رژیم غذایی و ارتباط آن با بیماری ام ‌اس

مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام‌ اس یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی در جهان است. این بیماری حدود ۴۰۰ هزار بزرگسال را در امریکا و بیش از ۲.۱ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و بین زنان دو تا سه برابر شایع‌تر از مردان است.

رژیم غذایی یکی از عواملی است که شاید بر بیماری ام‌اس تاثیرگذار باشد. در این مطلب با تغییرات غذایی که ممکن است در مدیریت علائم این بیماری تاثیرگذار باشند، بیشتر آشنا می‌شویم.

بیماری ام‌اس چیست؟

مولتیپل اسکلروزیس یک اختلال خودایمنی است که موجب تخریب تدریجی پوشش‌های محافظی می‌شود که اطراف فیبرهای عصبی را احاطه کرده‌اند. این پوشش‌ها به نام غلاف میلین شناخته می‌شوند.

با گذشت زمان، این بیماری می‌تواند آسیب دائمی به اعصاب وارد کرده و ارتباط بین مغز و بدن را تحت تاثیر قرار دهد.

از علائم بیماری ام‌اس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- خستگی

- سوزن سوزن شدن و بی‌حسی

- اختلال در عملکرد مثانه و روده بزرگ

- مشکلات حرکتی

- اختلال در بینایی

- مشکلات یادگیری و حافظه

بیماری ام‌اس شرایطی بسیار پیچیده است و نحوه پیشرفت آن در هر فرد متفاوت است. دانشمندان هنوز دلیل دقیق این بیماری و چگونگی درمان آن را نمی‌دانند.

اگرچه رژیم غذایی نمی‌تواند بیماری ام‌اس را درمان کند، برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که تغییرات غذایی ممکن است به افراد مبتلا به این بیماری در مدیریت بهتر علائم کمک کند. این شرایط ممکن است به بهبود کیفیت زندگی آنها کمک کند.

رژیم غذایی چگونه بر بیماری ام‌اس تاثیر می‌گذارد؟

درحال‌حاضر، هیچ دستورالعمل غذایی رسمی برای افراد مبتلا به بیماری ام‌اس وجود ندارد.

هیچ دو نفر مبتلا به این بیماری شرایط یکسانی را تجربه نمی‌کنند.

با این وجود، دانشمندان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است موجب این بیماری شود، و تغذیه نیز می‌تواند عاملی تاثیرگذار باشد. این حقیقت که بیماری ام‌اس در کشورهای غربی شیوع بیشتری نسبت به کشورهای در حال توسعه دارد، سرنخی است که می‌تواند به نقش رژیم غذایی در این زمینه اشاره داشته باشد.

بر همین اساس دستورالعمل‌ها و توصیه‌های غذایی برای افراد مبتلا به بیماری ام‌اس باید کمک به مدیریت علائم در راستای بهبود کیفیت کلی زندگی را هدف قرار دهد.

رژیم غذایی از چند جهت ممکن است به بیماران مبتلا به ام‌اس کمک کند، از جمله با جلوگیری یا کنترل پیشرفت بیماری، کمک به مدیریت علائم آن، و کاهش موارد شعله‌ور شدن بیماری.

در حالت ایده آل، یک رژیم غذایی مناسب برای ام‌اس باید سرشار از آنتی اکسیدان‌ها برای مبارزه با التهاب، سرشار از فیبر برای کمک به حرکات روده، حاوی کلسیم و ویتامین D کافی برای مبارزه با پوکی استخوان، و سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی برای مبارزه با خستگی و تقویت سلامتی باشد.

همچنین، مصرف غذاهایی که با التهاب مزمن و دیگر مشکلات سلامت پیوند خورده‌اند یا آنهایی که انجام فعالیت‌های روزانه را برای فرد مبتلا به بیماری ام‌اس دشوارتر می‌سازند باید محدود شود.

برخی شواهد نشان می‌دهد که الگوهای غذایی دیگر از جمله رژیم‌های غذایی کتوژنیک ممکن است به بهبود علائم در افراد مبتلا به بیماری ام‌اس کمک کنند. با این وجود، این پژوهش‌ها در جریان هستند و دانشمندان باید نقش رژیم غذایی در بیماری ام‌اس را هرچه بیشتر بررسی کنند.

