دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز تولید علم و تربیت نیروی انسانی متخصص، همواره نقشی اساسی در پیشبرد توسعه جامعه ایفا کرده‌اند، اما در عصر حاضر، تغییرات سریع در نیازهای جامعه و صنعت، لزوم بازنگری در ساختار و شیوه‌های آموزشی و پژوهشی را به‌طور جدی مطرح کرده است. در همین راستا، موضوع‌محور شدن دانشکده‌ها به‌عنوان رویکردی نوین در نظام آموزش عالی، گامی مهم در جهت پاسخگویی به این نیازها به شمار می‌رود. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، تلاش کرده است این رویکرد را در دانشکده‌های خود عملیاتی کند.
هدف اصلی این تحول، افزایش کارآمدی آموزشی، ارتقای سطح پژوهش‌های کاربردی، و ایجاد ارتباط مؤثرتر بین دانشگاه و صنعت است. به‌طور خاص، دانشکده صنعت ساختمان و محیط‌زیست این دانشگاه، با برخورداری از اساتید مجرب و امکانات پیشرفته، موضوعاتی همچون پایداری و تاب‌آوری در سامانه‌های انسان‌ساخت را در مأموریت خود قرار داده است. این رویکرد موجب می‌شود که فعالیت‌های علمی و پژوهشی دانشکده در راستای حل مسائل واقعی صنعت و جامعه متمرکز شود.
یکی از تغییرات کلیدی در این رویکرد، اصلاح روش‌های تدریس و بازنگری برنامه‌های درسی است. برای مثال، دروس بین‌رشته‌ای و عملیاتی در برنامه‌های جدید جایگاه ویژه‌ای دارند و دانشجویان می‌توانند ۳۰ درصد از سرفصل‌های دروس را در عرصه‌های واقعی یاد بگیرند، همچنین دوره‌های کارآموزی و کارورزی طراحی شده‌اند تا دانشجویان بتوانند مهارت‌های عملی و کاربردی را در محیط‌های صنعتی تجربه کنند. این تغییرات نه‌تنها به افزایش کیفیت آموزش و پژوهش منجر می‌شود، بلکه انگیزه دانشجویان و اساتید را برای مشارکت فعال در فرآیندهای یادگیری تقویت می‌کند. انجمن‌های علمی و گروه‌های دانشجویی نیز در این مسیر نقش مهمی ایفا می‌کنند. آن‌ها می‌توانند با جمع‌آوری و انتقال نیازها و پیشنهادات دانشجویان، به برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های مؤثر کمک کنند. در نهایت، موضوع‌محور شدن دانشکده‌ها، زمینه‌ساز تحولی عمیق در نظام آموزشی دانشگاه‌ها است. این رویکرد موجب می‌شود که دانشجویان با دیدگاهی جامع‌تر و مهارت‌هایی کاربردی‌تر وارد بازار کار شوند و دانشگاه‌ها نیز جایگاه بهتری در حل مسائل جامعه و صنعت به دست آورند. این تغییرات، پلی است میان آموزش و نیازهای واقعی جامعه، که هم‌افزایی علم و عمل را ممکن می‌سازد. در همین راستا با علیرضا یزدانی، رئیس دانشکده صنعت ساختمان و محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد گفت‌وگو کردیم که در ادامه حاصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
هدف اصلی از موضوع‌محور شدن دانشکده‌ها در دانشگاه نجف‌آباد چیست؟
به طور کلی، یک نظام‌نامه مدیریت دانشی در دانشگاه آزاد اسلامی تدوین و ابلاغ شده است که هدف آن ارتقای سطح علمی دانشگاه و افزایش سطح مشارکت اعضای هیئت علمی از طریق ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلی، ارتقای پاسخگویی و قابلیت حل مسئله و فعالیت منسجم و هم‌افزایی شبکه‌ای است.
موضوع‌محور شدن دانشکده صنعت ساختمان و محیط‌زیست بر چه مبنایی انتخاب شده است؟
دانشکده صنعت ساختمان و محیط‌زیست در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد بر اساس برخورداری از اساتید با طیف وسیع تخصص‌ها و همچنین برخورداری از کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های پیشرفته آموزشی و پژوهشی انجام شده است.
