اعمال شب اول ماه شعبان

شعبان یکی از ماه های قمری و پرفضیلت است که جایگاه بسیار والایی نزد مسلمانان دارد چرا که این ماه بسیار شریف منسوب به پیامبر گرامی اسلام است و ایشان این ماه را به عنوان ماه خودش معرفی نموده است.

ولادت امامان حسین، حضرت ابوالفضل (ع)، حضرت سجاد (ع) و مهدی موعود در ماه شعبان بوده است، بنابراین ماه شعبان ماه پر خیر و برکتی برای مسلمین است. با آغاز ماه شعبان در این بخش از دین و مذهب نمناک شما را با اعمال روز و شب اول ماه شعبان آشنا خواهیم نمود.

خداوند در روز اول شعبان به درهای بهشت امر می کند که باز شوید و به شاخه های درخت طوبی امر می کند که شاخه هایش را نزدیک این دنیا بیاورد، هر کس دری از خیر و نیکی را در این روز فرا گیرد، هر که نماز مستحبی در این روز ادا کند، هرکه در این روز، روزه بگیرد، هر که میان زن و شوهرش یا پدر و فرزندش یا خویشاوندانش یا مرد و زن همسایه اش یا مرد و زن بیگانه صلح برقرار کند، کسی که طلبی از کسی دارد از او کم کند، کسی که قرضی را که صاحبش از بازگشت آن مأیوس شده به یادآورد و آنرا ادا کند، کسیکه کفالت یتیمی را بر عهده بگیرد، کسیکه قرآن یا چیزی از آنرا بخواند، کسیکه خدا را به یاد آورد و نعمتهای او را بشمارد و او را شکر کند، کسیکه مریضی را عیادت کند، کسی که به پدر و مادر یا یکی از آنها نیکی کند، کسی که جنازه ای تشییع کند، کسی که مصیبت زده را تسلیت گوید، کسی که کار خیر انجام دهد. حتماً به شاخه ای از درخت طوبی آویخته می شود.

همچنین اگر دری از شرّ و گناه را در این روز فرا گیرد، کسی که در ادای نمازش کوتاهی کند و آنرا ضایع کند، کسی که فقیری در نزد او بیاید و او قادر بر تغییر حالش باشد و به وی نرسد ولی او را کمک نکند، کسی که بدکاری از او عذرخواهی نماید امّا او عذر او را نپذیرد بلکه او را بیشتر از بدی او عقوبت کند، کسی که میان زن و شوهرش، پدر با فرزندش یا میان دو همسایه جدایی اندازد، کسی که بر تنگدستی سختگیری بگیرد، کسی که بر یتیمی جفا کند و به او آزار رساند و همچنین مال او را تباه نماید، کسی که خوانندگی کند و در آن خواندن بر معاصی و گناهان برانگیزند، کسی که کارهای قبیح خود را در جنگها و انواع ستم های خود را بر بندگان بشمارد و بر آنها افتخار کند، کسی که به عیادت مریض خود نرود، کسی که جنازه ای را تشییع نکند به دلیل خوار و پست بودن آن فرد در نظرش، کسی که از مصیبت زده دوری نماید و به او به خاطر حقارت و کوچکی جفا کند، کسیکه پدر و مادر خود یا یکی از این دو را عاق کند، حتماً به شاخ های درخت زقّوم آویخته می شود البته منافقین، بیشتر به شاخه های او آویخته می شوند.( مفاتیح الجنان، ص 267 ؛ بحارالانوار، ج 73، ص 357، باب 67 و ج 94، ص 61 )

از اولین اعمال توصیه شده در ماه شعبان، روزه گرفتن است. تأکید بسیاری برای روزۀ روز نخست ماه شعبان شده است و پاداش بسیار بزرگی برای عمل کنندگان به آن وعده داده شده است.

دربارۀ ثواب روزۀ اولین روزه ماه شعبان، عبدالله بن مرحوم ازدی نقل کرده که از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود:

    مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ اَلْجَنَّةُ وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ نَظَرَ اَللَّهُ إِلَیْهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ فِی دَارِ اَلدُّنْیَا وَ دَامَ نَظَرُهُ إِلَیْهِ فِی اَلْجَنَّةِ وَ مَنْ صَامَ ثَلاَثَةَ أَیَّامٍ زَارَ اَللَّهَ فِی عَرْشِهِ مِنْ جَنَّتِهِ کُلَّ یَوْمٍ. ( المراقبات، ص 177، مفاتیح الجنان؛ فصل دوم. در اعمال ماه شعبان)

    هر کس روز اول ماه شعبان را روزه بگیرد، حتماً بهشت بر او واجب می شود؛ و هر کس دو روز (از ماه شعبان) را روزه بگیرد خداوند متعال در عالم دنیا در هر روز و هر شب به او نظر می کند و نظر خداوند به او تا در بهشت نیز ادامه می یابد و هر کس سه روز روزه بگیرد هر روز از بهشت، خدا را در عرش خود زیارت می کند.