مطالعه‌ای با حضور ۶۰ فرد مبتلا به بیماری ام‌اس نشان داد که رژیم‌های غذایی کتوژنیک و آنهایی که روزه‌داری را تقلید می‌کنند از ظرفیت بهبود مولتیپل اسکلروزیس عودکننده-فروکش‌کننده (RRMS) برخوردار هستند. با این وجود، پژوهشگران اعلام کردند که به انجام مطالعات با کیفیت بیشتر درباره آثار رژیم‌های غذایی تقلیدکننده روزه‌داری در انسان نیاز است.

مطالعه‌ای دیگر که در آن افراد مبتلا به بیماری ام‌اس یک رژیم غذایی کتوژنیک را دنبال می‌کردند بهبود علائم خود از جمله کاهش خستگی، التهاب و افسردگی را شاهد بودند.

مطالعه‌ای جداگانه نشان داد که برخی مواد مغذی ممکن است برای افراد مبتلا به ام‌اس با شدت خفیف تا متوسط مفید بوده و به طور بالقوه به عملکرد کلی بهتر و همچنین بهبود کیفیت زندگی و توانایی آنها برای حرکت منجر شود.

موارد مرتبط با این تغییرات مثبت شامل افزایش مصرف چربی، کلسترول، فولات، آهن، و منیزیم می‌شدند. از سوی دیگر، کاهش مصرف کربوهیدرات نیز مفید به نظر می‌رسد.

آزمایش‌های بالینی که آثار رژیم‌های غذایی کتوژنیک و روزه‌داری متناوب بر بیماری ام‌اس را بررسی می‌کنند در حال انجام هستند.

شواهد فعلی نشان می‌دهد که یک رژیم غذایی پالئولیتیک اصلاح شده و مصرف مکمل‌ها ممکن است به بهبود خستگی در بیماران مبتلا به ام‌اس کمک کند.

همچنین، شواهدی وجود دارند که افراد مبتلا به ام‌اس احتمال بیشتری دارد با کمبود برخی مواد مغذی از جمله ویتامین‌های A، B۱۲، و D۳ مواجه باشند.

شواهد اولیه نشان می‌دهد که مصرف برخی ویتامین، مواد معدنی، اسیدهای چرب، آنتی اکسیدان ها، ترکیبات گیاهی و ملاتونین ممکن است به بهبود برخی علائم بیماری ام‌اس کمک کند.

دانشمندان به انجام پژوهش‌های بیشتر پیش از ارائه توصیه‌های رسمی در مورد بسیاری از الگوهای غذایی که در بالا به آنها اشاره شد، نیاز دارند. با این وجود، نتایج پژوهش‌های اولیه امیدوارکننده هستند.

غذاهایی که باید مصرف شوند

یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری ام‌اس باید به افراد مبتلا به این بیماری در مدیریت علائم کمک کند.

به طور خاص، این رژیم غذایی باید به کنترل پیشرفت بیماری کمک کرده و به حداقل رساندن آثار علائم شایع ام‌اس بر کیفیت کلی زندگی را هدف قرار دهد.

در اینجا فهرستی از مواد غذایی که می‌توانید در یک رژیم غذایی مناسب بیماری ام‌اس جای دهید، ارائه شده است:

- میوه‌ها و سبزیجات: انواع مختلف میوه‌ها و سبزیجات تازه

- غلات: انواع مختلف غلات از جمله جو دوسر، برنج، و کینوآ

- مغزدانه ها: انواع مختلف مغزدانه ها

- ماهی: انواع مختلف ماهی، به ویژه ماهی و روغن ماهی تازه، مانند سالمون و خالمخالی زیرا سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ و ویتامین D هستند

- گوشت‌ها و تخم‌مرغ: تخم‌مرغ و گوشت‌های تازه مانند گاو، مرغ، گوسفند و غیره

- محصولات لبنی: مانند شیر، پنیر، ماست و کره

- چربی ها: چربی‌های سالم مانند روغن‌های زیتون، دانه کتان، نارگیل، و آووکادو

- غذاهای سرشار از پروبیوتیک: مانند ماست، کفیر، کلم ترش، و کیمچی

- نوشیدنی ها: آب، چای‌های گیاهی

- گیاهان دارویی و ادویه ها: انواع مختلف گیاهان دارویی و ادویه ها

به طور خلاصه، دستورالعمل‌ها برای یک رژیم غذایی مناسب بیماری ام‌اس مشابه با یک رژیم غذایی سالم و متعادل هستند. با این وجود، بر مصرف مواد غذایی گیاهی و غلات تاکید بیشتری می‌شود.

