خراسان رضوی قطب صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی است. سالانه محصولات کشاورزی و دامی استان با بیش از ۷ و نیم میلیون تُن تنها قادر است ۱۰ درصد واحدهای متعدد صنایع تبدیلی و تکمیلی در این استان را فعال کند. اگرچه به ادعای کارشناسان صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی در خراسان رضوی اشباع شده‌اند، اما این صنعت نیازمند بازسازی و به‌روزرسانی تکنولوژی است، البته مشکلات دیگری هم وجود دارد که رفع آن‌ها نیازمند نگاه ویژه مسئولان است تا حالِ صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی استان بهبود یابد و گره‌های پیش روی این صنایع باز شود.
صنایع تبدیلی عقب‌مانده از تکنولوژی‌های روز
بر اساس مزیت‌های نسبی، خراسان رضوی تولیدکننده محصولاتی همچون پسته، زعفران، کشمش و گوجه‌فرنگی است. چهار محصولی که سرمایه‌گذاران استان در فصل برداشت و تولید باید بدان حوزه‌ها ورود کنند. هر چند ستاد سرمایه‌گذاری استان به سرمایه‌گذاران پیشنهاد سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف را می‌دهد، اما در برخی حوزه‌ها مثل صنایع لبنی، خوراک دام و ... واحدهای صنعتی بسیاری فعالیت دارند که کمتر از ظرفیت‌شان کار می‌کنند.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در خصوص مشکلات صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی اظهار کرد: در سال ۹۱ بنا شد طرح انتزاع صنایع تبدیلی در حوزه کشاورزی از وزارت صمت به جهاد کشاورزی محول شود، این طرح به‌طور کامل انجام نشد و با ادغام وزارت بازرگانی و صمت، فعالان حوزه صنایع تبدیلی در حوزه کشاورزی برای برخی مسائل کم اهمیت مجبور هستند به وزارت صمت مراجعه کنند، از جمله برای صادرات و واردات مواد خام اولیه و ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدکنندگان و متقاضیان باید مکاتبه انجام دهند، زیرا سامانه‌هایی از جمله سامانه بهین یاب، سامانه جامع تجارت و ... دارند که در ید وزارت صمت است و این فرآیندها شرکت‌های تولیدی را آزار می‌دهد.
مجید رضایی فریمانی افزود: بارها در جلسات درخواست کرده‌ایم برای کاهش مشکلات فعالان این حوزه، امور مربوط به صنایع تبدیلی از وزارت صمت به جهاد کشاورزی بازگردد، حتی برخی از آن‌ها که پروانه‌شان را از جهاد کشاورزی دریافت کرده‌اند، برای تخصیص ارز دچار مشکلاتی می‌شوند.
وی با اشاره به صدور ۱۷۶۱ پروانه برای واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی و ایجاد اشتغال برای ۳۲ هزار نفر بیان کرد: مشکل عمده در حوزه صنایع تبدیلی بخش کشاورزی این است که با توجه به نرخ تورم و هزینه‌های تحمیلی که به بازار وارد می‌شود، سرمایه‌گذاران ابتدای سال برای اجرای یک طرح صنایع تبدیلی تقاضا می‌دهند و تا پایان زمان اجرای طرح از بابت خرید تجهیزات و ماشین‌آلات و ... با تورم و افزایش قیمت مواجه‌اند، چنانکه بر اساس آمار ثبت‌شده که به‌روز هم نیست، برای ایجاد یک کارخانه ۲ میلیارد تومان هزینه در نظر گرفته‌شده که حالا باید برای همان کارخانه ۱۰ میلیارد تومان هزینه شود. لذا برای ۱۷۶۱ واحد صنایع تبدیلی بدون به‌روز کردن آمار، مبلغ ۱۰۹ میلیارد و ۴۶۶ میلیون ریال سرمایه‌گذاری اولیه صورت گرفته که با توجه به نرخ تورم این سرمایه‌گذاری‌ها اکنون ۲۵ تا ۳۰ برابر شده است.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: در برخی حوزه‌ها در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی همچون حوزه زعفران، خوراک دام و ... استان اشباع شده است و باید به سمت نوسازی و بازسازی صنایع تبدیلی در استان برویم، زیرا برخی مشتریان ما به دنبال محصول با کیفیت هستند و می‌طلبد ما تکنولوژی جدید را وارد کنیم و کمک به توسعه بازار انجام دهیم.
