مزد عرق جبین کشاورزان در جیب دلالان بازار میوه/جای خالی تعاونی های کشاورزی

خبرگزاری فارس قم- یاسر ولیا بیدگلی؛ قیمت‌های سرسام‌آور «میوه» موجب کوچک‌تر شدن سبد غذایی خانواده‌ و گاهی حذف برخی از میوه‌ها از این سبد شده این درحالی‌است که در آستانه عید نوروز و با توجه به شیوع ویروس کرونا و لزوم بهره‌مندی افراد از ویتامین‌های مختلف، تقویت سبد غذایی به‌عنوان یک اولویت مطرح است.

شاید ما باغدار و تولیدکننده میوه را عامل این گرانی‌ها و قیمت‌های سرسام‌آور بدانیم درحالی‌که رقم‌های بالایی که ما برای خرید میوه پرداخت می‌کنیم در جیب باغدار و کشاورز نمی‌رود و این قشر نیز، خود به دردهای اقتصادی مختلف گرفتار شده و صدایشان به هیچ جایی نمی‌رسد و این واسطه‌گرها هستند که پول اصلی را به جیب می‌زنند.

«واسطه‌گری» یکی از عناصر اصلی حوزه بازرگانی است که با این عنصر کالا یا خدمات از تولیدکننده به مشتری و مصرف‌کننده نهایی می‌رسد و وجود آن برای نظام تجارت در حوزه‌های مختلف نیاز است.

اما مشکل از جایی شروع می‌شود که برخی واسطه‌گراها به حق و حقوق خود راضی نمی‌شود و به حقوق دیگران تجاوز می‌کنند و یا تعداد آن‌ها به میزانی زیاد می‌شود که مردم باید برای خرید یک محصول، چندین برابر هزینه تولید آن را پرداخت کنند.

رضا توکلی 45 ساله یکی از کشاورزان با تجربه استان قم است که از کودکی در کنار پدرش کار کشاورزی را با بیش از 40 هکتار زمین دنبال کرده است. او طی عمر کاری خود تجربه کاشت، برداشت و فروش محصولات مختلف کشاورزی به ویژه صیفی‌کاری، گندم، جو و طالبی را داشته است.

در میان محصولات کشاورزی، میوه‌هایی که مدت زمان ماندگاری آن‌ها پایین است از حساسیت بیشتری برای کشاورز برخوردار هستند و کشاورز تلاش می‌کند تا بعد از برداشت در اولین فرصت محصول خود را به فروش برساند.

توکلی در این راستا در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار کرد: بنده یک کشاورز هستم و هیچگاه نمی‌توانم نقش یک فروشنده را ایفا کنم و اگر هم بتوانم با توجه به محدود بودن دوره برداشت محصول، فرصتی برای فروش مستقیم محصول خود ندارم به همین علت مجبور هستم این محصولات را به صورت غیرمستقیم به دست مصرف‌کننده برسانم هر چند اگر بازار استانی ظرفیت داشته باشد نسبت به بازار خارج از استان محصول با قیمت بهتری بفروش می‌رسد اما متأسفانه بازار استان ظرفیت کمی دارد و بیشتر اوقات باید محصولات خود را به دیگر شهرها از جمله تهران ارسال کنیم.  

کشاورز در فروش محصولات کشاورزی هیچ اختیاری ندارد

توکلی با اشاره به اینکه محصولی که برای فروش عمده به میدان میوه و تره بار می‌رود هیچ تکلیف و آینده مشخصی ندارد، عنوان کرد: ما نسبت به محصولی که به میدان می‌فرستیم هیچ اختیاری نداریم و اینطور نیست که بتوانیم در مورد قیمت محصولات خود با طرف مقابل چانه بزنیم چه برسد به اینکه از قیمت واقعی فروش محصولات به مصرف‌کنندگان خبردار شویم.

