حضرت عبدالعظیم در سال ۱۷۳ هجری قمری در شهر مدینه متولد شد. پدرش عبدالله و مادرش فاطمه نام داشت و در ۷۹ سال عمر با برکتش، حضور و امامت چهار امام معصوم یعنی امام موسی کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام محمّدتقی(ع) و امام علیّ النّقی(ع) را درک کرد.
مهم‌ترین نشانه عظمت معنوی و مقامات باطنی حضرت عبدالعظیم (ع)، برابری فضیلت زیارت مزار آن بزرگوار، با فضیلت زیارت سیّدالشهدا(ع) است. شیخ المحدّثین، صدوق، از محمّد بن یحیی عطّار که یکی از اهالی ری است این‌گونه نقل کرده که خدمت امام هادی(ع) رسیدم. ایشان فرمود: «کجا بودی؟» گفتم: حسین بن علی(ع) را زیارت کردم. امام هادی(ع) فرمود: «أما إنّک لَوزُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظیمِ عِندَکُم کُنتَ کَمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السّلام؛ بدان که اگر قبر عبدالعظیم را در شهر خودتان زیارت کنی، مانند کسی هستی که حسین بن علی(ع) را زیارت کرده باشد.»
برای توضیح این روایت و تبیین عظمت معنوی حضرت عبدالعظیم(ع) باید موضوع فضیلت زیارت امام حسین(ع) و مقصود از برابری زیارت حضرت عبدالعظیم با زیارت امام حسین(ع) و حکمت آن، بررسی کرد.
فضیلت زیارت امام حسین (ع)
احادیث اهل‌بیت(ع) فضایل، آثار و برکات فراوانی برای زیارت امام حسین(ع) بیان شده است، مانند آمرزیده شدن گناهان، دعای فرشتگان، دعای اهل‌بیت(ع) طولانی‌شدن عمر، افزوده‌شدن روزی، زدوده شدن اندوه، شادی دل، تبدیل‌شدن بدی‌ها به خوبی‌ها، تبدیل‌شدن شقاوت به سعادت، و برخورداری از حقّ شفاعت. همچنین در شماری از احادیث، فضیلت زیارت امام حسین(ع) بیشتر از حج و حتّی طبق برخی از احادیث، ثواب آن، بیش از هزار حج و هزار عمره است.
بر اساس حدیثِ یاد شده، آیا زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) به‌طور مطلق می‌تواند جایگزین زیارت امام حسین(ع) شود و یا در شرایط خاصّی، از چنین فضیلتی برخوردار است؟ در یک جمله، آیا برابری زیارت عبدالعظیم(ع) و زیارت امام حسین(ع) مطلق است و یا مقید؟ بی‌تردید، مقصود امام هادی(ع) در حدیث یاد شده این نیست که از فضایل زیارت امام حسین(ع) بکاهد و یا در بیان فضیلت حضرت عبدالعظیم(ع) مبالغه کند.
بنابراین، در پاسخ به سؤالی که مطرح شد، می‌توان چنین گفت که برابری فضیلت زیارت عبدالعظیم(ع) و امام حسین(ع) مقیّد است به فضای سیاسیِ ویژه‌ای که پیروان اهل‌بیت(ع) در آن مقطع تاریخی درآن زندگی می‌کردند، در زمانی که اختناق شدیدی جهان اسلام را فراگرفته بود و جامعه تشیّع در دوران زمامداری افرادی مانند: متوکّل، مُعتـّز و معتمد عبّاسی، سخت‌ترین دوران های تاریخیِ خود را سپری می‌کرد. در چنین شرایطی، امام هادی(ع) به‌منظور پیشگیری از خطرهایی که از طرف حکومت‌های وقت، شیعیان را تهدید می‌کرد، فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم را با زیارت امام حسین(ع) برابر دانسته است. به تعبیری روشن‌تر، زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) برای کسانی که آمادگی خطرپذیری برای زیارت امام حسین(ع) را داشته باشند، پاداشی معادل زیارت آن حضرت دارد و حرم حضرت عبدالعظیم(ع) شعبه‌ای از حرم سیدالشهدا(ع) است و این خود، فضیلتی بزرگ و حاکی از جایگاه بلند عبدالعظیم در نزد اهل‌بیت(ع) است و این خود، فضیلتی بزرگ و حاکی از جایگاه بلند عبدالعظیم در نزد اهل‌بیت(ع) و عظمت معنوی ایشان است.
حکمت برابری زیارت عبدالعظیم(ع) با زیارت سیّدالشهدا
برابری فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم با زیارت سالار شهیدان هرچند در شرایط ویژه بی‌تردید بدون حکمت نیست. شاید نتوان به حکمت آن پی برد؛ لیکن راز و رمز این فضیلت بزرگ را باید در شخصیت علمی، عملی و جهادی آن بزرگوار، جستجو کرد.
در میان امام‌زادگان، شخصیت‌های بزرگی حضور داشته‌اند، اما درباره هیچ یک از آنها نقل نشده و حدّاقل به ما نرسیده که زیارتش با زیارت سیّدالشهدا برابری کند. بنابراین، حضرت عبدالعظیم(ع) باید از خصوصیات و مقامی برخوردار باشد که از مرقد مطهّرش نور حرم حسینی ساطع گردد و شمیم دل‌انگیز سیّدالشهدا از آن استشمام شود.
احادیث دیگری نیز در فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) نقل شده‌اند، مانند آنچه از شهید ثانی در تعلیقه خلاصم الاقول علامه حلّی از امام رضا علیه السّلام نقل شده که فرمود «هر کس قبر عبدالعظیم را زیارت کند، بر خدا لازم می‌شود که او را داخل بهشت کند.» و در حدیث دیگری از آن امام آمده که فرمود«هرکس نمی‌تواند مرا زیارت کند، برادرم عبدالعظیم حسنی را در ری زیارت کند.» لیکن این احادیث علاوه بر ارسال و ضعف سند، از نظر تاریخی نیز مورد خدشه‌اند؛ زیرا حضرت عبدالعظیم (ع) سال‌ها پس از شهادت امام رضا (ع) زنده بوده است.
منبع: حکمت نامه حضرت عبدالعظیم (ع)، محمّدی ری‌شهری
انتهای پیام