رضایی با بیان اینکه ما در زمینه تکنولوژی در صنایع تبدیلی و تکمیلی عقب مانده‌ایم، گفت: باید این عقب‌ماندگی را با سرمایه‌گذاری در زمینه به‌روز کردن تجهیزات و ماشین‌آلات جبران کنیم.
وی افزود: البته تولیدکنندگان به این موضوع وقوف دارند و بازارهای خود را شناسایی کرده‌اند و در صورت رفع مشکل تحریم‌ها، این مشکل نیز حل می‌شود و می‌توان به‌سرعت واحدها را به‌روز کرد و سهم خود را از بازار به دست آورد، به‌طوری‌که در حال حاضر زعفران را تولید می‌کنیم اما این محصول ما را افغانستان به اسپانیا عرضه می‌کند. لذا باید نسبت به نوسازی و بازسازی صنایع تبدیلی و تکمیلی هر چه سریع‌تر اقدام کنیم.
رضایی بابیان اینکه صنایع تبدیلی خراسان رضوی برای نوسازی و بازسازی نیاز به هزار میلیارد تومان دارند تا بتوانند با واردات تکنولوژی‌های روز، رقابت سالم در عرصه تجارت بین‌المللی با سایر کشورها داشته باشند، تصریح کرد: تسهیلات به این صنایع داده نمی‌شود.
وی گفت: ما باید بر روی تولید صادراتی کار کنیم و دورنمایی برای واحدهای صنایع تبدیلی ترسیم کنیم. اگر در زمینه تولید برای صادرات برنامه‌ریزی شود، از تحمیل شرایط برای محصولاتی مثل گوشت قرمز، گوشت سفید و تخم‌مرغ جلوگیری می‌شود.
رضایی خاطرنشان کرد: اگر تولید برای صادرات صورت گیرد، نه بازار داخلی دچار بحران می‌شود و نه با قوانین خلق‌الساعه برای صادرات این واحدها به بازار هدف، مشکل به وجود می‌آید.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی یکی از معضلات در حوزه فعالیت صنایع تبدیلی را ناترازی انرژی عنوان کرد و گفت: در زمستان قطعی گاز و در تابستان قطعی برق واحدهای صنایع تبدیلی مشکل‌ساز است و متأسفانه زیرساخت‌ها بر اساس نیاز در حوزه انرژی تأمین نشده است و این واحدها از ناترازی انرژی دچار خسارت می‌شوند.
رضایی با اشاره به کمبود زیرساخت‌ها اعلام کرد: در سال‌های اخیر در تولید انرژی، ذخیره‌سازی گاز و بهره‌وری از انرژی، کار خاصی انجام‌نشده تا از محل بهره‌وری آن‌ها بتوانیم ناترازی‌ها را جبران کنیم و تنها به صنایع واحدهای تولیدی فشار می‌آوریم.
وی تأکید کرد: اگر نگاه توسعه‌ای در حوزه صنایع تبدیلی مطرح باشد با توجه به ظرفیت‌های موجود می‌توان مشکلات این حوزه را رفع و عقب‌ماندگی‌ها را جبران کرد.
ثبات قوانین و تأمین نقدینگی نسخه بهبود حال صنایع تبدیلی
در زمینه وجود صنایع تبدیلی و تکمیلی در استان خراسان رضوی کمبودی نداریم، اما نکته قابل تأمل این است که همه صنایع استان با تمام ظرفیت مشغول کار نیستند، این امر با دو مسئله هزینه بالای قیمت تمام‌شده و صادرات محصولات حوزه صنایع مواجه است.
دبیر کمیسیون کشاورزی، دام و طیور و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی خراسان رضوی با بیان مطلب فوق به بیان مشکلات پیش رویِ صنایع تبدیلی پرداخت و گفت: واحدهای صنایع غذایی به سختی بازار هدف صادراتی پیدا می‌کنند؛ بعد از مدتی، موانع صادراتی، آنان را با مشکل مواجه می‌کند که مسئله اصلی حوزه صنایع است، به‌طوری‌که در صنایع لبنی گاهی اوقات به دلیل عدم ثبات مقررات حوزه صادرات و یا واردات، این صنایع دچار مشکلاتی می‌شوند.
مجید مهدوی ادامه داد: نکته مهم این است که کشاورز و دامدار در این چرخه زیربنای اصلی است، به‌طوری‌که اگر دامدار آسیب ببیند و دام او از بین برود، صنایع مرتبط با آن دچار مشکل می‌شوند یا اگر کشاورز زعفران‌کار با مشکل مواجه شود، صنایع مرتبط با فرآوری و بسته‌بندی زعفران نیز آسیب می‌بیند، اما متأسفانه به کشاورز و دامدار در حوزه‌های مختلف توجه نمی‌شود.
