حجت‌الاسلام موسوی -قائم‌مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی- در گفت‌وگو با ایسنا، به مناسبت هفته وحدت در پاسخ به این پرسش که آیا وحدت مدنظر رهبر معظم انقلاب که در دیدار اخیر با جمعی از علمای اهل سنت هم بر روی آن تاکید داشتند محقق شده است یا خیر، گفت: در قرآن کریم و بیان پیامبر اکرم(ص) در مورد وحدت دو پیوند مدنظر بوده است که اینها هرکدام روند و برکالت خاص خود را دارد که مهم‌ترین آن چیزی است که قرآن آن را بیان می‌کند، البته در قرآن از اصطلاح وحدت استفاده نشده است زیرا وحدمت به این معنا تعبیر می‌شود که وقتی فاصله یا شکافی وجود دارد؛ اگر بتوانیم آن فاصله را کم و هماهنگی را به وجود بیاوریم آن وقت وحدت شکل گرفته است، تعبیر قرآن از وحدت «اخوت و تشکیل امت اسلامی است، این تعبیر بسیار رسا و جامع‌تر از وحدت است که هم در روایات اسلامی ما به این اخوت اشاره شده است و هم در قرآن در آیه ۱۰ سوره حجرات که به "آیه اخوت" معروف است می‌خوانیم «انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم واتقوا الله لعلکم ترحمون / در حقیقت مؤمنان با هم برادرند پس میان برادران‌تان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید امید که مورد رحمت قرار گیرید».
وی ادامه داد: تنها تفسیری که از رابطه دو مسلمان می‌توان تفسیر کرد همین اخوتی است که قرآن بیان می‌کند و به گفته قرآن هیچ چیزی رابطه بین دو مسلمان را نمی‌تواند از بین ببرد مگر همین اخوت. رهبر معظم انقلاب هم در همین دیدار اخیر با جمعی از علمای اهل سنت فرمودند «هدف اصلی ما در نظام این است که هویت امت شکل بگیرد و یکی از مشکلات ما این است که از همین هویت فاصله گرفته‌ایم»، یکی از مشکلاتی که در جهان اسلام داریم این است که مرزهایی را بین خود گذاشته‌ایم که شامل مرز بین قومیت‌ها، مذاهب و کشورها می‌شود و اینها مرزهای عرضی هستند، آنچه هویت واقعی جامعه اسلامی اینکه یک امت هستند زیرا یک هدف و مسیر دارند.
قائم‌مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی یادآور شد: برای ایجاد این همبستگی که قرآن به آن اشاره دارد یک دعوت دیگر را هم ذکر می‌کند و در آیه ۶۴ سوره آل عمران می‌فرماید «قل یا اهل الکتاب تعالوا الی کلمه سواء بیننا و بینکم / ای پیامبر بگو، ای اهل کتاب بیائید به سوی کلمه‌ای که بین ما و شما مساوی است»، اهل کتاب در اینجا منظور سایر ادیان توحیدی هستند که دعوت به گفت‌وگو می‌شوند، اصلا در همین راستا امروز ما در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مرکز گفت‌وگوی ادیان را داریم، پس تلاش جمهوری اسلامی هم از ابتدای انقلاب بر این بوده است که وحدت را به عنوان یکی از محورهای اصلی خود در پیش بگیرد.
