آیت الله محمد یزدی در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در خانواده ای متدین و ارادتمند به خاندان پیامبر، چشم به جهان گشود. جدش، مرحوم شیخ محمدعلی، حدود صد سال پیش از یزد به اصفهان هجرت کرد و در مدت زمان کوتاهی، در حوزه علمیه اصفهان، به درجات علمی بالایی نائل آمد. مرحوم «آقانجفی» که در آن دوره، ریاست حوزه علمیه اصفهان را بر عهده داشت، شیخ محمد علی را مأمور بحث و مناظره با کشیش‌های ارامنه جلفای اصفهان کرد که شیخ محمدعلی توانست بر تمامی آنها فائق آید و از آن پس، «شیخ یزدی» شهرت یافت.
دوران تحصیل
وی تحصیلات خود را ابتدا در محضر پدر آغاز کرد و پس از آن، عازم مکتب خانه شد. پس از گذراندن دوره مکتب و تحصیل تا کلاس ششم نظام آموزش آن دوران، در مدرسه «کاسه گران» اصفهان تحصیلات حوزوی خود را ادامه داد و سپس به مدرسه «ملا عبدالله» رفت و به تحصیل شرح لمعه مشغول شد. پس از آن به مدرسه صدر آمد و به خواندن «قوانین» پرداخت و در این میان، از محضر عالمان بزرگ اصفهان نیز در زمینه های علمی و معنوی بهره می برد.
با تشریف فرمایی حضرت آیت الله بروجردی به قم، شور و بی قراری زائدالوصفی وجود طلبه جوان را فرا گرفت و در بدو ورود به قم، در مدرسه فیضیه مستقر شد. وی با شرکت در دروس سطح، کتابهای رسائل، مکاسب و کفایةالاصول را به خوبی فرا گرفت و در درس خارج علمای بزرگ حوزه، از جمله آیت الله بروجردی(ره) و امام خمینی(ره) شرکت کرد. تلاش علمی ایشان در آن سالها باعث شد تا بتواند از حضرت امام خمینی(ره) اجازه‌نامه ی اجتهاد دریافت کند.
استادان
دوران تحصیل آیت الله یزدی، سرشار از تحصیل در محضر عالمان بزرگ بوده است. از استادان وی، هنگام تحصیل در اصفهان، می‌توان از آقایان شیخ حسن نجف آبادی، فقیه، سید محمدعلی ابطحی نام برد که بخشی از کتب دوره سطح را در خدمتشان فرا گرفت. با ورود به قم به دروس مرحوم آیت الله لاکانی، مرحوم حاج آقا حسین بُدلا و مرحوم زاهدی رفت و رسائل، مکاسب و کفایةالاصول را در محضر آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری، آیت الله مرعشی و آیت الله سلطانی فرا گرفت و در درس تفسیر علامه طباطبایی نیز حاضر شد.
وی در درس خارج علمای بزرگی همچون آیت الله بروجردی(ره)، آیت الله اراکی، آیت الله شیخ محمدتقی آملی، آیت الله شاهرودی و نیز یک دوره کامل در درس خارج امام خمینی(ره) شرکت کرد.
آثار علمی
وی از شاگردان برجسته امام خمینی(ره) و آیت الله بروجردی(ره) بودند که در درس‌های فقه و اصول امام خمینی (ره) شرکت داشتند. این استاد برجسته حوزه از همراهان استوار و ثابت قدم مبارزات انقلابی امام خمینی(ره) علیه ظلم و فساد و کفر و استکبار بودند از ایشان تالیفات زیادی در علوم دینی و فقهی به یادگار مانده است.
آیت الله یزدی در طول دوران مبارزه بر ضد رژیم شاهنشاهی، حتی در زمان تبعید، دست از نگاشتن در جهت تبیین معارف اسلامی برنداشت و تاکنون، کتابها و مقالات بسیاری از جمله بیش از ۴۰ عنوان کتاب به زبان فارسی و عربی به چاپ رسانده اند.
