مریم فکری – زهرا علی‌اکبری: آیفون ۱۳، آخرین گوشی اپل بود که در ایران رجیستر شد و بعد از آن، واردات این محصول پرطرفدار به ایران با موانع متعدد و بهانه‌های مختلف مواجه شد. در همین راستا، هیچ وقت دیگر آیفون‌های ۱۴، ۱۵ و ۱۶ به صورت قانونی در کشورمان رجیستر نشدند.
کارشناسان معتقدند که تسهیل واردات آیفون از مبادی قانونی، خواست مردم است و این ممنوعیت در شرایطی است که در حال حاضر شاهد هستیم برای یک گوشی دیگر ارزبری بالایی داریم. سعید اشتیاقی، عضو اتاق ایران و چین در میزگرد خبرآنلاین درباره بازار گوشی تلفن‌همراه می‌گوید: واردات گوشی آیفون خواسته کوچک مردم است. درست است که کمتر از یک درصد مردم می‌خواهند که آیفون رجیستر بشود، اما باید به این دغدغه مردم توجه کرد.
محمدرضا رمضان، رییس اتحادیه فروشندگان دستگاه های صوتی و تصویری، تلفن همراه و لوازم جانبی تهران نیز در این میزگرد عنوان می‌کند: در رابطه با ممنوعیت، شاید نگاه به ارزبری آن بود، ولی باید گفت قاچاق این کالا، همان ارز را خارج کرد.
آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح میزگرد خبرآنلاین درباره بازار گوشی تلفن‌همراه با حضور محمدرضا رمضان، رییس اتحادیه فروشندگان دستگاه‌های صوتی و تصویری، تلفن‌همراه و لوازم‌جانبی تهران و سعید اشتیاقی، عضو اتاق ایران است.
* در ابتدا یک توضیحی در رابطه با بازار تلفن گوشی‌همراه داشته باشید. قیمت‌ها در چند ماه اخیر رو به رشد بوده و اخباری در مورد کاهش تخصیص ارز شنیده می‌شود که ثبت‌سفارش‌ها باز نشده است. در حال حاضر بازار گوشی تلفن‌همراه را چگونه ترسیم می‌کنید؟
محمدرضا رمضان: بازار تلفن‌همراه، ارتباط مستقیم با ارز دارد. الان نزدیک به ۲، ۳ سال است که وقتی به بازار مراجعه می‌کنید، تا قیمت ارز مشخص نشود، کالا فروخته نمی‌شود. در واقع بازار روی پاشنه خاصی جلو نمی‌رود. یک روز که قیمت ارز بالا می‌رود، قیمت گوشی تلفن‌همراه هم بالا می‌رود. یک روز هم که ارز به شرکت‌های واردکننده تخصیص می‌دهند، قیمت‌ها افت می‌کند. در مقابل، اگر یک روز ارز به شرکت‌های واردکننده تخصیص ندهند، قیمت‌ها بالا می‌رود. یعنی بازار تلفن‌همراه چند آیتم دارد که آن‌ها باعث تغییر قیمت‌ها می‌شود.
آمارها حاکی از آن است که در حال حاضر ۱۳۰، ۱۴۰ میلیون سیم‌کارت روشن وجود دارد. اینکه بالای ۱۰۰ میلیون تلفن‌همراه روشن داریم، نشان از اهمیت این کالا است و قیمت تلفن‌همراه هر روز رصد می‌شود. خوشبختانه دولت بابت این مساله همیشه پشتیبان بوده، اما یک اتفاقاتی بعد از عید افتاد و این بود که تخصیص‌ها یک مقدار دیر به دست شرکت‌ها رسید و به همین دلیل کالا کم شد، اما به دلیل اینکه رکود اقتصادی داشتیم، این موضوع در بازار نمود پیدا نکرد. در حالی که اگر بازار با روند قبلی جلو می‌رفت، با کمبود کالا در بازار، به تبع باید گران‌تر می‌شد. اما به دلیل اینکه صنف‌های دیگر نیز رکود داشتند، این کمبود کالا در بازار ما نمودار نشد.