وی با بیان اینکه بنده در حوزه صیفی‌کاری 25 سال سابقه کار دارم، گفت: در مساحت‌های چند هکتاری به کاشت گل محمدی نیز اقدام کردم اما این محصولات هم نسبت به هزینه‌ای که برای برداشت و کاشت آن‌ها می‌شد هیچ منفعت اقتصادی به دنبال نداشت و فقط با مبلغ حاصل از فروش محصولات دلخوش بودم که توانستم برای چند نفر ایجاد اشتغال کنم.

توکلی گفت: وقتی یک محصول در بازار کم‌یاب می‌شود نباید کشاورز را مقصر بدانیم چراکه اصلا کشاورز هیچ بستر و اختیاری برای انبار و احتکار ندارد بلکه افراد واسطه هستند که برای فروش و سود بیشتر خود گاهی متوسل به این روش‌های نادرست می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: برخی از وانت‌های میوه‌فروش هم هستند که محصول را در باغ از باغدار خرید می‌کنند و با یک سود 100 درصدی در شهرها به فروش می‌رسانند، این افراد به اندازه ظرفیت محدود خود از بازار میوه به دست می‌آورند اما برخی واسطه‌گران هستند که با قدرت مالی زیاد وارد بازار میوه شده و این بازار را به صورت کامل به دست گرفته‌اند.

توکلی اضافه کرد: اگر ما کشاورزان هزینه‌هایی که برای کاشت و برداشت محصول پرداخت کردیم را به خرید یک کالا، طلا یا هر چیز دیگری اختصاص داده بودیم اکنون دارایی ما دو، سه و چندین برابر بیشتر شده بود، هر چند قیمت میوه نیز افزایش داشته اما این افزایش در جیب کشاورزان نرفته است.

وی با بیان اینکه ما مجبور هستیم کار کشاورزی را ادامه دهیم چراکه از بچگی به این شغل مشغول بوده و اگر کشاورزی نکنیم مریض می‌شویم، گفت: گاهی هم پیش می‌آید که حتی دولت جو را هم از ما نمی‌خرد و ما مجبور هستیم به واسطه کیلویی هزار و 800 بفروشیم و واسطه نیز این محصول را انبار کرده و بعد از مدت به صورت آزاد کیلیویی سه هزار تومان به فروش می‌رساند.

واسطه‌گرها برخی محصولات را از یک پنجم قیمت‌ هم کمتر می‌خرند

توکلی ادامه داد: شاید برخی از واسطه‌ها بگویند که ما محصولات کشاورز را با اختلاف قیمتی معقول به مصرف‌کننده منتقل می‌کنیم اما این موضوع خلاف واقع است چراکه وقتی بار به میدان می‌رسد بخشی از آن را با قیمت درجه یک، بخشی از آن را به بهانه درجه دو و سه بودن با نصف یا گاهی یک پنجم قیمت خریداری می‌کنند اما با قیمت درجه یک به مصرف‌کننده بفروش می‌رسانند.

وی اضافه کرد: دیوار کشاورز و تولید کننده کوتاه است به همین علت هم نماینده‌ای در میدان تره و بار ندارند که بر فروش واقعی محصولاتشان نظارت کند.

توکلی از تبدیل برخی از زمین‌های کشت مرکبات و صیفی‌جات به باغ پسته یاد کرد و گفت: امثال بنده که از کودکی به کار کشاورزی مشغول بوده‌اند سرمایه چندانی برای سرمایه‌گذاری بلند مدت و کاشت درخت پسته ندارند به همین علت باید به دنبال محصولاتی باشند که دوره برداشت آن‌ها نهایت یک ساله است.

وی با بیان اینکه امروزه فشارهای اقتصادی بسیاری به کشاورزان تحمیل شده است، اضافه کرد: برخی از سرمایه‌داران همچنان درحال زیاد کردن سرمایه‌های خود هستند و زمین‌های کشاورزی، کشاورزانی که از این وضعیت خسته شده‌اند را به صورت عمده و گسترده خریداری می‌کنند.

