احسان رستمیان؛ تابناک_ او اصغر نوری، کارگردان، نمایشنامه‌نویس و مترجم ایرانی، دارای مدرک کارشناسی در رشته زبان و ادبیات فرانسه و کارشناسی ارشد در رشته کارگردانی تئاتر است. نوری، سال‌ها با ترجمه رمان‌ها و نمایشنامه‌های نویسندگان نسل جدید فرانسه، از جمله آگوتا کریستی، پاتریک مودیانو، بریژیت ژیرو، ژوئل آگلوف و دیدیه ون کولارت، نقش مهمی در معرفی این نویسندگان به مخاطبان ایرانی ایفا کرده است.
گفتگویی با او درباره ترجمه و کتاب انجام داده‌ایم که می توانید آن را بخوانید:
چه عواملی بر انتخاب کتاب برای ترجمه تأثیر می گذارد؟
مترجم‌ها معمولاً پاسخ‌های متفاوتی به سوالات مربوط به انتخاب کتاب برای ترجمه دارند. برای من، دو معیار اصلی وجود دارد: اول، علاقه به کتاب و هم‌سویی آن با سلیقه و افکار شخصی‌ام و دوم، قابلیت کتاب در پاسخ به سوالات زندگی امروز ایران و ارتباط آن با دغدغه‌های انسان معاصر ایرانی. این دو معیار برای من از اهمیت بالایی برخوردارند.
علاوه بر این، معیارهای دیگری نیز وجود دارد؛ یکی از آنها توانایی من در ترجمه کتاب است و همچنین توجه به پتانسیل فروش کتاب و استقبال مخاطب ایرانی از آن. در انتخاب‌های من، تلاش کرده‌ام تا نویسندگان جدید ادبیات فرانسوی زبان را معرفی کنم و همچنین آثار کلاسیک و ارزشمندی که تا کنون منتشر نشده‌اند را ترجمه کنم.
چالش های پیش روی مترجمان در ترجمه کتاب چیست؟
رمان‌نویسان معمولاً پیام خود را به‌طور مستقیم بیان نمی‌کنند و در عوض دنیایی با جزئیات و احساسات خلق می‌کنند. بنابراین، مترجم باید صدای نویسنده را بشنود و آن را در ترجمه خود بازآفرینی کند.
چگونه ترجمه کتاب بر درک متقابل بین فرهنگ ها تأثیر می گذارد؟
در صد سال اخیر، ترجمه به عنوان وسیله‌ای برای ورود انواع تفکر و دانش به ایران شناخته شده است. با وجود اینکه در این مدت نتوانسته‌ایم فلسفه‌ای مستقل تولید کنیم، تفکرات و ایده‌های مختلف از طریق ترجمه به کشور وارد شده است. این روند به ویژه در دوران قاجار و با تحصیل دانشجویان در فرانسه شتاب بیشتری گرفت.
ترجمه در دنیای امروز به عنوان ابزاری حیاتی برای انتقال دانش و روش‌های تفکر در رشته‌های مختلف مطرح است و نقش کلیدی در شکل‌گیری اندیشه‌ها و فرهنگ‌ها ایفا می‌کند.
چگونه ترجمه کتاب بر تکامل ادبیات تأثیر می گذارد؟
ترجمه آثار مولیر و دیگر نویسندگان غربی نقش مهمی در شکل‌گیری تئاتر و ادبیات مدرن در ایران داشت. تئاتر به شیوه غربی پس از ترجمه آثار این نویسندگان در ایران آغاز شد. نویسندگان معاصر ایرانی مانند محمدعلی جمالزاده، صادق هدایت، بزرگ علوی و صادق چوبک با تسلط به زبان‌های خارجی و مطالعه آثار غربی، به نوشتن داستان‌های ایرانی با شیوه‌های نوین پرداختند. این نویسندگان به زبان‌های فرانسه، آلمانی و انگلیسی آشنا بودند و برخی از آنها آثار را ترجمه کردند.
نقش ترجمه در معرفی نویسندگان و آثار جدید به مخاطبان جهانی چیست؟
از دهه ۳۰ و ۴۰، نهضت ترجمه در ایران شکل گرفت و این امر به نویسندگان ایرانی کمک کرد تا با فرم‌های جدیدی مانند داستان کوتاه و رمان آشنا شوند. در حالی که رمان در فرهنگ ایرانی سابقه نداشت، داستان‌های کوتاه و حکایت‌ها وجود داشتند. این روند ادامه یافت و ترجمه‌های خوب به نویسندگان ایرانی کمک کرد تا با شیوه‌های نوشتاری تازه‌ای آشنا شوند و در نتیجه ادبیات فارسی پیشرفت کرد.
وضعیت فعلی صنعت نشر چگونه است و چه چالش هایی با آن مواجه است؟
وضعیت صنعت کتاب و به ویژه کتاب‌های الکترونیکی در ایران به‌طور قابل توجهی بهبود یافته است. کتاب‌های الکترونیکی به افرادی که به دلایل مالی، جغرافیایی یا دسترسی محدود به کتاب‌فروشی‌ها نمی‌توانند کتاب‌های کاغذی بخرند، کمک می‌کند. این نوع کتاب‌ها معمولاً ارزان‌تر از نسخه‌های کاغذی هستند و امکان خرید آنها از هر نقطه‌ای از ایران و حتی خارج از کشور وجود دارد.