من قبلا هم گفته‌ام که سال گذشته از هر ۱۰ نفر که گوشی‌شان خراب می‌شد، ۸ نفر به این سمت می‌رفتند که گوشی نو بخرند، اما امسال به دلایل مختلف مثل کمبود نقدینگی، ۸ نفر برای تعمیر گوشی و ۲ نفر برای خرید می‌آیند. یعنی شرایط برعکس شده است.
بر همین اساس، واردات گوشی تلفن‌همراه با وجود اینکه نسبت به سال‌های گذشته کمتر شده و ارز کمتری تخصیص داده‌اند، روی بازار نمود پیدا نکرده است.
* پس شما معتقدید بازار کمبودی ندارد و افزایش قیمت‌ها ناشی از تغییراتی است که در تخصیص ارز اتفاق افتاده است.
رمضان: ببینید، یک شایعاتی در بازار انجام می‌دهند که در بازار تاثیر می‌گذارد. برای مثال، شایعه کرده بودند که در ازای ارز حاصل از صادرات لوازم‌خانگی می‌توان تلفن‌همراه وارد کرد. اما من معتقدم که این کار اشتباه است. گره زدن واردات تلفن‌همراه با هر صنف دیگری اشتباه است. شاید در کوتاه‌مدت جواب دهد، اما در درازمدت، عین صنعت خودرو می‌شود که نتوانستند جلوی آن را بگیرند. به نظر من، تلفن‌همراه را با هیچ صنعتی نباید گره بزنند. ما تاجران بزرگ و کسانی داریم که ۳۰ سال در این صنعت خاک خورده‌اند و بلد هستند. ما از نهادهای دولتی و وزارت صمت توقع داریم که از آن‌ها استفاده کنند و نظرات آن‌ها در صنف ما بسیار راه‌گشاست.
* آقای اشتیاقی، شما وضعیت بازار تلفن همراه را چگونه می‌بینید. فکر می‌کنید رویکرد دولت چهاردهم در حوزه بازار گوشی تلفن‌همراه چگونه باشد؟
سعید اشتیاقی: من ابتدا یک مقایسه‌ای در حوزه گوشی تلفن‌همراه انجام می‌دهم. سال ۱۴۰۰ اوج واردات گوشی تلفن‌همراه بوده است که تقریبا ۱۸ میلیون دستگاه واردات داشتیم و ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار هم بابت این ۱۸ میلیون دستگاه ارز دادیم. ۱۲ اسفند ۱۴۰۰ ممنوعیت واردات گوشی آیفون اعلام شد؛ به این دلیل که این گوشی، یک گوشی لاکچری است. آمارهای ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که ۱۴.۵ میلیون دستگاه گوشی تلفن‌همراه واردات شده است، اما ارزبری آن ۳.۲ میلیارد دلار شده است. این یعنی ارزبری برای واردات گوشی تلفن‌همراه خیلی کم نشده است.
ما دسترسی به اطلاعات نداریم که چقدر گوشی به صورت غیررسمی وارد شده است، اما من در اینجا یک سوال از نهادهای نظارتی دارم که الان چند میلیون گوشی وارد شده و رجیستر نشده است؟ شما اگر این اعداد و ارقام را در بیاورید و به میزان گوشی‌ای که به صورت رسمی وارد شده، اضافه کنید، آن زمان می‌توانید متوجه شوید که آیا توانسته‌ایم در مورد صرفه‌جویی ارزی‌ای که شعار ما بوده، اقدامی انجام دهیم.
ما به نرخ ارز کاری نداریم. ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار را ۳.۲ میلیارد دلار کرده‌ایم. ۱۸ میلیون دستگاه را هم ۱۴.۵ میلیون دستگاه کرده‌ایم. اما من معتقدم بالغ بر این اختلاف، گوشی کف بازار داریم. ما طرح رجیستری را اجرا کردیم که طرح موفقی بود و داشت جلوی قاچاق را می‌گرفت، اما این طرح را به انحراف بردیم. من هم به‌عنوان یک بازرگان که با مشکلات ارزی دست و پنجه می‌کنم، موافق هستم که ارز مملکتی که در جنگ اقتصادی است، باید حفظ شود و نباید برای هر کالای لوکسی هزینه شود، اما حرف من این است که بازار تعیین می‌کند که چه اتفاقی بیفتد. کف بازار است که نشان می‌دهد کالا را می‌خواهد یا نمی‌خواهد. بر همین اساس است که امروز می‌بینیم ممنوعیت واردات آیفون نتوانسته آن‌گونه که می‌خواستیم، صرفه‌جویی اقتصادی را رقم بزند.