مواد غذایی گیاهی و غلات سرشار از فیبر، ویتامین ها، مواد معدنی و آب هستند که می‌تواند به بهبود علائم بیماری ام‌اس مانند یبوست، خستگی و اختلال در عملکرد مثانه کمک کند.

همچنین، آنها سرشار از ترکیبات گیاهی هستند که به عنوان آنتی اکسیدان عمل می‌کنند. آنتی اکسیدان‌ها مولکول هایی هستند که به دفاع از سلول‌ها در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد و التهاب کمک می‌کنند. این ترکیبات ممکن است به مبارزه با التهاب و به طور بالقوه کند کردن پیشرفت بیماری ام‌اس کمک کنند.

ماهی، به ویژه ماهی‌های چرب مانند سالمون و خالمخالی به نظر می‌رسد برای بیماری ام‌اس مفید هستند. محتوای اسیدهای چرب امگا-۳ ضد التهاب آنها احتمالا در این زمینه نقش دارد. همچنین، آنها منبع خوبی برای ویتامین D هستند که می‌تواند در ترکیب با کلسیم به حفظ قدرت و استحکام استخوان‌ها کمک کند.

پژوهش‌های فعلی در مورد آثار مصرف گوشت قرمز و چربی اشباع روی علائم بیماری ام‌اس نتایج یکدستی را نشان نمی‌دهد. با این وجود، مصرف متعادل گوشت قرمز در شرایطی که تمرکز بر مصرف هرچه بیشتر میوه ها، سبزیجات و غلات است، احتمالا برای افراد مبتلا به ام‌اس مفید خواهد بود.

محصولات لبنی نیز نتایج یکدستی را نشان نداده‌اند. با این وجود، آنها منبع خوبی برای کلسیم، ویتامین D، ویتامین A، و پتاسیم هستند، از این رو، مصرف متعادل آنها در یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری ام‌اس بی‌ضرر به نظر می‌رسد.

افزون بر این، برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افراد مبتلا به بیماری ام‌اس ممکن است بیشتر در معرض خطر بیماری سلیاک قرار داشته باشند که یک بیماری خودایمنی است و موجب آسیب دیدگی روده کوچک در حضور گلوتن می‌شود.

گلوتن گروهی از پروتئین‌های موجود در گندم، جو و چاودار است.

اگر به بیماری ام‌اس مبتلا هستید و ناراحتی شدید هنگام مصرف محصولات حاوی گلوتن مانند نان، پاستا، کراکرها و غذاهای پخته را تجربه می‌کنید، این شرایط را با پزشک خود در میان بگذارید تا احتمال ابتلا به بیماری سلیاک بررسی شود.

افراد مبتلا به بیماری ام‌اس که به بیماری سلیاک مبتلا نیستند، ممکن است از فواید افزودن غلات سالم به رژیم غذایی خود بهره‌مند شوند.

غذاهایی که باید از آنها پرهیز کرد

در شرایطی که یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری ام‌اس می‌تواند حاوی گزینه‌های سالم و خوشمزه مختلف باشد، اما برخی گروه‌های غذایی نیز وجود دارند که محدود کردن یا پرهیز از مصرف آنها نیز به مدیریت علائم بیماری کمک می‌کند.

بیشتر این مواد غذایی با التهاب مزمن پیوند خورده‌اند که از آن جمله می‌توان به گوشت‌های فرآوری شده، کربوهیدرات‌های پالایش شده، چربی‌های ترانس، و نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر اشاره کرد.