وی گفت: به‌عنوان‌مثال در صنایع لبنی، حوزه‌های قبل و بعد این صنعت ضرایب معینی برای قیمت‌گذاری دارند، یا کارخانه خوراک دام ضریبی دارد و اگر قیمت مواد اولیه‌اش افزایش یابد، قیمت تولیدات خود را به‌تناسب بالا می‌برد. مشکل اینجاست که با افزایش قیمت خوراک دام، قیمت شیر مدتی افزایش نمی‌یابد، حال‌آنکه با افزایش قیمت شیر خام، بسته به ضریب قیمت نهاده‌های دامی، صنایع لبنی قیمت محصولات خود را افزایش می‌دهند. در این میان تولیدکننده اصلی مورد بی‌مهری واقع می‌شود که اگر نباشد صنایع قبل و بعد تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
دبیر کمیسیون کشاورزی، دام و طیور و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی خراسان رضوی بیان کرد: با توجه به تولید قراردادی کشاورزی و دامی برای حمایت از آن‌ها ضروری است که تشکل‌های قوی در بخش کشاورزی ایجاد شود و این زنجیره‌ها به هم وصل شوند. در واقع تشکل‌ها، آنچه مورد نیاز این حلقه‌ها است (در بخش دام، نهاده‌های خام مورد نیاز واحدهای خوراک دام، تأمین کنستانتره دامی، تأمین خوراک دام توسط کارخانجات برای دامداران و در صنایع لبنی، تولید شیر و حمایت از تولید آن و رساندن به دست صنایع) را تأمین کنند. به‌گونه‌ای که این فرآیند با توجه به موضوع کشاورزی قراردادی، مدیریت شود تا آنچه مورد نیاز همه حلقه‌ها هست با اطمینان خاطر به دست آن‌ها برسد.
وی با تأکید بر اینکه اگر این چرخه مدیریت شود، انجام این فرآیند دقیق باعث پایداری در تولید می‌شود، ادامه داد: مشکلات حوزه کشاورزی همه در هم تنیده هستند، به‌طوری‌که صنایع هم اکنون با مسئله کمبود نقدینگی مواجه‌اند و در دو سال اخیر صنایع مختلف برای تأمین سرمایه در گردش دچار مشکل شده‌اند. در این شرایط بازپرداخت هزینه شیر به دامدار که به مراکز جمع‌آوری شیر تحویل می‌دهد ۳ ماهه است و دامدار ۱۰۰ روز پس از تحویل شیر، پول آن را دریافت می‌کند. لذا در همین حلقه اول، تولید دچار اشکالاتی است. دامدار سرمایه در گردش خود را از کجا تأمین کند تا بتواند هزینه خوراک دام خود را بپردازد. در واقع انقباض شدید سیستم بانکی در ساختار تولید در حوزه دام و صنایع تبدیلی مشکلاتی ایجاد کرده است.
مهدوی گفت: صنایع مرتبط با زعفران و گیاهان دارویی نیز در حوزه رفع تعهد ارزی و تعرفه گمرکی مشکل دارند و ضرر اصلی ناشی از این مشکلات، گریبان‌گیر کشاورز می‌شود. اگر کشاورز نتواند در وقت مقرر و با قیمت مناسب تولیدات خود را بفروشد، دچار آسیب می‌شود؛ مثلا انگورکاران قطب تولید این محصول، یعنی در خلیل‌آباد دچار مشکل هستند. صنایع فرآوری این محصول کم است و همان میزان بسته‌بندی و فرآوری هم به دلیل مشکلات در بازارهای هدف صادرات انجام نمی‌شود و کشمش روی دست تولیدکننده می‌ماند و تولید سال بعد را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی نسخه حل مشکلات حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی را خروج بانک‌ها از انقباض مالی و تأمین نقدینگی مورد نیاز واحدهای تولیدی و ثبات مقررات درباره صادرات و واردات در بخش کشاورزی دانست و گفت: اگر کشاورز و تولیدکننده بداند تا سه سال آینده صادرات با تعرفه مشخص صورت می‌گیرد و یا موارد مشابه و امور مربوطه بر اساس همین قوانین حل و فصل می‌شود، برای کار خودش برنامه‌ریزی می‌کند.