از صفوان جمال روایت شده که می گفت امام صادق(ع) به من فرمود:

    «وادار کن کسانی را که در اطراف تو هستند به روزه ماه شعبان». گفتم فدایتان شوم. مگر در فضیلت آن چیزی می بینید؟، فرمودند:بلی، به درستی که رسول خدا(ص) هر گاه می دید هلال ماه شعبان را، امر می فرمود به منادی که در مدینه ندا می کرد:ای اهل مدینه من از جانب خداوند به سوی شما مبعوث شدم آگه باشید که شعبان ماه من است. پس خدا رحمت کند کسی را که مرا بر ماه من یاری کند یعنی روزه بدارد. (بحارالانوار، ج 94 و 79 باب 56 )

نماز 12 رکعتی شب اول ماه شعبان

در ارتباط با دوازده رکعت نماز شب اول ماه شعبان، از رسول گرامی اسلام(ص) چنین نقل شده است:

    هر کس در شب اول ماه شعبان دوازده رکعت به این کیفیت بجا آورد که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، پانزده مرتبه سوره «قل هو الله» بخواند. خداوند ثواب 12 هزار شهید و عبادت 12 سال را به او عطا می کند و از گناهانش بیرون می رود، مانند روزی که متولد شده و به تعداد آیات قرآن، قصری در بهشت به او می دهد. ( إقبال الأعمال، ج 2، ص 683 )

بنابراین، دوازده رکعت نماز شب اول ماه شعبان، به صورت شش نماز دو رکعتی است که بعد از هر حمد، پانزده بار سوره توحید خوانده می شود.

نماز مستحبی دو رکعتی در شب اول شعبان (اقبال الاعمال)

در جلد دوم؛ باب نهم اقبال الاعمال و در کنار فضیلت ماه شعبان و مزایا و اعمال ماه و نمازهای شب اول ماه شعبان، نماز دیگری در شب اول ماه شعبان به این شرح ذکر شده است:

در برخی کتاب های دربردارنده ی سرچشمه های جود و اکرام به واردشوندگان بر درگاه خداوند، به نقل از پیامبر اکرم-صلّی اللّه علیه و آله و سلّم-آمده است هرکس در شب اول ماه شعبان  دو  رکعت نماز-در هر رکعت «فاتحه الکتاب»  یک  بار و سوره ی «قُلْ هُوَ اَللّٰهُ أَحَدٌ» سی  بار بخواند و پس از سلام نماز بگوید:

اللَّهُمَّ هَذَا عَهْدِی عِنْدَکَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهِ

خداوندا، این نماز سپرده ی من به تو تا روز قیامت است

حُفِظَ مِنْ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ ثَوَابَ الصِّدِّیقِینَ‌

از شر ابلیس و لشکریان او محفوظ مانده و خداوند ثواب صدیقان را به او عطا می کند.

بهترین دعاها و ذکرها در ماه شعبان استغفار است.

از امام رضا (علیه السلام) سۆال می شود کدام دعا در ماه شعبان جایگاه بالایی دارد؟ ایشان در جواب پاسخ می هند:

    فَقَالَ الِاسْتِغْفَارُ إِنَّ مَنِ اسْتَغْفَرَ فِی شَعْبَانَ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً کَانَ کَمَنِ اسْتَغْفَرَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ سَبْعِینَ أَلْفَ مَرَّةٍ قُلْتُ فَکَیْفَ أَقُولُ قَالَ قُلْ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ (فضائل الأشهر الثلاثة، ص:56 )

    استغفار، همانا کسی که در ماه شعبان هر روز 70 مرتبه استغفار نماید همانند کسی است که در سایر ماه ها 70 هزار بار این ذکر را گفته باشد.

صدقه

امام صادق (علیه السلام):

    مَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فِی شَعْبَانَ رَبَّاهَا اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ لَهُ کَمَا یُرَبِّی أَحَدُکُمْ فَصِیلَهُ حَتَّی یُوَافِیَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ قَدْ صَارَتْ لَهُ مِثْلُ أُحُد. (امالی شیخ صدوق، صفحه 628)

    هر کس در ماه شعبان صدقه دهد، خداوند آن صدقه را رشد دهد، همچنان که یکی از شما شتر تازه متولد شده ای را تربیت می کند تا آن که در روز قیامت به صدقه دهنده برسد در حالتی که به اندازه کوه اُحُد شده باشد.

مناجات شعبانیه

شعبان المعظم از بهترین ماه ها برای دعا به درگاه الهی است. در این ماه خواندن «مناجات شعبانیه» حضرت امیر(ع) شاهراه دعا و درخواست و عمل به آیه شریفه «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» است.

این مناجات تکان دهنده با این مفاهیم عظیم از برکات حضرت محمّد(ص) و خاندان اوست که قدر و عظمت آن را کسی نمی داند که صاحب دل آگاه و قلبی آکنده از محبت کوی دوست باشد چون در قرآن به صراحت بیان شده است برای کسی که قلبی آگاه و گوشی شنوای از حقیقت دارد شهادت و گواهی را به همراه می آورد «إنَّ فی ذلک لَذکری لِمَن کان له قَلْبٌ أوْ ألْقی السَّمع و هو شهید». (سوره ق، آیه 37 )