، نشر نی ۱۳۹۰ / نویسنده در این کتاب در روایتی دلنشین، سیری تاریخی – علمی و تا اندازه‌ای فلسفی را در دنیای رمزآلود ماده، این بنیادی‌ترین باشنده هستی آغاز می‌کند و با واکاوی موارد مهمی چون غرق شدن کشتی تایتانیک، انفجار سفینه چالنجر و نمونه‌های فروان دیگر می‌کوشد بدون استفاده از حتی یک شکل یا فرمول ریاضی از دیدگاهی متفاوت یعنی از منظر فروپاشی فهمی از کلک خیال‌انگیز هستی به‌دست دهد.
۲۰. بنیانی علمی برای جهان عقلانی / پل دیویس، نشر گمان ۱۳۹۲ / موضوع محوری کتاب همان کشاکش معروف علم و دین است. با این پرسش محوری که: آیا به راستی ممکن است در زنجیره تبیین رویدادها به خدا یا یک ابرقانون رسید؟ و اگر چنین باشد آیا همان ابرتبیین نیاز به یک تبیین نخواهد داشت؟
۲۱ . علم / استیو فولر، نشر گمان ۱۳۹۳ / این کتاب هم مکمل کتاب بنیان علمی برای جهان عقلانی است. موضوع کتاب را می‌توان در یک جمله این‌گونه بیان کرد که: هنر زندگی عالمانه مستلزم این است که خداشناسی را بسیار بیشتر از آنی جدی بگیریم که علمای حرفه‌ای یا معتقدان به مذهب مایل به آن هستند.
۲۲. سرشت فناوری (فناوری چیست و چگونه تکامل می‌یابد) / ویلیام برایان آرتور، نشر نی ۱۳۹۴ / برایان آرتور، استاد سابق اقتصاد و مطالعات جمعیت‌شناسی دانشگاه استنفورد و از متفکران پیشگام نظریه‌ی پیچیدگی است. نویسنده در این کتاب کم‌سابقه به این پرسش‌ها و بسیاری پرسش‌های دیگر از این دست پاسخ می‌دهد. کتاب سرشت فناوری نظریه‌ای ظریف و نیرومند درباره‌ی ریشه‌ها و روند تکامل فناوری است.
۲۳. مدیرانه های ایرانی سیری در جنبه‌های نظری و اجرایی مدیریت در تاریخ ایران / محمدابراهیم محجوب، لوح فکر، ۱۳۹۵ / اگر در کتاب‌های جستارهای در مدیریت و جستارهایی در رهبری تجربه‌های مدیریتی اساتید هاروارد ترجمه شده است. در این کتاب نویسنده تجربه‌های مدیریتی بومی ایران را که ردپای آن در ادبیات کلاسیک ایران دیده می‌شود مستند کرده است. روایتی از مدیریت وزرای ایرانی از دوران بزرگمهر تا میرزاتقی خان دستمایه مقالات این مجموعه است. نویسنده در مقدمه به این نکته اشاره می‌کند که مدیریت سیاسی در ایران همواره بردوش وزرا بوده و مهمترین چالشی که با آن مواجهه بودند توافق‌سازی با پادشاه بوده و چالش مدیریت جامعه الویت بعدی بوده است.
۲۴. عوامل پیشرفت اروپای مدرن / ایوان‌تی برند، شرکت چاپ‌ونشر بازرگانی، ۱۳۹۵ / شکل‌گیری اروپای مدرن امروز، نتیجه تلاش خستگی‌ناپذیر و از خودگذشتگی پژوهشگران عادی، کارگرانی شیفته و مهندسان تازه‌کار و جسوری است که رویدادهایی مهم و مقاطع سرنوشت‌سازی را در تاریخ به نام خود ثبت کرده‌اند. عوامل پیشرفت اروپای مدرن» درباره زیمنس و رنو و رولکس و فیلیپس و لوفت‌هانزا و ده‌ها برند دیگر اروپایی از شرق روسیه گرفته تا غرب انگلستان نوشته شده است و بهترین تجربیات از موفق‌ترین شرکت‌های دنیا را به رایگان در اختیار دانشجویان و اساتید و بازرگانان و تجار و تولیدکنندگان و مالکان کسب‌وکار ایرانی قرار می‌دهد و مطالعه آن برای هر کسی که به دنبال یادگیری و الگوبرداری از تجربه پیشروهای موفق است، مفید خواهد بود.