برخی معتقدند وقتی از وحدت شیعه و سنی صحبت می‌کنیم یعنی اینکه با وجود تفاوت‌های فراوان بین دو مذهب به خاطر دشمن مشترک با هم وحدت داشته باشیم و این یک اشتباه استحجت‌الاسلام موسوی با بیان اینکه یکی از مشکلات ما بدفهمی در مورد تفسیر برخی ارزش‌ها است، ابراز کرد: گاهی در حوزه وحدت در نوشته‌ها و مباحث شاهد هستیم که وقتی برخی به موضوع وحدت و اخوت می‌پردازند اصطلاح «دشمن مشترک» را مطرح می‌کنند، در واقع برخی معتقدند حتی در حوزه رسیدن به منافع گاهی با برخی که مشکل هم داریم وحدت کنیم تا بتوانیم دشمن مشترک‌مان را زمین‌گیر کنیم، این طرز فکر خارج از اصل مکتب اسلامی است، در واقع اسلام در وحدت به دنبال ایجاد یک امت واحده است و دشمن مشترک به معنای راه گم کردن است. برخی معتقدند وقتی از وحدت شیعه و سنی صحبت می‌کنیم یعنی اینکه با وجود تفاوت‌های فراوان بین دو مذهب به خاطر دشمن مشترک با هم وحدت داشته باشیم و این یک اشتباه است زیرا اگر بحث وحدت امت در انقلاب اسلامی مطرح می‌شود یک استراتژی اساسی و راهبردی است که توفیقاتی هم در این حوزه داشته‌ایم.
وی با اشاره به وحدت بین شیعه و سنی در ایران تصریح کرد: بنده به عنوان اولین طلبه جوان در خبرگان قانون اساسی در اوایل انقلاب بودم و می‌توانم قسم بخورم اکثریت قالب اعضای خبرگان این نظر را داشتند که قانونی نوشته شود که میثاق وحدت بین مسلمین شکل بگیرد. در قانون زمان مشروطه مذهب رسمی ایران شیعه اثنی‌عشری حقه جعفری نام برده شده بود، این کلمه «حقه» خیلی بار حقوقی داشت زیرا وقتی شما یک مذهبی را حقه خطاب می‌کنید یعنی سایر مذاهب بر حق نیستند، تلاش بر این بود که همین کلمه «حقه» در قانون اساسی برداشته شود زیرا خود این اصطلاح تفرقه برانگیز بود.
قائم مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی اضافه کرد: در اصول مختلف قانون اساسی تمامی موارد به گونه‌ای درج شد که حامی اسلام، مسلمین و مستضعفین در داخل کشور باشد و به دنبال خود وحدت را در داخل و خارج از ایران ایجاد کند. فقط دو مورد استثناء در قانون داشتیم که یکی در مورد انتخاب رییس جمهور بود که باید شیعه باشد زیرا اکثریت جامعه ما دارای مذهب شیعه هستند و دیگری بیان مذهب رسمی کشور بود که شیعه را مطرح کردیم زیرا در همه جای دنیا هم مذهبی که در جامعه قالب است به عنوان مذهبی رسمی آن کشور اعلام می‌شود. البته در قانون هم متذکر شدیم که سایر مذاهب در مناطق خودشان در برخی موضوعات باید براساس قوانین خودشان همچون نکاح و طلاق عمل کنند.
حجت‌الاسلام موسوی بیان کرد: در این میان دشمن هم در اولین گام خود برای از بین بردن انقلاب اسلامی به سمت ایجاد تفرقه بین شیعه و سنی رفت و در اولین حرکت خود اتفاقاتی را در کردستان و ترکمن صحرا رقم زدند تا از این طریق اختلاف ایجاد کنند، چون آنها می‌دانستند از تنوع قومیتی در ایران چیزی عاید آنها نخواهد شد زیرا مردم ایران در طول تاریخ بدون توجه به تفاوت قومیتی در کنار هم زندگی کردند.
وی ادامه داد: امام راحل از ابتدا به دنبال وحدت، ائتلاف و اتحاد بودند، برای نمونه امام خمینی(ره) از همان ابتدای آغاز کار جهاد سازندگی در یک سخنی فرمودند که «اگر من جای سربازان جهاد سازندگی بودم ابتدا به سراغ آبادانی کردستان می‌رفتم» پس از این جمله امام راحل سیل حضور بچه‌های جهاد سازندگی در کردستان زیاد بود زیرا کردستان هم توسط طاغوت و هم گروهک‌ها بسیار آسیب دیده بود و جزو اولین مناطقی بود که کار سازندگی خوبی در آن انجام شد.