ما امروز می‌بینیم که خواست مردم این است که واردات گوشی آیفون از مبادی قانونی تسهیل شود. ما در حال حاضر شاهد هستیم با وجود ممنوعیت واردات آیفون، برای یک گوشی دیگر ارزبری بالایی داریم و به همین دلیل، صرفه‌جویی ارزی اتفاق نیفتاده است.
* تعداد معاملات روزانه گوشی تلفن‌همراه مشخص است؟ با توجه به آماری که از کاهش میزان واردات وجود دارد، تعداد معاملات هم کم شده است؟
رمضان: ما یک طرحی به نام افق داریم. وقتی که کالا توسط تاجر و واردکننده وارد کشور می‌شود، تمام مشخصات و اطلاعات آن ثبت می‌شود و فاکتور رسمی می‌دهد و غیر فاکتور رسمی نمی‌شود فروخت. آن شخصی هم که کالا را به دست بنکدار و مصرف‌کننده می‌رساند، همه این سلسه مراتب را باید بگذراند. یعنی اگر غیر از این باشد، اصلا گوشی رجیستر نمی‌شود. یعنی مشخص است که تاجر چه تعداد گوشی وارد کرده، چه مدلی آورده، با چه قیمتی و با چه درصد سودی و به کسی می‌فروشد. مصرف‌کننده هم مشخص است. همه این اطلاعات باید به صورت شفاف اعلام شود. این آمار در اختیار وزارت صمت است. یعنی مشخص است دقیقا چه تعداد کالا می‌آید. یک طرحی هم به نام شفافیت وجود دارد که اجرا نشده و به نظر ما فرقی هم نمی‌کند که اجرا شود یا نه. اگر هم اجرا شود، همین وضعیت وجود دارد.
ما مسوول هستیم که به بازار نظم دهیم و این براساس اطلاعاتی است که به ما می‌دهند. ما اعتقاد داریم که اگر در حوزه تلفن‌همراه فقط به سمت شرکت‌های بزرگ برویم و کار را انحصاری کنند، ایجاد رانت و سوءاستفاده می‌شود؛ در همه زمینه‌ها. چه از نظر ارزی، چه از نظر فروش، چه از نظر خدمات، چه از نظر خرید و فروش و ... شما می‌دانید که هر چقدر تعداد واردکنندگان بیشتر شود، رقابت هم بیشتر می‌شود، کالا به صرفه‌تر به دست مصرف‌کننده می‌رسد و به سراغ کالای با کیفیت و خدمات بهتر می‌روند. اما اگر برعکس این قضیه اتفاق بیفتد و دست چند شرکت بزرگ باشد، رانت ایجاد می‌شود و ما صددرصد با این مساله مخالف هستیم. ما معتقدیم که رقابت، شرایط بازار را تعیین می‌کند و به شرکت‌ها باید اعتماد کنیم.
* در حال حاضر بازار موبایل هم با کمبود ارز و هم بلاتکلیفی در حوزه رجیستری روبه‌رو است. این دو موضوع تاکنون چه آسیبی به بازار زده است؟
اشتیاقی: ببینید، من به اعداد ارقام در ابتدای صحبتم اشاره کردم. ما شاهد بودیم که ۳.۵ میلیون گوشی تلفن‌همراه کمتر وارد شده، اما می‌توان گفت بالغ بر این عدد، واردات غیررسمی گوشی تلفن‌همراه اتفاق افتاده است و توانسته خلاء را جبران کند.
