غاری که هنوز پر از گنج است ! ماجرای غار هستیجان و اتفاقاتی که برای آن افتاده از این قرار است که چند سال پیش نیما آصفی دانشجوی دکترای زبان‌های باستانی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشگر مهمان در دانشگاه لیدن هلند به دنبال یک تحقیق، متوجه وجود آثاری در غار هستیجان شد.
تحقیقات او و یافته‌هایی که به آنها رسیده بود، کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی استان مرکزی را بر آن داشت تا به سراغ این غار بروند.
کارشناسان به شناسایی آن غار پرداختند و متوجه وجود آثار تاریخی شدند که خیلی از آنها به غارت رفته و تعداد اندکی از آنها هنوز مانده است. در ماه‌های مهر و آبان امسال محمدرضا نعمتی باستان شناس از طرف پژوهشگاه میراث فرهنگی به کاوش در این غار پرداخت و متوجه اتفاقاتی که در این غار افتاده شد.
نعمتی این ماجرا را توضیح داد و گفت: وقتی به داخل غار رفتیم دیدیم طی ۷۰ سال تمام خاک آن زیر و رو شده است. این غار از نوع غار آهکی مُرده است و میلیون‌ها سال قدمت دارد.
وقتی به پای غار رسیدیم با یک صفحه صخره‌ای ۹ متری رو به رو شدیم. با کمترین جا به جایی، گرد و خاک زیادی بلند می‌شد که نشان می‌داد این غار هیچ رطوبتی ندارد و سالهاست کسی آنجا نرفته است. وجود سنگ‌های بزرگ یکی از مشکلات ما بود که باید با پتک و دیلم جا به جا می‌شد.
نعمتی بیان کرد: در دهلیز شمالی جایی برای کاوش انتخاب کردیم. بعد از یک و نیم متر کاوش به سازه معماری چلیپایی شکل رسیدیم در قسمت شمال غربی یک راهرو وجود داشت در قسمت جنوبی سازه‌ای گچی دیدیم. در این غار حجم زیادی پارچه وجود داشت به نحوی که وقتی قدم می‌زدید انگار که روی پارچه راه می‌رفتید.
نعمتی بیان کرد: تعدادی کیسه کوچک دربسته با دانه‌های گیاهی، بقایای آستینی که بسته شده و پارچه‌های چند ضلعی، پارچه‌های سه لایه با پشم شبیه به کاپشن‌های امروزی، پارچه از موی بز، پارچه‌های آبی رنگ همراه با دوخت، ریسمان‌های حصیری، بافته‌های موی بز، ابزارهای چوبی، درپوش‌های چرمی، بقایای بندهای چرمی، ۱۱ قطعه چرم نوشته پیدا شده که برخی از آنها سالم است.
چرم نوشته‌هایی که گل‌مهر دارند. گل مهری با نقشی از گاو کوهان دار، گل مهری از بانوی ساسانی که مویش بافته شده است، گل مهر قالبی با کتیبه پهلوی، گل مهر با نقوش قرقاول، سه انگشتر مهر که نقش پرنده دارند، دستبند با سنگ‌های تزئینی بخشی از یافته‌هایی بود که در این غار پیدا کردیم.
وی ادامه داد: کشف قلم نی که تاریخ استفاده از قلم را به ۱۴۰۰ سال قبل بر می‌گرداند برای ما بسیار مهم است. همچنین مقدار زیادی استخوان حیوانی به دست آوردیم که ۳۰ کیلو از آنها به امین اموال داده شد. این آثار اکنون به امین اموال تحویل داده شده است.
سرپرست تیم کاوش غار هستیجان افزود: اشیا کشف شده در این کاوش همگی منحصر به فرد بودند اما دو شیء خاص تر از همه بود، یکی پلمب سربی یا همان سیم و سرب دوره معاصر است که کشف فعلی نشان می‌دهد اولین نمونه آن مربوط به اواخر دوره ساسانی است.
نعمتی درباره این آثار گفت: این یافته‌ها بخش کوچکی از اسنادی است که به خارج از کشور رفته است. در مدت کاوش با افراد مختلفی صحبت می‌کردم به این نتیجه رسیدم که اسناد زیادی خارج شده و برخی می‌گفتند که با گونی یافته‌های غار را برده‌اند و در کاشان به فروش می‌رساندند در سال ۵۵ تا ۷۰ این غارتها انجام شده است و در حین کاوش دیده شده که ۲۰ تا ۳۰ تیم به صورت غیر مجاز حفاری می‌کردند. ما باید برای استرداد این اموال به ایران اقدام کنیم.
بنا به گفته‌های نعمتی؛ نزدیک به ۷۰ سال در این غار حفاری غیر مجاز انجام می شده است اما نکته عجیب در این نشست آن بود که این غار و یافته‌های آن هنوز به ثبت ملی نرسیده است. این موضوعی بود که باستان شناسان و کارشناسانی که در این نشست حضور داشتند، تاکید کردند.
هر چند که اکنون ده سالی از آخرین حفاری‌های غیر مجاز می‌گذرد و حفاظت از غار توسط پاسگاهی که در آن نزدیکی است انجام می‌شود همچنین سنسورهایی برای محافظت به کار گرفته شده است ولی ثبت ملی این آثار یکی از درخواست‌های کارشناسان بود.
از طرفی پژوهشگاه میراث فرهنگی از علی دارابی قائم مقام وزیر دعوت کرده بود تا در این برنامه حضور داشته باشد اما وی غایب بود تا بداند این غار باید ثبت اضطراری شود و هر چه زودتر اقدامات عاجل تری برای یافته‌های آن انجام شود از جمله اینکه استرداد اموال به تاراج رفته هر چه زودتر انجام گیرد و اعتبار برای کاوش در فصل‌های بعدی این محوطه تخصیص پیدا کند. چرا که به گفته باستان شناسان باید حداقل ۱۵ فصل دیگر در این محدوده کاوش انجام شود.
در حال حاضر نمایشگاهی از یافته‌های غار هستیجان در محل موزه ملی ایران برپاست. ۳۹ اثر از ۳۰۰ اثر یافت شده از این غار به نمایش درآمده است.