۲۵. رنسانس اقتصادی آلمان / جک اوینگ، شرکت چاپ‌ونشر بازرگانی، ۱۳۹۵ / در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی، کیفیت اجناس تولیدشده در آلمان بسیار پایین بود؛ مردم انگلستان، جنس آلمانی را بُنجل و کم‌دوام می‌دانستند و آلمان در اذهان عموم وضعیتی مشابه چین امروزی داشت! اما در سال ۲۰۱۲ آلمان به فاصله کمی پشت سر چین و آمریکا، در میان بزرگترین صادرکنندگان کالا در جهان، در جایگاه سوم ایستاد و با جمعیت ۸۰ میلیون نفری، درست به اندازه امریکای ۳۱۵ میلیون نفری، به جهان جنس می‌فروخت. صادرات آلمان در همان سال با جمعیتی حدود فقط ۶ درصد جمعیت چین، به اندازه ۷۰٪ صادرات این کشور بود و در حالی که بحران بدهی، کل اروپا را له کرده بود و اقتصاد اسپانیا و ایتالیا و فرانسه در حال فروپاشی بود، آلمان شکوفاترین اقتصاد منطقه یورو را داشت. جالب است کمی بعد و در سالهای ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ عبارت «ساخت آلمان» مورد احترام‌ترین برند در زمینه کیفیت و ارزشمندی محصولات در سرتاسر جهان شناخته شد.
۲۶. پیچیدگی و اقتصاد / ویلیام برایان آرتور، نشر نی ۱۳۹۶ / برایان آرتور، استاد دانشگاه استنفورد و پژوهشگر برجسته‌ی انستیتو سانتافه، متفکر پیشگام علم اقتصاد و نظریه‌ی پیچیدگی، برنده‌ی جایزه‌ی شامپتر در علم اقتصاد و جایزه‌ی لاگرانژ در علم پیچیدگی است. به عقیده‌ی جان هالند خالق الگوریتم‌های ژنتیک، مسئله‌ی ال فارول که برایان آرتور در این کتاب مطرح کرده است، با معمای زندانی در نظریه‌ی بازی برابری می‌کند. از این نویسنده پیش از این کتاب سرشت فناوری در ایران به چاپ رسیده است.
۲۷. از اینجا تا بی‌نهایت (دورنمایی از آینده علم) / مارتین ریس، نشر نی ۱۳۹۶ / ما بیش از هر زمان دیگری تحت تأثیر علم هستیم: کاربرد علم زندگی ما را دگرگون می‌کند و یافته‌های علمی به درک ما از جهان و آن‌چه ورای آن است عمق می‌بخشند. این دگرگونی‌ها عمدتاً سودمند هستند اما غالباً با تهدیداتی همراه‌اند و از نظر اخلاقی ما را به چالش می‌کشند. در چهل‌وپنج میلیون قرن تاریخ زمین، این نخستین قرنی است که در آن، نوعی از انواع، یعنی نوع بشر، این قدرت را دارد که سرنوشت سرتاسر زیست‌کره را رقم بزند. در بخش اعظم تاریخ، تهدیدات از سوی طبیعت می‌آمده‌اند، از جمله بیماری، زلزله، سیل، و مانند اینها. اما اینک این خود ما هستیم که تهدید به‌شمار می‌آییم.
۲۸. علم و فضیلت (جستاری درباره تأثیر ذهنیت علمی برای منش اخلاقی) / لوئیس کاروئانا، نشر نی ۱۳۹۶ / نویسنده در این کتاب نشان می‌ده چگونه ذهنیت علمی بر شکل‌گیری شخصیت فرد یا کسب فضائل اخلاقی او اثر می‌گذارد. از منظر او علم فقط منظومه‌ای از دانسته‌ها و دانستنی‌ها نیست بلکه عامل مهمی در تعیین روش زندگی است. اودر این کتاب شرح می‌ده که چگونه علم، روش علمی، تاریخ علم و قدرت تبین علمی می‌تواند مفهومی از زندگی خوب را رقم بزند.