آثار علمی آیت مرحوم آیت الله یزدی به دو زبان عربی و فارسی به نگارش درآمده است که «اُسَسُ الایمان فی القرآن»، »نبذٌ من المعارف الاسلامیه»، «الولادة الاصطناعیّه للانسان»، «حکم التماثیل» و«من الذی بیده سهم الامام؟»، «رسالة فی القسامة»، «فقه القرآن (۴ جلد)»، «قبسات من سورتی الحمد و القدر»، «الامامة و الولایه فی القرآن (تالیف گروهی)»، «رسائل فقهیه»، «کتاب القضاء فی شرح العروة الوثقی (۲ جلد)»، «ثلاث رسائل فقهیه»، «اُسس العقیدة فی الاسلام»، «آداب القضاء و احکامه»، «سلسلة بحوث اسلامیه فی الحقوق»، «دارالاسلام و دار الحرب» و «المسائل الثقافیه» از جمله آثار این روحانی برجسته به زبان عربی است.
«ترجمه قرآن کریم»؛ «مجموعه مقالات انسان شناسی در مجله حکمت»، «بشر و خداشناسی»، «گمشده شما»، «پاسخ تهمت‌های مردوخ»، «حسین بن علی را بهتر بشناسیم»، «شرح قانون اساسی»، «مجموعه مقالات در قانون اساسی در مجله نور علم»، «تفسیر سوره حمد»، «روان شناسی اسلامی»، «اسلام همگام با زمان»، «سیری در تاریخ حدیث»، «علی(ع) بر منبر وعظ»، «سازندگی محیط»، «انسان و خداشناسی»، «پایه‌های ایدئولوژی در اسلام»، «مسایل فقهی جدید»، «دنیا در نظر علی(ع)»، «چند نکته»، «ولایت فقیه»، «گفتارهای اخلاقی» و«چهل حدیث» از جمله کتاب هایی است که از مرحوم آیت الله یزدی به زبان فارسی به چاپ رسیده است.
فعالیتهای سیاسی
مرحوم آیت الله محمد یزدی قبل از انقلاب اسلامی به عنوان یکی از مبارزان و فعالان سیاسی با حکومت پهلوی شناخته می‌شود که به دلیل سخنرانی‌ها و افشاگری‌های فراوان، بارها تبعید و زندانی شده است. جو حاکم بر حوزه علمیه قم و نقش مراجع و جریان‌های سیاسی از جمله فدائیان اسلام و نهضت ملی شدن صنعت نفت و کودتای ۲۸ مرداد، سبب علاقه‌مندی وی به مسائل سیاسی شد.
شروع آشنایی وی با امام خمینی، به شرکت در درس خارج امام در مسجد سلماسی باز می‌گردد که با پیروی از خط و مشی امام به مبارزه علیه حکومت پهلوی پرداخت و با جلسات و سخنرانی‌های فراوان در شهرهای مختلف، بارها توسط ساواک دستگیر و زندانی گردید و در چندین مرحله به شهرهای گوناگون از جمله کنگان، بندرلنگه، بوشهر و رودبار تبعید شد.
آیت الله یزدی در سخنرانی های خود ضمن بیان مکتب و روش اهل بیت(ع) و نیز خط مشی دشمنان آنها، واقعیات مبارزه و مصداق‌های کنونی دشمنی با اهل بیت(ع) را بیان میکرد که کتاب «حسین بن علی را بهتر بشناسیم» حاصل این سخنرانی ها بود. این کتاب چندین بار توسط ساواک از بازار جمع آوری شد.
وی بارها پیش از انقلاب طعم تبعید را چشیده بود که طولانیترین آنها پس از تبعید در رودبار بود. اما آیت الله یزدی در دوره تبعید نیز دست از مبارزه برنمی داشت و بارها به طور مخفیانه به تهران و قم می آمد و در جریان امور قرار می گرفت و اعلامیه های امام را برای مردم و علمای شهرها می برد.
از دیگر فعالیت هایی که در کارنامه سیاسی آیت الله یزدی می درخشد، پناه دادن به آن دسته از سربازان فراری بود که پس از دستور امام(ره) و پیش از پیروزی انقلاب، از ارتش گریخته و به مردم پیوسته بودند. منزل او در آستانه پیروزی انقلاب مرکز تلاش ها و نیز حل و فصل بسیاری از امور جریان های انقلاب بود. همان منزلی که امام(ره) پس از پیروزی انقلاب و مراجعت به قم، در آن ساکن شدند.