نگرانی‌های اهل سنت در ایران
قائم مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تاکید کرد: امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب هم همواره تاکیدشان بر این بوده که نهادها و دستگاه‌ها به گونه‌ای عمل کنند که تفاوتی بین مناطق سنی‌نشین با اهل شیعه وجود نداشته باشد. امام راحل همیشه تاکید داشتند به گونه‌ای با اهل سنت برخورد کنید که که آنها هم احساس کنند سربازان این انقلاب و نظام هستند، خوشبختانه در کردستان در رده‌های میانی تا امنیتی مدیریتی از همان سال‌های اول انقلاب از خود بومی‌های کردستان انتخاب شدند.
حجت‌الاسلام موسوی ابراز کرد: از ابتدای انقلاب تا به امروز در برهه‌های مختلف به مرور در مدیریت‌ها در سطح استاندار و حتی سپاه استان شاهد حضور بومی‌های کردستان بوده و هستیم. زمانی که شهید رجایی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شدند خاطر هستم که ایشان بنده و شهید صیاد شیرازی را به تهران فراخواندند، در جلسه‌ای که میان ما برگزار شد ایشان به ما گفتند که می‌خواهم استاندار انتخاب کنم به نظر شما از میان اهل سنت باشد یا اهل تشیع؟، ما هر دو گفتیم یک اهل سنت را انتخاب کنید و ایشان هم گفت من هم نظر بر همین بود. به همین منظور یک فردی به نام محمدعلی مهرآسا از کردهایی که اهل تهران بود را انتخاب و پس از آن هم تمام فرماندارها از اهل تسنن انتخاب شدند.
مهم‌ترین‌نگرانی اهل‌سنت نسبت به نظام انقلاب اسلامی این بوده است که نظام به عنوان یک مذهب شیعی بیاید و در مسائل مذهبی و دینی آنها دخالت کندوی یادآور شد: سیستان و بلوچستان هم می‌توانست همچون کردستان بهتر عمل کند و اگر همراه‌تر بود آنها هم در بخش‌های مدیریتی و حتی سپاه می‌توانست دارای نیرو باشند، در این میان به خاطر برخی فتنه‌ها از زنجیره مدیران بومی جا مانده ولی اخیرا روند بهتر داشته است، مهم‌ترین‌نگرانی اهل‌سنت نسبت به نظام انقلاب اسلامی این بوده است که نظام به عنوان یک مذهب شیعی بیاید و در مسائل مذهبی و دینی آنها دخالت کند، مثل بسیاری از حکومت‌ها که وقتی روی کار آمدند مذهب مقابل خودشان را سرکوب کردند، این در حالی است که بنده و کسانی که در منطقه سنی‌نشین مامور بودیم سعی کردیم هیچگاه تبلیغ شیعه نکنیم و اهل‌سنت را مهم قرار دهیم.
قائم مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی یادآور شد: بنده یک زمانی از تعداد روحانیون و شهدای استان کردستان استعلام گرفتم و متوجه شدم که تعداد شهدا و روحانیون اهل سنت کردستان با سایر استان‌ها قابل مقایسه نیست، بالای ۸۰نفر از روحانیون کردستان در جریان انقلاب اسلامی شهید شدند، در میان این شخصیت‌ها می‌توان به «مولانا حیدر فهیم» اشاره کرد که در کردستان در میان علما «امام شافعی» بود که در سن ۹۰سالگی توسط کموله‌ها شهید شد و شهادت ایشان تاثیر عمیقی بر منطقه کردستان گذاشت.
حجت‌الاسلام موسوی بیان کرد: حضور روحانین و پیش مرگ‌های انقلاب اسلامی در کردستان بسیار مهم بود، به همین خاطر امام راحل همیشه تاکید داشتند «اگر صف مردم کردستان را از ضدانقلاب جدا کنید کردستان نجات پیدا خواهد کرد»، در اوایل انقلاب واقعا ضدانقلاب به راحتی در کردستان حضور داشتند اما پس از پاکسازی کردستان و جدا شدن صف مردم از ضدانقلاب شاهد پیشرفت کردستان و از بین رفتن ضدانقلاب شدیم.