همان‌طور که آقای رمضان عنوان کردند، ما خلاء و کمبود کالا در کف بازار نمی‌بینیم، ولی واردات غیررسمی باید کنترل شود. باید این اعداد و ارقام حساب شود. قانون تسهیل کسب‌وکار می‌گوید که کسب‌وکارهایی که می‌خواهند جدیدا وارد عرصه کسب‌وکار شوند، باید به آن‌ها میدان دهید. اینکه بخواهید عرصه را تنگ کنید و از تعداد خاصی شرکت بخواهید که تولید انجام شود، باید بگویم این اتفاق فعلا نمی‌افتد. درست است که ما جلوی واردات را بگیریم تا آیا بتوانیم تولیدکننده باشیم یا نباشیم؟ این اتفاقات خوب نیست و قطعا روی بازار تاثیر بد می‌گذارد. حرف ما این است که باید از ظرفیت موجود استفاده کنند و همه شرکت‌ها بتوانند واردات گوشی تلفن‌همراه داشته باشند. اینکه محدود کنیم که در مقابل صادرات، واردات تلفن‌همراه اتفاق بیفتد، محدودیت ایجاد می‌شود و برای بعضی‌ها هم رانت ایجاد می‌کنیم. این بازار باید رقابتی شود و آن‌جاست که کف قیمت مشخص می‌شود.
* در ماجرای رجیستری و بلاتکلیفی‌ای که در این حوزه وجود دارد، برخی معتقدند باعث ایجاد پدیده‌ای چون کورش کمپانی شد. فکر می‌کنید در صورتی که چنین روندی وجود داشته باشد، باز هم چنین پدیده‌هایی را شاهد خواهیم بود؟
اشتیاقی: من یک جای دیگر هم گفتم که موضوع کورش کمپانی را صرف اینکه به رجیستری گره بزنیم، اشتباه است، چون کورش کمپانی داشت آیفون ۱۳ رجیستری هم می‌فروخت. کورش کمپانی یک داستانی بوده که اصلا داشته گوشی رجیستری شده می‌فروخته است. اما این موضوع توانسته در تنش ماجرا اثر داشته است. کورش کمپانی داشته یک گوشی برچسب شرکتی خورده‌ای را که در بازار ۴۰ میلیون تومان فروخته می‌شد، ۲۵ میلیون تومان می‌فروخت.
من معتقد نیستم اگر رجیستری نبود، چنین پدیده‌هایی برچیده می‌شوند، این‌گونه نیست. اما باید گفت قطعا این موضوع در تسهیل و روند بازار و نیز کاهش قیمت‌ها اثر دارد.
رمضان: در رابطه با پدیده کورش کمپانی باید بگویم قیمت کالا مشخص است. ما اختلاف قیمت ۱۰ و ۱۵ میلیون تومان اصلا در کالای تلفن‌همراه نداریم. اختلاف قیمت‌ها ۱۰۰ هزار تومان و نهایتا ۲۵۰ هزار تومان است. این‌طور نیست که یک شرکت بیاید یک کالایی را که ۴۰ میلیون تومان در بازار هست، ۲۵ میلیون تومان بدهد؛ اصلا چنین چیزی امکان‌پذیر نیست. اصلا نظم بازار را به‌هم ریخته بود. شما اگر می‌خواهید چنین کاری را کنید، باید به نهادهای بالاتر اعلام کنید که مثلا یک کالای ۴۰ میلیون تومانی خریده‌ام و نمی‌توانم بفروشم. آن زمان باید مجوز بگیرید و تعداد و نوع کالا مشخص باشد. نهادهای ناظر و بازرسی اصناف و اتاق اصناف با ارزان‌فروشی مقابله می‌کند، چون اعتماد و نظم را در بازار از بین می‌برد.
ما صراحتا می‌گوییم سایت‌های غیرمجاز نظم بازار را از بین برده است. مغازه بدون جواز کسب، نظم بازار را از بین برده است. ما بارها در تمام رسانه‌ها گفته‌ایم و الان هم می‌گوییم که تلفن‌همراه کالایی نیست که از دلال و دست‌فروش بخرید. کسی که این کار را کند، حتما مغموم و متضرر می‌شود. یعنی شما یک گوشی‌ای خریدید که احتمال دارد این گوشی سرقتی باشد و یا برای مثال، این گوشی را به خانه‌ای برده‌اند که قتل در آن انجام شده و یا اتفاق افتاده باشد و ... بارها به ما مراجعه کرده‌اند و ما گفتیم گوشی را از چه کسی خریده‌اید؟ می‌گویند از خیابان. ما بارها گفته‌ایم و الان هم می‌گوییم که خرید گوشی از دست دلال، رهگذر و سایت‌های غیرمجاز بعدها دردسر ایجاد می‌کند؛ چه از نظر قیمتی و چه از نظر اصل کالا.