در اینجا فهرستی از مواد غذایی که در صورت ابتلا به بیماری ام‌اس باید از آنها پرهیز کرد، ارائه شده است:

- گوشت‌های فرآوری شده: مانند سوسیس، گوشت‌های کنسروی، و گوشت‌های نمک‌سود، دودی یا پرورده

- کربوهیدرات‌های پالایش شده: مانند نان سفید، پاستای سفید، آرد سفید و بیسکوئیت ها

- غذاهای سرخ شده: مانند سیب زمینی سرخ شده، مرغ سوخاری، و دونات ها

- غذاهای کم ارزش: مانند فست فود، چیپس سیب زمینی، و وعده‌های غذایی منجمد

- چربی‌های ترانس: مانند مارگارین، و روغن‌های نیمه هیدروژنه

- نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر: مانند نوشیدنی‌های ورزشی و انرژی‌زا، نوشابه‌های گازدار و چای شیرین

- الکل: پرهیز یا محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های الکلی

افراد مبتلا به بیماری سلیاک باید از غذاهای حاوی گلوتن پرهیز کنند.

نکته‌های دیگر در مورد رژیم غذایی برای کمک به مدیریت بیماری ام‌اس

افزون بر دستورالعمل‌های غذایی بالا، افراد مبتلا به بیماری ام‌اس می‌توانند نکته‌های زیر را برای کمک به مدیریت علائم بیماری خود مد نظر قرار دهند:

به میزان کافی غذا مصرف کنید. مصرف کالری بیش از حد کم می‌تواند موجب خستگی شود.

وعده‌های غذایی خود را از قبل آماده کنید. اگر زمان دارید، آماده کردن گروهی وعد‌های غذایی می‌تواند به ذخیره انرژی در ادامه روز کمک کند. این به خصوص می‌تواند اگر اغلب خسته هستید مفید باشد.

آشپزخانه خود را مرتب کنید. مواد غذایی، ظروف و تجهیزات دیگر را در مکان‌های در دسترس و راحت برای تمیز کردن قرار دهید. این به ذخیره انرژی شما کمک خواهد کرد.

موارد آماده برای استفاده را امتحان کنید. خرید میوه‌ها و سبزیجات پاک شده و آماده می‌تواند زمان پخت و پز را کوتاه کرده و انجام این کار را تسهیل کند.

نوشیدنی‌های غلیظ‌تری درست کنید. اگر با دشواری در بلع مواجه هستید، نوشیدنی‌های غلیظ‌تر مانند اسموتی‌های سالم را که ممکن است مصرف آنها به جای غذاهای جامد راحت‌تر باشد را آماده کنید.

غذاهای نرم ممکن است کمک کنند. اگر زیاد جویدن موجب خستگی شما می‌شود، مصرف غذاهای نرم‌تر مانند ماهی پخته، موز، آووکادو و سبزیجات پخته را مد نظر قرار دهید.

غذاهای ترد را محدود کنید. اگر با دشواری در بلع مواجه هستید یا اغلب با پریدن غذا در گلو و حطر خفگی مواجه می‌شوید، محدود کردن مصرف غذاهای ترد مانند نان تست و کراکرها را مد نظر قرار دهید.

کمک بگیرید. دریافت کمک از دیگر اعضای خانواده برای انجام وظایف مختلف مانند آماده کردن وعده‌های غذایی، تمیز کردن، یا آماده کردن میز غذا می‌تواند به کاهش خستگی شما کمک کند.

فعال باشید. اگرچه ورزش می‌تواند یک فرد مبتلا به ام‌اس را با احساس خستگی مواجه سازد اما فعالیت بدنی برای کمک به مدیریت وزن و حفظ سلامت اهمیت دارد. همچنین، فعالیت بدنی برای پیشگیری از پوکی استخوان که بین افراد مبتلا به بیماری ام‌اس شیوع بیشتری دارد، اهمیت دارد.

اگر با نگرانی‌های دیگر مرتبط با بیماری ام‌اس مواجه هستید که در بالا به آنها اشاره نشده است، با پزشک خود صحبت کنید. وی می‌تواند نکته هایی را با توجه به شرایط خاص شما برای مدیریت بهتر علائم بیماری ارائه کند.