برقراری وحدت تنها وظیفه مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی نیست
وی در بخش دوم این گفت‌وگو به عملکرد کنفرانس وحدت در سی‌وهفت دوره و نقش آن در ایجاد وحدت بین جهان اسلام پرداخت و گفت: گاهی این تصور وجود دارد که اگر تقریب مذهب اسلامی هدف جمهوری اسلامی است همه این هدف بر روی دوش مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی گذاشته شده است. در حالی که ما نهادهایی در جمهوری اسلامی داریم که آنها یک ارزش بر روی دوش‌شان گذاشته شده است که باید انجام دهند همانند بنیاد شهید و امور ایثارگران، بنیاد مستضعفین، کمیته امداد و... که در کنار خدمات آنها سایر دستگاه‌ها نیز وظایف محوله بر دوش آنها قرار دارد، اما در مورد تقریب چنین چیزی وجود ندارد، تقریب این نیست که ما تصور کنیم هرآنچه در مورد وحدت وجود دارد برعهده مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است، رهبر معظم انقلاب هم از ابتدا تاسیس مجمع را در قالب یک انجیو قرار دادند تا از سراسر دنیا بتوانند در آن‌حضور داشته باشند و الان در حال حاضر هم شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی متشکل از اعضای خارجی است.
قائم مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی خاطرنشان کرد: وحدت و تقریب برعهده فردفرد مسلمان است، برای مثال «محمدتقی عثمانی» یکی از علمای مهم پاکستان است که یک‌ماه پیش نکته‌ای بیان کرد که بازتاب جهانی داشت مبنی بر اینکه «امروز در جهان اسلام مظلومیتی که در غزه اتفاق افتاد و حماسه‌ی بی‌نظیری که در آن رقم خورد حاصل زحمات یک حکومت و دولت بود، در واقع تنها کشوری که به عنوان دولت و حکومت از غزه حمایت کرد ایران بوده است»، این اعتراف بسیار مهم بود، پس در مورد وحدت اسلامی کلیت نظام جمهوری اسلامی باید درگیر باشد، ما نهادهایی داریم که اگر پای کار بیایند از مجمع تقریب تاثیرگذارتر خواهند بود، نمونه آن حوزه‌های علمیه هستند، زمانی که با تلاش آیت‌الله بروجردی مجمع تقریب مصر شکل گرفت و از آن طرف الازهر به عنوان مرکزیت علمی جهان اسلام از این جریان حمایت کرد اتفاقات خوبی رقم خورد.
یکی از مشکلات ما این است که حوزه در موضوع تقریب خوب عمل نکرده است، یک زمان یکی فکر تقریبی دارد و دیگر درد تقریب، این دو متفاوت است و آن کسی که درد تقریب دارد در میدان عمل تلاش می‌کندحجت‌الاسلام موسوی تصریح کرد: حوزه‌های علمیه نسبت به پیش از انقلاب تغییرات زیادی داشته و تحولات زیادی در حوزه رقم خورده است اما اینکه بگوئیم حوزه‌های علمیه ما تقریبی شده است باید در پاسخ گفت خیر. یکی از مشکلات ما این است که حوزه در موضوع تقریب خوب عمل نکرده است، یک زمان یکی فکر تقریبی دارد و دیگر درد تقریب، این دو متفاوت است و آن کسی که درد تقریب دارد در میدان عمل تلاش می‌کند، در حال حاضر یکی از ضرورت‌های حوزه علمیه این است که در دروس حوزه حداقل یک واحدی برای تقریب می‌گذاشتند تا فکر تقریبی در میان طلاب شکل بگیرد.