قیمت دست واسطه هاست نه کشاورز

علی حسنی از کشاورزان و دامداران بخش جعفریه استان قم است که فقط مساحت باغ انگورش به بیش از دو و نیم هکتار می‌رسد؛ به علت وجود باغات انگور زیاد در استان قم، او مجور است محصولات خود را به تهران و اراک ارسال کند و بعد از ارسال محصول پول خود را دریافت کند.

وی ضمن گلایه‌مندی از نبود نظارت بر صدور بارنامه‌ها عنوان کرد: در حوزه‌های کشاورزی و دامداری متأسفانه کشاورز و دامدار محوریت اصلی کار را بر عهده ندارد بلکه تعیین قیمت و مدیریت در دست واسطه‌گران با سرمایه، قدرت و امکانات گسترده است.

حسنی با بیان اینکه باغ انگور یاقوتی آخر خرداد ماه و در هر هکتار 20 تن بار می‌دهد، مطرح کرد: ما انگور را کیلویی 2 هزار و 800 تا سه هزار تومان به فروش می‌رساندیم اما این محصول با قیمت 15 هزار تومان به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسید.

وی برخی واسطه‌ها را امانت فروش خواند و گفت: طرف واسطه‌ محصول را از بنده دریافت می‌کند و بدون هیچ هزینه جابه جایی به حجره مستقر در میدان تره و بار که دوست یا آشنای خودش است با سود قابل توجه می‌فروشد.

این کشاورز قمی ادامه داد: ما برای دوره آینده کشت محصولات باغی خود نیز تعیین کننده هیچ چیزی نیستیم چراکه بازار در اختیار دیگران است و محصولات ما هم خشکبار نیست که بتوانیم آن‌ها را نگهداری کرده و در فرصت مناسب بفروشیم.

سود یک معامله واسطه‌، دوبرابر درآمد یک سال کشاورز 

وی با بیان اینکه برخی واسطه‌ها اگر طی 10 روز یک بار خرید و فروش کنند دو برابر درآمد یک سال کشاورز را به جیب می‌زنند، گفت: تولید کننده نمی‌تواند بارش را روی زمین نگه دارد یا بدهکار است و نیازمند پول یا اینکه سردخانه مورد نیاز را در اختیار ندارد اما واسطه‌ سرمایه دارد و بدون عجله محصول را در سردخانه نگهداری می‌کند تا در فرصت مناسب بفروش برساند.

عباس پور میدانی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس تصریح کرد: اختلاف قیمت از باغ یا زمین کشاوزی تا بازار یک مشکل ریشه‌ای در کشور است چراکه بیشتر کشاورزان خرده کشاورز هستند و نمی‌صرفد که خودشان در کنار کشاورزی و تولید به صورت مستقیم به فروشندگی هم مشغول شوند یا اینکه فن لازم برای فروش محصول را ندارد و یا به علت نداشتن سرمایه نمی‌توانند امکانات نگهداری محصول را فراهم کنند و بعد از برداشت در اولین فرصت باید محصول خود را به فروش برسانند چراکه به پول آن نیاز دارند.

وی با بیان اینکه ما در کشور سیستم بازار قوی برای محصلات کشاورزی نداریم، اضافه کرد: تعداد کشاورزهایی که در استان قم با این مشکل روبرو هستند زیاد نیست چراکه بیشتر باغات استان انار، پسته و گردو است که به صورت مستقیم در داخل استان معامله و با مبدا قم به دیگر نقاط کشور یا خارج از کشور صادر می‌شود.

پورمیدانی خاطرنشان کرد: دو سال پیش حتی یک اداره هم نبود که خود را متولی بازار فروش محصولات بداند اما با تشکیل اداره‌کل تنظیم بازار و فراوری و فروش محصولات کشاورزی کار میان صمت و وزارت کشاورزی دست به دست چرخید.