* شما فکر می‌کنید ماجرای واردات گوشی آیفون بالاخره حل می‌شود یا خیر؟
رمضان: ما مجری دستورات دولت هستیم. ما نظریه می‌دهیم. در رابطه با ممنوعیت، شاید نگاه به ارزبری آن بود، ولی باید گفت قاچاق این کالا، همان ارز را خارج کرد. یعنی قاچاق این کالا به اندازه همان ارزی بود که می‌خواستند به صورت رسمی بدهند. ما مجری قوانین دولت هستیم. اگر دولت دستور بدهد، ما هم انجام می‌دهیم.
اما چند نکته در رابطه با آیفون وجود دارد. متاسفانه الان آیفون ۱۳ که وارد کشور می‌شود، کالایی است که ۳ سال است در تمام دنیا از رده خارج شده و مدل‌های جدید آمده است.
* یک سوالی که در رابطه با تلفن‌همراه وجود دارد، این است که سهم بازار در دو سه سال گذشته چه تغییری کرده است. شما گفتید که میزان تعمیر بالا رفته و مردم دیگر کمتر تعویض گوشی را در برنامه دارند. به عبارتی، تا گوشی قابل استفاده و تعمیر است، از آن استفاده می‌کنند. سهم بازار در اختیار کدام شرکت است؟ ما الان تولید گوشی تلفن‌همراه هم در کشور داریم؟ گوشی‌های ایرانی چه سهمی در بازار دارند و یا گوشی‌های کره‌ای، چینی و آمریکایی؟
رمضان: نوکیا جزو اولین گوشی‌هایی بود که وارد ایران شد، اما الان ببینید فنلاند کجای کار است!؟ حذف شد. تکنولوژی به سرعت به روز می‌شود. آلمان، سونی اریکسون را می‌زد، اما حذف شد. سرعت تکنولوژی بسیار بالاست و بازار موبایل، بازار بسیار خوب و جذابی است و به راحتی در اختیار کشورهای دیگر نمی‌گذارند. این‌قدر باید رقابت شدید باشد که بتوانید تکنولوژی روز را بیاورید و در قیمت رقابت کنید. الان در کشور ما ۱۱ شرکت آمدند تلفن‌همراه تولید می‌کنند. اما صفر تا ۱۰۰ این گوشی‌ها از خارج می‌آید و به صورت سی‌کی‌دی هست. کالایی تولید نمی‌شود که بتواند قابل رقابت با کشورهای دیگر باشد. ولی باز هم از آن‌ها تشکر می‌کنیم که جرات کرده‌اند چنین تشکیلاتی را راه بیاندازند. ما فکر می‌کنیم اگر حمایت درستی شود، در آینده از این شرکت‌ها خبرهای بهتری می‌شنویم.
ما نباید توقع داشته باشیم که تلفن‌همراه مثل کالاهای دیگر باشد. چین و یا کشورهای دیگر اجازه نمی‌دهند که صنعت به این پولسازی واگذار شود و حتی ۵ درصد سهم بازار را بگیرید. موبایل، صنعت بسیار قوی‌ای است و حتی من اعتقاد دارم از صنعت خودروسازی نیز قوی‌تر است.
در رابطه با سهم بازار هم مشخص است که دو برند وجود دارد که در بازار کالا می‌فروشند و برندهای دیگر ۲، ۳ و ۵ درصد سهم در بازار دارند. یکی از این برندها کره‌ای است که البته این گوشی‌ها در چین تولید می‌شود. گوشی آیفون، آمریکایی است، ولی در چین تولید می‌شود، چون صرفه اقتصادی ندارد. همین گوشی اگر بخواهد در یک کشور دیگر تولید شود، قیمت آن دو برابر می‌شود.