وی ادامه داد: دولت هم در تقریب می‌تواند کمک‌کننده باشد، رییس جمهور وقتی به سفر خارجی می‌رود می‌تواند جمعی از علما شیعه و سنی را همراه تیم خود ببرد تا یک سلسله جلسات دینی هم برگزار و در حوزه تقریب پیشرفت‌هایی حاصل شود، همچنین در دانشگاه‌ها هم واحدی برای حوزه تقریب باید ایجاد شود، همچنین به وزارت امور خارجه هم اعلام کردیم که سفرا و رایزنان فرهنگی ما هم در حوزه تقریب آموزش‌هایی ببینند تا فضا را در خارج از کشور تقریبی کنند و با علمای کشورهای مختلف ارتباط برقرار کنند. حتی ما در مورد وزارت کشور هم برهه‌ای اعلام کردیم که این وزارتخانه زمانی که می‌خواهد برای استان‌های مرزی استاندار و فرماندار غیربومی انتصاب کند افراد دارای فکر تقریبی را منصوب کند.
قائم مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بیان کرد: البته در مقابل تلاش‌های تقریبی ما دشمن هم تلاش‌های تخریبی زیادی انجام می‌دهد، در یکی از همین کنفرانس‌های وحدت یاد دارم که یکی از علمای الازهر تاکید داشت که کنفرانس وحدت تنها به یک هفته ختم نشود و در طول سال ادامه پیدا کند. ایشان معتقد بود دشمن یک سال کار تفرقه‌برانگیز انجام می‌دهد و ما یک کنفرانس برگزار می‌کنیم و می‌رویم و یک سال بعد دوباره به دور هم جمع می‌شویم.
کنفرانس وحدت را باید در خارج از ایران هم برگزار کرد
حجت‌الاسلام موسوی در مورد تلاش‌های تفرقه‌برانگیز دشمن تصریح کرد: رهبر معظم انقلاب در بسیاری از جاها در مورد جریان و طرز فکر یزیدی و حسینی بسیار صحبت کردند، برخی تکفیری‌ها از این جمله سوءاستفاده کردند، در این جمله رهبر معظم انقلاب منظورشان از یزیدی‌ها جریان ظلم و حسینی‌ها جریان حق بود اما برخی اخوانی‌های سوریه این را حربه قرار دادند و شروع به توطئه کردند و گفتند یزیدیان منظور اهل سنت و حسینی‌ها اهل تشیع هستند، ببینید به راحتی از یک جمله درصدد ایجاد یک طوفان تفرقه هستند.
وی افزود: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی از منظر بودجه و امکانات شرایط خوبی را ندارد و اگر بخواهد در یک سطح وسیع عمل کند نباید به یک همایش داخلی اکتفا کند، شاید بتوان یک همایش قوی‌تری در داخل کشورهای اسلامی دیگر برگزار کرد که البته رقم بودجه‌های ما به شکلی نبوده که به فضای خارج از کشور برویم، در مالزی و عراق در سال گذشته همایشی برگزار شد و استقبال خوبی هم شد، بسیاری از کشورها هم به ما پیشنهاد دادند که در داخل کشور آنها کنفرانس وحدت برگزار کنیم و جزو برنامه‌های ما است که کنگره‌ها و کنفرانس‌ها را به بیرون از ایران هم ببریم.
قائم مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی اظهار کرد: سیری که در طول ۳۷دوره گذشته پیموده شده است مطلوب نیست و به گفته رهبر معظم انقلاب باید به سمت کیفی‌سازی برویم، البته برگزاری هفته وحدت و کنگره‌های مختلف بسیاری از توطئه‌ها را در سراسر دنیا خنثی کرده است، شیخ سعید شعبان در حرکت توحیدی حزب الله در نبرد اول لبنان با اسرائیل بود که همین ایشان در سفری که به ایران داشت به ما گفت من به ایران زیاد آمده‌ام ولی تا به حال مرا به مناطق سنی‌نشین نبرده‌اید و تبلیغات سوء در مورد آنها زیاد شنیده‌ام، پس از این ما هماهنگ کردیم ایشان در تمام شهرهای کردستان حضور پیدا کند و بدون حضور ما در تمام مناطق با عامل اهل سنت جلسه برگزار کند و پس از آن به طور کلی نگاهش عوض شد. این یکی از دستاوردهای همین کنفرانس است، در همین چندسال گذشته شرایطی را هم برای میهمانان فراهم کردیم تا از مناطق گردشگری و پیشرفت‌های جمهوری اسلامی بازدید کنند.