۲۹. توسعه صنعتی بلوک شرق در دوره پسا کمونیستی / سلاوو رادوسویک، برت سادوسکی؛ چاپ و نشر بازرگانی، ۱۳۹۷ / پس از فروپاشی شوروی و تقسیم جغرافیایی این امپراطوری به حوزه‌های سیاسی کوچک‌تر، شمال غرب آسیا شاهد شکل‌گیری کشورهایی با اقتصادهای خرد و کم‌توان بود که دوران پساکمونیستی را به سختی می‌گذراندند و مردم این کشورها با گرسنگی و بیکاری و فقر دست به گریبان بودند. اما برخی از این کشورها با به‌کارگیری الگوی جدید اقتصادی مبتنی بر همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک به توسعه نسبی در حوزه صنعت و تکنولوژی رسیدند. همکاری اقتصادی روسیه و اوکراین در شمال غرب آسیا بهترین نمونه از این توسعه مشترک است. در منطقه اروپای شرقی نیز وضعیت مشابهی وجود دارد و زبان تقریباً مشابه و فرهنگ یکسان، به کشورهای لهستان، مجارستان و جمهوری چک اجازه داده است که در یک خوشه اقتصادی قرار گرفته و با کمک هم، یک ائتلاف قدرتمند اقتصادی شکل دهند. به این نوع همکاری‌های اقتصادی، کلاسترینگ یا خوشه‌بندی می‌گویند.
۳۰. آهنگ زمان / نویسنده کارلو راوللی، نشر گمان، ۱۳۹۸ / این زمان است، آشنا و نزدیک. مفتون آنیم. هجوم ثانیه‌ها، ساعت‌ها، سال‌ها، ما را به عرصۀ زندگی می‌کشانند، پس آنگاه به‌سوی هیچستان می‌رانند… ما چنان در زمان زندگی می‌کنیم که ماهی در آب. هستیِ ما هستیِ در زمان است. در سایۀ آهنگ شکوهمندش می‌بالیم؛ دروازۀ عالم را به‌روی ما می‌گشاید، ما را می‌آزارد، می‌ترساند، آرام می‌کند. کائنات، با ریسمان زمان، رو به‌سوی آینده واگشوده می‌شود؛ و دوام و بقای هستی‌اش همگام با آهنگ زمان است. در اسطوره‌شناسیِ آئین هندو، رود کائنات با نقشِ پیکرۀ مقدس شیوا در حال رقص تصویر می‌شود: رقص او ضامن گردش افلاک است؛ این خود یعنی جریان زمان. آیا چیزی نمایان‌تر و فراگیرتر از نفس این «جریان» وجود دارد؟
۳۱. یکپارچگی دانش / ادوارد ویلسون، نشر نی ۱۳۹۸ / مترجم در انتخاب کتاب یکپارچگی دانش، نویسنده‌ای را برگزیده که علاوه بر انتقادش به تخصصی و شاخه‌شاخه شدن علوم، بار دیگر جدال علم وایمان را به میان آورده است. به ویژه آنجایی که پس از بیان تولدش در یک خانواده باپتیستی در ادامه می‌گوید: بالاخره آدم باید به جایی بند باشد، همه آرزو دارند به جایی بالاتر برسند. ژرف‌ترین انگیزه‌های روح بشری مارا وا می‌دارند چیزی بیش از غبار سرگردان باشیم، ما باید درباره اینکه از کجا آمده‌ایم و چرا اینجا هستیم، داستانی برای گفتن داشته باشیم. آیا ممکن است فرمان مقدس نخستین کوشش فرهیخته برای تبیین کیهان و مهم جلوه دادن ما در آن باشد؟
۳۲. ایران روی خط تاریخ iran on the line of history / لوح فکر، ۱۳۹۸ / این کتاب که به صورت تایم‌لاین تنظیم شده در اصل نقشه تایخ ایران است که به صورت موازی در آن رویدادهای داخلی با حوادث تاریخ مهم در جهان روایت شده است. از لحاظ ساختاری و شکل شبیه کتاب از چشم سیمرغ ایشان است. در این کتاب هر صفحه یک بازه ۱۰۰ ساله را شامل می‌شود. این کتاب برای مخاطبان انگلیسی‌زبان که علاقه دارند در یک نمای کلی تاریخ ایران را مرور کنند تنظیم شده است.