* یعنی شما معتقدید که بخش عمده‌ای از بازار گوشی تلفن‌همراه در ایران در اختیار شرکت‌های کره‌ای و چینی است؟
رمضان: بله.
* پس گوشی آمریکایی آیفون با ممنوعیت واردات از مدل ۱۴ به بعد، سهم رسمی بازار را از دست داده است؟
رمضان: ببینید، ۴۰ درصد سهم بازار بود که ۶۰ درصد بازار بین دو برند دیگر تقسیم می‌شد. اما از زمانی که واردات آیفون ممنوع شد، سهم بازار این گوشی کم شد. نظر شخصی ما این است که اگر ممنوعیت برند آیفون برداشته شود، بازار گوشی تلفن‌همراه خیلی پررونق‌تر می‌شود. بازار گوشی تلفن‌همراه دارد تک‌قطبی می‌شود. می‌خواستند صرفه‌جویی ارزی اتفاق بیفتد. ما از بازار غیررسمی اطلاعی نداریم، ولی مشاهدات نشان می‌دهد که ارز الان به صورت غیررسمی خارج می‌شود و کالا می‌آید. ما معتقدیم که باید واردات گوشی را باید مدیریت کنیم.
اشتیاقی: به نظر من برندهای چینی در دو سال اخیر خیلی توانسته‌اند سهم بازارشان را افزایش دهند. اگر امروز بنشینیم محاسبه کنیم، می‌بینیم با ممنوعیتی که ایجاد شده، ما یک میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی کردیم؛ فارغ از اینکه ما به شرکت‌های تولیدی گوشی نیز ارز داده‌ایم. از مبادی غیررسمی هم اعداد و ارقام را حتما نهادهای نظارتی دارند. بر این اساس، ما وقتی بررسی می‌کنیم، می‌بینیم این طرح موفق نبوده است.
امروز باید بنشینیم با متخصصان صحبت کنیم و موضوع را حل کنیم. واردات گوشی آیفون خواسته کوچک مردم است. درست است که کمتر از یک درصد مردم می‌خواهند که آیفون رجیستر بشود، اما باید به این دغدغه مردم توجه کرد.
* الان به تولیدکنندگان گوشی تلفن‌همراه، ارزی داده می‌شود که با آن، برای مثال، سامسونگ و آیفون و یا گوشی‌های دیگر را وارد کنند؟
اشتیاقی: خیر، اگر ارزی هم داده می‌شود، برای واردات به صورت سی‌کی‌دی هست؛ مثل ال‌سی‌دی گوشی.
* یک سوالی که امروز مطرح هست، که خیلی از مردم با دزدی گوشی‌هایشان روبه‌رو می‌شوند. این گوشی‌ها چگونه فروخته می‌شود؟ قطعات این گوشی‌ها فروخته می‌شود و یا اینکه از کشور خارج می‌شود؟
رمضان: مغازه‌دارها که این گوشی‌ها را نمی‌فروشند. این گوشی‌ها با ترفندهای خاص در سایت‌های غیرمجاز و فضای مجازی به فروش می‌رود. در عین حال، برخی از مدل‌های گوشی را به کشورهای همسایه می‌فرستند.
* سرقت در کدام برندها بیشتر است؟
رمضان: افرادی که سرقت انجام می‌دهند، کسانی هستند که خرج به روز خود را انجام می‌دهند و دنبال این نیستند که ببینند چه برندی را سرقت کنند. مدل گوشی باعث سرقت نمی‌شود، بلکه سارق نگاه می‌کند که چه کسی سهل‌انگارتر است و سرقت را انجام می‌دهد.
* کدام گوشی‌ها را از ایران خارج می‌کنند؟
رمضان: هر گوشی‌ای که اینجا نخرند.
* گویا آیفون را بیشتر خارج می‌کنند.
رمضان: ما آماری نداریم و آن‌طور که می‌شنویم، آیفون را به کشورهای همسایه می‌برند.
* به افغانستان؟
رمضان: بله.
اشتیاقی: در کل می‌برند به کشورهایی که رجیستری نباشد.
۲۲۳۲۲۵