وی با تاکید بر اینکه در هیچ کشوری دولت به صورت مستقیم به‌عنوان واسطه‌ عمل نمی‌کند، مطرح کرد: بازار قوانین خاص عرضه و تقاضا را دارد و دولت‌ها نمی‌توانند به این موضوع ورود کنند اما دولت‌ها از روش‌های مختلف از جمله تقویت زنجیزه تولید و ارزش برای حمایت از بازار استفاده می‌کنند.

تشکیل تعاونی با مشارکت داوطلبانه کشاورزان تنها راهکار رفع مشکل 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی وجود ابهامات قانونی را یکی از موانع رفع مشکل دانست و گفت: واسطه‌گرها ساختارهای درهم تنیده ایجاد کردند به همین علت اصلاح و جایگزین کردن آن‌ها راحت نیست اما بهترین راهکار توجه بیشتر به زنجیره‌های ارزش و توزیع با محوریت تعاونی‌ها است.

وی با تاکید بر اینکه تعاونی‌ها به نوعی در سود و ضرر کشاورزان، دامداران و تولیدکنندگان سهیم می‌شوند، گفت: تعاونی می‌تواند در خرید نهاده‌ها و آماده سازی زمین از ضرر کشاورز جلوگیری کند، تعاونی می‌تواند شرکت بزرگی باشد که نیازها و مباحث تخصصی را در حوزه یک محصول کشاورزی دنبال کند و علاوه بر این، نظارت بر علمکرد تعاونی نیز کار شدنی و مطلوبی است.

پورمیدانی شرکت‌های تعاونی را نمایندگان کشاورزها خواند و گفت: ما در حوزه تعاونی‌ها در گروه استان‌های پیشرو قرار داریم. 

وی از تشکیل تعاونی گلخانه‌داران در سال گذشته یاد کرد و گفت: این تعاونی نیز همچنان درحال تقویت است که در سازه، تغذیه، کاشت، داشت، برداشت، فروش و صادرات می‌تواند نقش‌آفرینی کند.

پور میدانی عملکرد تعاونی پسته‌کاران را نیز موفق ارزیابی کرد و افزود: در حوزه محصول پسته ما به دنبال صادرات و برندسازی هستیم هر چند این تعاون‌ها نیازمند کارهای فرهنگی نیز هستند چراکه اگر کار گروهی با حضور اعضای بیشتر انجام شود نتیجه‌بخش‌تر خواهد بود.

وی با بیان اینکه سازمان تعاون روستایی زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی به دنبال ایجاد و حمایت از تعاونی‌هاست، گفت: برای اینکه مشکل اختلاف قیمت محصولات کشاورزی از باغ تا بازار رفع شود باید کشاورزان گردهم آمده و تعاونی‌های اختصاصی برای محصولات خود تشکیل دهند و این امر به‌عنوان یک اولویت درحال حمایت است.

هر چند ایده تشکیل تعاونی قابل تأمل و در میان مدت اجرایی است اما متأسفانه تا به امروز برای تعیین محدوده واسطه‌گری و میزان درآمد آن قانونی تعیین نشده و در یک کشور توسعه یافته باید برای برخورد و رصد دلال‌ها و واسطه‌ها نظارت‌کنندگان تعیین شوند و حتی در صورت نیاز خرید و فروش و سود و زیان واسطه‌گران هم محاسبه شود.

در پایان سخنان همیشه راهگشای رهبر معظم انقلاب اسلامی را از نظر می‌گذاریم؛ «خیلی از مشکلات کنونی ما مربوط به خود ماست و مربوط به ناهماهنگی‌هاست. این گرانی‌های اخیر توجیه ندارد و باید مسئولین علاج کنند. از گوشت قرمز و مرغ تا پوشک بچه. این گرانی‎ها توجیهی ندارد».

انتهای پیام/78023/س