چگونه ظهور کتاب های الکترونیکی و پلتفرم های خودنشر بر صنعت نشر تأثیر گذاشته است؟
با این حال، معضلاتی نیز در این حوزه وجود دارد. بسیاری از کاربران به‌طور غیرقانونی کتاب‌ها را در قالب PDF در فضای مجازی منتشر می‌کنند که این امر حقوق ناشران، نویسندگان و مترجمان را زیر پا می‌گذارد. این مسئله باعث می‌شود زحمات نویسندگان و ناشران نادیده گرفته شود.
علاوه بر این، پلتفرم‌های فروش کتاب الکترونیکی مانند طاقچه، معمولاً قراردادهایی با ناشران منعقد می‌کنند، اما در بسیاری از موارد حقوق مترجمان و نویسندگان به‌درستی پرداخت نمی‌شود. نویسندگان و مترجمان از فروش نسخه‌های الکترونیکی کتاب‌های خود بی‌خبرند و تنها از طریق چاپ‌های بعدی متوجه درصدی که به آنها تعلق می‌گیرد، می‌شوند. در نتیجه، بسیاری از ناشران به‌طور مناسب حقوق فروش الکترونیکی را به نویسندگان و مترجمان پرداخت نمی‌کنند.
آینده کتاب در عصر دیجیتال چگونه خواهد بود؟
کتاب‌های فیزیکی به دلیل قابلیت حمل و استفاده آسان در هر شرایطی، همچنان جایگاه خود را حفظ خواهند کرد. با وجود رشد فناوری و دیجیتالی شدن بسیاری از خدمات، افراد هنوز به اسکناس و پول نقد نیاز دارند و این نشان‌دهنده تمایل به حفظ عناصر سنتی است.
آیا کتاب های فیزیکی همچنان نقش مهمی در صنعت نشر خواهند داشت؟
کتاب به عنوان یک همسفر همیشه در دسترس است و به هیچ چیز وابسته نیست. در عین حال ظهور کتاب‌های الکترونیکی و دستگاه‌های کتاب‌خوان (بوک ریدر) تجربه جدیدی از کتاب‌خوانی را فراهم کرده‌اند و به راحتی و گستردگی دسترسی به کتاب‌ها کمک می‌کنند.
چه نوآوری هایی می تواند تجربه خواندن را در آینده متحول کند؟
دیجیتال‌سازی به تبلیغ و معرفی بهتر کتاب‌ها کمک کرده و امکان دسترسی به اطلاعات گسترده‌تری درباره کتاب‌ها را فراهم می‌آورد. در گذشته، آشنایی با کتاب‌ها محدود به مجلات و کتاب‌فروشی‌ها بود، اما اکنون با اینترنت، افراد می‌توانند به راحتی با دنیای وسیعی از کتاب‌ها آشنا شوند و آنها را مطالعه یا دانلود کنند. این تحولات به گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی کمک می‌کند.
چه حمایت هایی برای نویسندگان در دسترس است و چگونه می توان آنها را بهبود بخشید؟
باید به کمبود حمایت از نویسندگان در ایران اشاره کرد و بیان کرد که هیچ طرح یا بورس حمایتی برای نویسندگان وجود ندارد. در کشورهای دیگر، نویسندگان می‌توانند از بورس‌های حمایتی بهره‌مند شوند که به آنها اجازه می‌دهد تا پروژه‌های خود را ارائه دهند و در صورت پذیرش، حمایت مالی دریافت کنند. این حمایت‌ها شامل اقامت در مکان‌های خاص برای نوشتن و دریافت پول برای نوشتن کتاب‌های جدید است. نویسندگان اروپایی با استفاده از این بورس‌ها زندگی می‌کنند و حتی اگر کتاب‌هایشان پرفروش نباشد، می‌توانند از این حمایت‌ها بهره‌مند شوند.
چگونه می توان تنوع و شمول را در صنعت نشر ارتقا داد؟
دولت‌ها برای فرهنگ هزینه می‌کنند و این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند به تولید آثار ادبی کمک کند. در ایران به عدم وجود چنین حمایتی انتقاد داریم و نویسندگان برای چاپ آثار خود با مشکلات زیادی مواجه هستند. به جشنواره‌ها و همایش‌های فرهنگی می‌توان اشاره کرد که به نظر من بیشتر به هدر دادن بودجه‌های فرهنگی منجر می‌شوند و هیچ طرح مؤثری برای آینده ادبیات ایران وجود ندارد. هر پیشرفتی در ادبیات و نشر ایران نتیجه تلاش‌های بخش خصوصی است و دولت‌ها در این زمینه ناکام بوده‌اند.
عادات و ترجیحات خوانندگان در حال تغییر چگونه است؟
عادت‌ها و ترجیحات خوانندگان امروزه تحت تأثیر اینستاگرام قرار گرفته است. کتاب‌ها مانند سایر محصولات، اگر در اینستاگرام شناخته شوند، پرفروش می‌شوند و در غیر این صورت، آینده آنها نامشخص است. بسیاری از نویسندگان و ناشران تلاش می‌کنند با تولید محتوای جذاب در اینستاگرام، کتاب‌های خود را معرفی کنند. ظهور بوک بلاگرها و اینفلوئنسرهای کتاب در این فضا باعث شده که برخی کتاب‌ها، به ویژه کتاب‌های انگیزشی، به شدت مورد توجه قرار گیرند و فروش بالایی داشته باشند.
بین ناشران برای چاپ کتاب‌های مشابه رقابت وجود دارد در حالی که این کتاب‌ها معمولاً سطحی و بی‌محتوا هستند. همچنین، ناشران برای تبلیغ کتاب‌های خود به بلاگرها پول می‌دهند تا کتاب‌هایشان را معرفی کنند. در این میان، کتاب‌های با کیفیت و مهم کمتر دیده می‌شوند و فضای تبلیغاتی برای آنها وجود ندارد.
