غزال زیاری: مطالعات جدید انجام‌شده در مورد موجود زنده عجیب‌وغریبی به نام هیدرا، نه‌تنها جزئیاتی را در مورد فرآیند زندگی هیدرا در اختیار دانشمندان قرار داده، بلکه درک آن‌ها را از اشکال قابل‌انتقال سرطان افزایش داده است.
باوجودی که تومورها به دلیل چند سلولی بودن، به‌صورت اجتناب‌ناپذیری خطرناک هستند، اما خوشبختانه نمونه‌های کمی از سرطان وجود دارد که به‌صورت مسری به افراد دیگر منتقل می‌شود. شناخته‌شده‌ترین آن‌ها دو مورد است که یکی در جانوری به نام شیطان تاسمانی (نوعی پستاندار کیسه‌دار) دیده‌شده و دیگری نیز در سگ‌ها مشاهده‌شده و البته ۱۱ مورد هم در دوکفه‌ای‌ها رؤیت شده است.
سرطان‌های مسری چطور ایجاد می‌شوند؟
در سال‌های اخیر دانشمندان تمایل زیادی داشتند تا بفهمند که سرطان‌های مسری در وهله اول چگونه پدیدار می‌شوند. دلیل اشتیاق آن‌ها برای یافتن پاسخ این سؤال، علاوه بر جلوگیری از وقوع این‌گونه از سرطان در انسان‌ها، بلکه به امید محافظت از سایر موجودات در مقابل این بیماری دردناک است. مثلاً ابتلای شیطان تاسمانی به سرطان، با تومورهایی بر روی صورت این جاندار همراه است که درد و رنج زیادی را ایجاد می‌کند.
اما زمانی که انسان‌ها متوجه این سرطان قابل‌انتقال شدند، این بیماری به‌طور کامل تثبیت‌شده بود؛ در این میان سوفی تیسوت، بوم‌شناس تکاملی مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه (CNRS) رویکرد متفاوتی را برای ردیابی و یافتن منشأ سرطان‌های مسری مدنظر قرار داد.
پانزده سال پیش، در جریان یک آزمایش علمی، یک موجود آب شیرین از خانواده عروس‌های دریایی و شقایق‌های دریایی، در اثر تغذیه بیش‌ازحد، به‌طور خودبه‌خود توموری در بدنش ایجادشده بود.
هیدرا چیست؟
Hydra oligactis، موجودی از خانواده عروس‌دریایی و شقایق‌های‌دریایی است که در آب شیرین زندگی می‌کند و از بسیاری جهات "جاودانه" در نظر گرفته می‌شود؛ این موجود متفاوت به‌صورت غیرجنسی تولیدمثل می‌کند و با تشکیل جوانه‌های کوچکی خود را شبیه‌سازی می‌کند تا درنهایت موجودی ازنظر فیزیکی جدا اما ازنظر ژنتیکی یکسان تولید شود.
این ویژگی در کنار تمایل هیدرا به ایجاد تومور در شرایط آزمایشگاهی، باعث شده تا هیدرا پتانسیل بالایی برای تحقیق درباره ژنتیک توسعه سرطان داشته باشد. تیسوت و همکارانش تصمیم گرفتند نشان دهند که این مدل چقدر برای درک تکامل سرطان‌های قابل‌انتقال ارزشمند است. در بخشی از مقاله منتشر شده می‌خوانیم: «در این مطالعه از Hydra oligactis استفاده شد که قابلیت توسعه خودبه‌خود تومور را داراست. این مطالعه اولین مشاهده تجربی از تکامل یک تومور قابل‌انتقال را ارائه می‌دهد؛ بنابراین، این کار اولین قدم در درک شرایط ظهور سرطان قابل‌انتقال و پیامدهای کوتاه‌مدت آن برای میزبان خواهد بود.»
تأمین غذا برای رشد تومور در هیدراها
این محققان ۵۰ هیدرا را از دریاچه مونتوی فرانسه جمع‌آوری کردند و آن‌ها را به محیط آزمایشگاهی منتقل نمودند. آن‌ها برای تضمین سرعت‌بالای رشد تومور، جوانه زدن و درنتیجه افزایش شانس انتقال تومور به بچه هیدراها، پنج بار در هفته، مقدار زیادی لارو آرتمیا (میگوی آب‌شور) را به برخی از هیدراها به‌عنوان غذا ارائه کردند. این دقیقاً شبیه‌سازی همان شرایطی بود که در مطالعه قبلی باعث ایجاد تومور شده بود.
بعد از دو ماه، تومورهای برآمده‌ای بر روی برخی از هیدراهایی که غذای زیادی خورده بودند، ظاهر شد. نوزده‌تا از این هیدراها انتخاب شدند و جوانه‌های آن‌ها جمع‌آوری شد و آن‌ها در همان شرایط به رشد خود ادامه دادند.
محققان این فرآیند را از طریق پنج نسل از جوانه‌های کلونال تشکیل‌دهنده تومور دنبال کردند و این جوانه‌ها را از همتایان غیر تومور خود برای ایجاد نسل بعدی انتخاب کردند.
آن‌ها برای اطمینان از اینکه تومورها از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند و نه اینکه خودبه‌خود در هر نسل ایجاد می‌شوند، به نوادگان هیدراهای بدون سرطان نگاه کردند. هیدراهایی که والدینشان تومور داشتند، چهار برابر بیشتر از آن‌هایی که والدینشان تومور نداشتند، با احتمال ایجاد تومور مواجه شدند، حتی اگر همه هیدراها ازنظر ژنتیکی یکسان بودند.
بدین ترتیب محققان تأیید کردند که تومورها واقعاً در فرزندان هیدراهای تومور دار، ایجاد می‌شوند و سرعت انتقال می‌تواند در طول زمان افزایش یابد.
آن‌ها درعین‌حال متوجه شدند که تغییراتی در نسل پنجم هیدراهای حامل تومورهای قابل‌انتقال، ازنظر ویژگی‌های تاریخچه زندگی در مقایسه با همتایان بدون تومور خود آغازشده است. در ادامه آن‌ها تمرکزشان را بر روی تلاش‌های تولیدمثلی غیرجنسی، قبل از اینکه تومور فرصتی برای توسعه پیدا کند را افزایش دادند. چراکه با ظهور تومورها، سرعت جوانه زدن در هیدراها کاهش می‌یابد.
به نظر می‌رسد که این وضعیت با تغییر دیگری همراه است؛ بعد از ظهور تومورها، آمار مرگ‌ومیر جوانه‌ها بیشتر شد. تیسوت و همکارانش دراین‌باره توضیح دادند: «این احتمال وجود دارد که نادر بودن سرطان‌های قابل‌انتقال، بیشتر به دلیل نبود شرایط محیطی مناسب برای گسترش آن‌ها باشد؛ چراکه دست‌کم در این مطالعه به نظر می‌رسد که در روند دستیابی به قابلیت انتقال برای سلول‌های تومور مشکلی نیست.»
این محققان به این جمع‌بندی رسیدند که اگر این موضوع درست باشد، در نظر گرفتن این جنبه‌ها در مطالعه بر روی اکوسیستم‌های مختل شده توسط فعالیت‌های انسانی اهمیت بالایی دارد؛ چراکه می‌توانند به‌صورت بالقوه شرایطی را که به نفع گسترش سرطان‌های قابل‌انتقال است، تغییر دهند.
منبع: sciencealert
۵۸۳۲۱