۳۳. بازی بخت؛ چگونه بختانگی بر زندگی ما فرمان می‌راند / لیونارد ملودینو، آریاناقلم ۱۴۰۲ / این کتاب از لحاظ موضوع و مضمون مکملی است بر کتاب قوی سیاه که مترجم نخستین بار در سال ۱۳۹۳ ترجمه کرده بودند. نویسنده در این کتاب ما را به این نکنه توجه می‌دهد که: "ذهن انسان طوری ساخته شده که برای هر اتفاقی دنبال یک علت مشخص بگردد، و از این رو به سختی می‌تواند تاثیرر عوامل نامربوط یا تصادفی را بپذیرد."دکتر ملودینو، استاد فیزیک انستیتو تکنولوژی کالیفرنیا در این کتاب به ما نشان می‌دهد ساختار مغزی ما جوری است که در تحلیل مسائل مربوط به احتمالات و بختانگی به آسانی در دام توهک فهم گرفتار می‌شویم.
۳۴. برآمدن اشکانیان (تلاقی یونانی‌مابی با تاریخ ایران و آسیای میانه) / مارک یان اولبریخت، نشر ماهی ۱۴۰۲ / این کتاب که در سال ۲۰۲۱ نوشته شده پژوهشی است در تاریخ نوپایی امپراتوری اشکانی از حدود ۲۴۸ تا ۱۶۵ پیش از میلاد و در آن روایات متون مکتوب و کتیبه‌نگاری و منابع موجود در سکه‌شناسی و باستان شناسی تحلیل شده‌اند. تاریخ دوره پساهخامنشی ایران در این کتاب به تاریخ جهان کوچ‌زیان آسیای میانه گره می‌خورد و پاگیری حکومت اشکانی بر بستر سنت یکجانشینی ایرانی، سنت‌های مقدونی-یونانی و سنت کوچ‌زیستی و سکنی‌گزینی آسیای میانه روایت می‌شود.
۳۵. تاریخ فرهنگی مفهوم صلح / رانلد ادزفورت، نشرماهی ۱۴۰۲ / مگر صلح هم تاریخ دارد؟ آری صلح تاریخ دارد، صلح همواره مشغله ذهن بشر بوده است. سیر تاریخی مفهوم صلح از روزگار باستان تا عصر حاضر جانمایه اصلی این کتاب است. به گفته نسیم نیکلاس طالب در کتاب قوی سیاه در تاریخ با نوعی بی عدالتی روبرو هستیم از این‌رو ما بیشتر با فاتحان و سرداران جنگی آشنایی داریم از آنان قهرمان می‌سازیم و نامشان را برخیابان‌ها می‌گذاریم و سرگذشتشان را در کتاب‌های درسی می‌آوریم اما کسانی را که با درایت و گاه با فداکاری اصولاً اجزه ندادند جنگی برپا شو اغلب گمنام مانده‌اند.
۳۶. در راه فتح (ایستادگی در برابر اسکندر کبیر) / والدمار هکل، نشر ماهی ۱۴۰۳ / در کتاب حاضر نویسنده همچون خبرنگار جنگی گام به گام با مدافعان عقب نشینی می‌کند و ضمن گزارش کردن صحنه‌ها، روایان جبهه‌ی مهاجم را به نقد می‌کشد و در برخی موارد یاوه‌گویی های انها را آشکار می‌کند. هدف مترجم آشنا کردن خواننده با مرور یک شکست تاریخ مهم است. زیرا عموم ما دوست نداریم شکست‌هایمان را بررسی کنیم.
۳۷. اداره این دیار کهن / لوح فکر ۱۴۰۳ در دست انتشار