چه تغییراتی در روش‌های تدریس و برنامه‌های درسی با موضوع‌محور شدن ایجاد خواهد شد؟
تغییرات ایجاد شده در روش‌های تدریس و برنامه‌های درسی را می‌توان در چند بخش توضیح داد. یکی از این تغییرات این است که این اختیار و قابلیت به ما داده شده که در برخی از دروس، حداقل ۳۰ درصد از سرفصل آن درس را در عرصه تعریف و انجام دهیم. یعنی استاد می‌تواند دانشجو را به عرصه ببرد و در واقع، از طریق آموزش‌های عملی، دانشجو را آموزش دهد. بخش بعدی این است که به دلیل هم‌افزایی با گروه‌ها و دانشکده‌های دیگر، ما می‌توانیم از جدول دروس اختیاری رشته‌ها، به‌ویژه در دوره‌های تحصیلات تکمیلی، از دروس ارائه شده در گروه‌های دیگر بهره‌برداری کنیم. این امکان وجود دارد که درسی که در رشته ما تدریس نمی‌شود، از رشته‌ای دیگر و در یک دانشکده دیگر، بهره‌مند شویم.
این تحول چه مزایایی برای دانشجویان و اساتید به همراه دارد؟
این تحول مزایا و فواید زیادی برای هم دانشجویان و هم اساتید خواهد داشت. یکی از اهداف اصلی سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد، هم‌افزایی بین رشته‌های مختلف است که به ما این امکان را می‌دهد تا با تعریف دروس بین‌رشته‌ای، تخصص‌ها را گسترش دهیم. به این ترتیب، نگاه تک‌بعدی به یک رشته حذف می‌شود و دانشجو می‌تواند درک کند که به طور مثال در رشته عمران، ارتباط با رشته‌های دیگر همچون کامپیوتر، ریاضی و دیگر رشته‌ها نیز ضروری و مورد نیاز است.
آیا برنامه‌های ویژه‌ای برای افزایش مهارت‌های کاربردی دانشجویان در نظر گرفته شده است؟
بله، برای افزایش مهارت‌های کاربردی دانشجویان، برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده است. از ترم اول که دانشجو وارد دانشگاه می‌شود، در تم‌های ابتدایی با رشته خود بیشتر آشنا خواهد شد. به همین دلیل، در سرفصل دروس که از سال ۱۴۰۳ ابلاغ شده و برای دانشجویان ورودی مهر ۱۴۰۳ باید اجرا شود، یک درس یک واحدی به نام کاربینی برای آشنایی با کار در رشته عمران در نظر گرفته شده است. علاوه بر آن، در جلسات و سخنرانی‌ها می‌توانیم از افراد فعال در صنعت استفاده کرده و دانشجویان را با جنبه‌های مختلف رشته عمران آشنا کنیم. در مرحله پیشرفته‌تر، دوره‌های کارآموزی برای دانشجویان در نظر گرفته شده است تا آن‌ها بتوانند در آزمایشگاه‌ها به ساخت و آزمایش نمونه‌ها بپردازند. بخش سوم که هدف اصلی از ایجاد دانشکده صنعت ساختمان است، بخش کارورزی است که دانشجو باید در صنعت با کار آشنا شود. این بخش همپوشانی با طرح پویش دارد که طرحی است که دانشگاه از طرف خود دانشجو را به محل‌های مختلف معرفی می‌کند و قراردادی سه‌جانبه بین آن محل، که می‌تواند یک شرکت باشد، دانشگاه و دانشجو بسته می‌شود. در این قرارداد، بحث بیمه و مسائل مشابه منتفی می‌شود، زیرا دانشجو از طرف دانشگاه معرفی شده است.
موضوع‌محور شدن چگونه به ارتباط بهتر دانشکده با صنعت و جامعه کمک می‌کند؟
طبق برنامه‌ریزی انجام شده، هر دانشکده صنعت ساختمان و محیط‌زیست که در یک واحد دانشگاهی تأسیس می‌شود، باید یک مأموریت شاخص برای خود تعریف کرده باشد که نباید با واحدهای دیگر همپوشانی داشته باشد. به عنوان مثال، مأموریت شاخص ما پایداری و تاب‌آوری در سامانه‌های انسان‌ساخت است. این مأموریت در عرصه‌های مختلف قابل اجرا است و ما می‌توانیم همکاری‌هایی با نهادهایی همچون وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شرکت‌های ساخت و ساز خصوصی، سازمان محیط زیست داشته باشیم، بنابراین موضوع‌محور شدن هر دانشکده صنعت ساختمان می‌تواند یک موضوع را در دست بگیرد و کارهای مطالعاتی، قراردادهای پژوهشی و نیازهای صنعت را به‌طور تخصصی‌تر بررسی کند.