مسئولیت ها
آیت الله یزدی پس از انقلاب مسئولیت‌های فراوانی در عرصه‌های مختلف بر عهده داشته است که می‌توان به نمایندگی مجلس شورای اسلامی، عضویت در شورای نگهبان، ریاست قوه قضائیه و نمایندگی مجلس خبرگان رهبری اشاره کرد
این استاد برجسته حوزه، نماینده استان تهران در دومین، سومین، چهارمین و پنجم دوره مجلس خبرگان رهبری بوده است.
وی در ۴ تیرماه ۶۷ توسط امام خمینی (ره) به عضویت شورای نگهبان درآمد و در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۹۲ با حکم رهبر انقلاب ، به عنوان عضوی از فقهای شورای نگهبان در سمت خود ابقاء شد. آیت الله یزدی از سال ۶۸ تا ۷۸ خورشیدی ریاست قوه قضائیه را به عهده داشته است.
ریاست دادگاه انقلاب اسلامی قم، ریاست دفتر امام(ره) در قم، نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی، نمایندگی مجلس شورای اسلامی در دو دوره متوالی (دوره اول از قم و دوره دوم از تهران)، نائب رئیس مجلس شورای اسلامی، عضویت در شورای بازنگری قانونی اساسی، ریاست قوه قضائیه به مدت ۱۰ سال و همچنین نمایندگی مجلس خبرگان رهبریاز دیگر مسئولیت های مرحوم آیت الله یزدی در طول حیات پربرکت خود بوده است.
نائب رئیس و قائم مقام اجرائی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضویت در دوره چهارم و پنجم شورای عالی حوزه‌های علمیه و رئیس دوره پنجم آن شورا، ریاست مجلس خبرگان رهبری و همچنین عضویت در شورای نگهبان از دیگر مسئولیت های وی بوده است.
تحریم توسط آمریکا
خزانه‌داری آمریکا اول اسفند ۱۳۹۸، پنج عضو شورای نگهبان شامل آیت‌الله محمد یزدی، آیت‌الله احمد جنتی، عباسعلی کدخدایی، سیامک رهپیک و محمدحسن صادقی مقدم را در لیست تحریمی خود قرار داد.
آیت الله یزدی در واکنش به این اقدام خزانه داری آمریکا با انتشار مطلبی در فضای مجازی تاکید کرد:«برای بنده افتخار است افرادی که دستشان به خون شهید عزیزمان حاج قاسم سلیمانی آلوده است، بنده را هم به زعم خودشان تحریم کرده اند.البته به قول مقام معظم رهبری آمریکا نه تحلیلش به درد می‌خورد نه تحریمش.»
وقف منزل برای احداث مدرسه علمیه
اوایل آذر ماه جاری منزل مسکونی آیت‌الله محمد یزدی در قم برای احداث مدرسه علمیه وقف شد. این استاد برجسته حوزه علمیه منزل مسکونی خویش در قم را برای راه‌اندازی مدرسه علمیه به نام «محمدیه» وقف کرد. نیمی از این خانه متعلق به آیت‌الله یزدی و نیم دیگر هم متعلق به همسر مرحومه ایشان بوده که با موافقت ورثه، مجموعاً برای تأسیس مدرسه علمیه وقف شد.
کناره گیری از عضویت در شورای نگهبان
آیت الله یزدی از سال ۹۲ چندین بار به‌دلیل بیماری در بیمارستان بستری شده، آبان ماه سال جاری به دلیل کهولت و عوارش جسمی از عضویت در شورای نگهبان کناره گیری کرد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به دنبال کناره‌گیری آیت‌الله یزدی از عضویت شورای نگهبان به علت عوارض جسمی و کهولت، ضمن تقدیر از خدمات ارزنده آیت الله محمد یزدی،در حکمی حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد خاتمی را به عضویت شورای نگهبان منصوب کردند..
ارتحال
سرانجام آیت‌الله حاج شیخ محمد یزدی رئیس شورایعالی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و نماینده مردم شریف قم در مجلس خبرگان رهبری دار فانی صبح روز چهارشنبه ۱۹ آذر ماه ۹۹ پس از سال ها مبارزه، تحصیل و تهذیب به دلیل کهولت سن و بیماری دستگاه گوارشی در سن ۸۹ سالگی به دیدار حق شتافت.