دبیر کمیسیون کشاورزی، دام و طیور و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی خراسان رضوی بیان کرد: ناترازی انرژی از جمله مشکلاتی است که تبعات آن برای بخش تولید و کشاورزی مثل خورشید روشن است، به‌ویژه آن‌که در ماده ۲۵ قانون بهبود محیط کسب‌وکار به‌صراحت اعلام‌شده واحدهای تولیدی و کشاورزی و صنعتی نباید در اولویت قطع خدمات باشند و در صورت خسارت باید جبران شود، اما می‌بینیم در اولویت قطع برق هستند و حتی بدون اطلاع قبلی برق واحدهای تولیدی، صنایع و ... قطع می‌شود و هیچ خسارتی هم داده نمی‌شود.
وی اظهار کرد: در کمیسیون کشاورزی اتاق بازگانی استان این موضوع را در دستور کار قراردادیم و پیشنهاد ما اصلاح ماده ۲۵ قانون بهبود محیط کسب‌وکار و شفاف دیده شدن آن است، همچنین باید منابع برای آن دیده شود یا تضمینی برای این ماده در قانون گنجانده شود.
مهدوی یادآور شد: به عنوان مثال کارخانه خوراک دامی که در استان خراسان رضوی با تکنولوژی‌های روز، با ۴۰ درصد ظرفیت خودکار می‌کند، اگر اجازه واردات داشته باشد و بتواند محصولات خود را صادر کند، زمینه بهره‌وری بیشتر این صنایع فراهم می‌شود.
دبیر کمیسیون کشاورزی، دام و طیور و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: در سنوات گذشته جمعیت دام کاهش یافته و صنایع مرتبط با خوراک دام و لبنی با ظرفیت کم تولید می‌کنند، در صورتی‌که این واحدها بتوانند تولید برای صادرات انجام دهند، کمک قابل‌توجهی به چرخیدن چرخ تولید آن‌ها می‌شود.
مهدوی با بیان اینکه در صنایع خوراک دام تکنولوژی‌ها به‌روز شده و این صنعت در استان روزآمد است، گفت: در صنایع لبنی هزینه تمام‌شده زیاد است و نیاز به‌روز شدن این صنایع داریم تا هزینه تمام‌شده کاهش یابد و امکان رقابت بیشتر برای آن‌ها فراهم شود.
وی یادآور شد: صنایع لبنی برای اینکه قابلیت رقابت داشته باشند و بازار هدف صادراتی را از دست ندهند، نیاز به مشوق‌ها و معافیت‌های مختلفی دارند تا در این راستا هزینه‌های تمام‌شده کالا کمتر شود.
مهدوی با تأکید بر اینکه ما نیاز به ثبات قوانین داریم تا واحدهای صنعتی با تصمیم‌های خلق‌الساعه دچار مشکل نشوند، گفت: در لایحه احکام دائمی توسعه ماده ۳۱ به صراحت گفته‌شده نباید به‌منظور تنظیم بازار داخلی، قوانین و مقرراتی برای منع صادرات وضع کنیم، اما می‌بینیم در بسیاری موارد خلاف قانون تصمیم‌گیری می‌شود و گاه صادرات تخم‌مرغ، گوجه و ... به‌منظور کنترل بازار داخلی ممنوع می‌شود.
وی بیان کرد: به نظر می‌رسد باید در حوزه مقررات به نحوی با صنایع رفتار کنیم که آن‌ها بتوانند با تمام ظرفیت کار کنند. الان صادرات خوراک دام ممنوع است و اگر بتوانیم به کارخانجات خوراک دام این اجازه را بدهیم که خودشان نهاده را با ارز آزاد وارد کنند و با تولید خوراک دام، بتوانند محصول خود را برای فروش صادر کنند، بخشی از مشکلات آن‌ها حل می شود. در واقع با توجه به اینکه نهاده‌های مورد نیاز کارخانه‌های خوراک دام، مشمول ارز ترجیحی است، آن‌ها نمی‌توانند محصولات خود را صادر کنند.
دبیر کمیسیون کشاورزی، دام و طیور و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: اگر دولت به متقاضیان اجازه بدهد از بازار آزاد نهاده بخرند، تولید کنند و صادرات انجام دهند، این واحدهای صنایع تبدیلی می‌توانند با ظرفیت بالاتری کار کنند، هم آورده نقدی بیشتری دارند، هم درآمد بیشتری نصیبشان می‌شود و هم اشتغال بیشتری ایجاد می‌کنند. به گواه کارشناسان، اگر قوانین جاری کامل و مطابق نص صریح آن اجرا شود، تولید و واحدهای صنعتی دچار مشکل نمی‌شود امید که گره‌های پیش روی این واحدها بازشود.
انتهای پیام