چه حمایت‌هایی از سوی دانشگاه یا دیگر نهادها برای پیاده‌سازی این موضوع‌محوری وجود دارد؟
مهم‌ترین حمایتی که می‌توان به آن اشاره کرد، ایجاد تفاهم‌نامه‌ها با دانشگاه‌ها و نهادها است. سازمان‌های دولتی و شرکت‌ها می‌توانند با امضای تفاهم‌نامه‌هایی با دانشگاه‌ها، حمایت‌های خود را بر اساس مأموریت شاخص آن‌ها انجام دهند. این همکاری‌ها می‌تواند در جهت پیشبرد اهداف و برنامه‌های موضوع‌محور به کار گرفته شود.
موضوع‌محور شدن چه تأثیری بر ارتقای سطح پژوهش‌های دانشکده خواهد داشت؟
مسلماً هنگامی که پژوهش‌های دانشکده موضوع‌محور شوند، این پژوهش‌ها در قالب یک چارچوب مشخص قرار می‌گیرند که می‌تواند در درازمدت به حل مشکلات خاصی که در مأموریت شاخص دانشکده تعریف شده‌اند، کمک کند. این رویکرد موجب خواهد شد که پژوهش‌ها جهت‌گیری مشخص‌تری پیدا کرده و نتایج به‌طور مستقیم با نیازهای صنعت و جامعه مرتبط باشند.
این رویکرد جدید چه نتایجی برای دانشکده و دانشگاه نجف‌آباد به همراه خواهد داشت؟
مسلماً این رویکرد جدید نتایج مثبتی را هم برای دانشکده عمران و هم برای دانشگاه آزاد نجف‌آباد به همراه خواهد داشت. این رویکرد به دانشجویان کمک می‌کند که در انتخاب دانشگاه محل تحصیل خود، به ویژه در رشته عمران، با آگاهی بیشتری عمل کنند و بتوانند دانشکده صنعت ساختمان و محیط‌زیست دانشگاه آزاد نجف‌آباد را به عنوان یک دانشکده پیشرو در زمینه مهندسی عمران بشناسند و انتخاب کنند.
نقش انجمن‌های علمی و گروه‌های دانشجویی در اجرای رویکرد موضوع‌محور شدن چیست؟
انجمن‌های علمی و گروه‌های دانشجویی می‌توانند نقش بسیار مؤثری در اجرای این رویکرد موضوع‌محور داشته باشند. این گروه‌ها می‌توانند از طریق انتقال نظرات دانشجویان، جمع‌بندی نیازها و اولویت‌بندی آن‌ها، دانشکده را در جهت برگزاری دوره‌ها، سخنرانی‌ها و برنامه‌هایی که در قالب طرح پویش یا کارآموزی و کارورزی می‌تواند برگزار شود، یاری کنند. به این ترتیب، دانشکده قادر خواهد بود برنامه‌های مورد نیاز دانشجویان را به‌طور مؤثرتر برنامه‌ریزی و اجرا کند.
آیا دانشجویان در تصمیم‌گیری‌های مربوط به این موضوع مشارکت دارند؟
هدف اصلی از مشارکت دانشجویان، ایجاد یک فرآیند دوطرفه است. ما به دنبال رفع نیازهای دانشجویان هستیم و در راستای این هدف، قطعاً برنامه‌ریزی‌هایی خواهیم کرد که نظرات و پیشنهادات دانشجویان در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ شود. این مشارکت به تقویت ارتباطات و بهبود فرآیندها کمک خواهد کرد.
چه برنامه‌هایی برای تقویت همکاری و مشارکت دانشجویان در راستای این محور وجود دارد؟
برنامه‌هایی که ما برای تقویت همکاری و مشارکت دانشجویان داریم، به‌طور کلی بر ایجاد نشاط و انگیزه متمرکز است. در دانشگاه ما، این امر به خوبی مشاهده می‌شود و سعی داریم با فراهم کردن فضاهایی برای شنیدن نظرات، پیشنهادات و حتی انتقادات دانشجویان، همکاری و مشارکت بیشتری با آن‌ها داشته باشیم. هدف این است که دانشجویان در هنگام ورود به حرفه خود، با دید بازتری نسبت به انتخاب تخصص خود در رشته عمران، بتوانند تصمیم‌گیری کنند و به این ترتیب سرمایه‌های اصلی کشور، یعنی دانشجویان و جوانان، در راستای رشد حرفه‌ای خود بهره‌مند شوند.
انتهای پیام