حجت‌الاسلام موسوی در ادامه تاکید کرد: ریاست مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در چندسال اخیر یک تدبیری را اتخاذ کردند مبنی بر اینکه میهمانان کنفرانس از مقامات عالی‌رتبه کشورها باشند، حضور افراد درجه دوم یا سوم باعث می‌شد تا کنفرانس از کیفیتش کاسته و اتفاقات خوب علمی هم نیافتد، امسال خوشبختانه تمامی میهمانان خارجی از بین شخصیت‌های درجه یک کشورها هستند، همچنین برای حضور میهمانان از بین کشورها سهمیه‌بندی قرار داده‌ایم.
فکر وحدت و اخوت نخبگان جهان اسلام خیلی مهم است
وی ابراز کرد: در این دوره سعی کردیم جز افراد داری منصب سیاسی و علمی در کشورها از میان افراد دانشگاهی که اهل فکر و نوشته هستند و تشکیلات فرهنگی در کشور خودشان دارند و دارای نفوذ هستند دعوت کنیم، در واقع سعی شد برخی چهره‌های غیر روحانی و دانشگاهی هم در این دوره حضور داشته باشند. همچنین بانوان اهل قلم نیز در این دوره دعوت شدند.
قائم مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی گفت: اگر هفته وحدت و کنفرانس را کنار بگذاریم ما زیرمجموعه‌های زیاد دیگری را داریم که در طول سال فعالیت‌های چشمگیری دارند، مثل پژوهشکده مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی که کتاب‌های زیادی را چاپ کرده و در فضای مجازی فعالیت خوبی داشته است، تلاش ما بر این بوده که در طول این سال‌ها بسیاری از شخصیت‌ها را شناسایی و شبکه‌سازی کنیم و این اتفاق بسیاری مهمی بود و در فضای مجازی هم این شخصیت‌ها را معرفی کرده‌ایم.
حجت‌الاسلام موسوی ادامه داد: اگر کنفرانس وحدت برگزار نشود خیلی از توطئه‌ها خنثی نمی‌شود، همچنین این همایش وحدت باید در افق همایش‌های بین‌المللی سنگین دنیا برگزار شود و شخصیت‌های مهم روحانی و غیر روحانی را به دور هم جمع کنیم تا به یک نتیجه خوب در خصوص موضوعات مختلف جهان اسلام برسیم که البته این امکانات بیشتری در مجمع نیاز دارد و نظام جمهوری اسلامی هم باید حمایت بیشتری از مجمع داشته باشد.
وی تاکید کرد: یکی از تقاضاهایی که افراد در میدان تقریب در شرایط فعلی دارند حضور پویاتر رسانه‌هاست، مهم‌ترین مشکلی که امروز برای تقریب وجود دارد فکر وحدت و اخوت نخبگان جهان اسلام پس از پیروی انقلاب اسلامی است.
حجت‌الاسلام موسوی ادامه داد: شخصیت‌های دینی و نخبگان جهان اسلام امروز به موضوع وحدت بیشتر توجه دارند و تقریب تا زمانی که به پیکره جامعه وارد نشود آثار خود را نخواهد داشت.
قائم مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: تا زمانی که جامعه اسلامی با وحدت پیوند نخورد امت اسلامی شکل نمی‌گیرد و رسانه‌ها با قدرت خود می‌توانند به کمک این قضیه بیایند و قدم‌های مهمی در حوزه وحدت بردارند تا وحدت به بستر جامعه وارد شود.
انتهای پیام
