مهسا مژدهی: برجام هنوز در کماست. ایالات متحده نتوانسته به آن بازگردد و تحریم های ایران هم بر سر جای خود باقی مانده اند.هردو کشور منتظرند تا گام نخست را دیگری بردارد و واسطه گران اروپایی و منطقه ای از روند اوضاع راضی نیستند. آمریکا می گوید هر وقت ایران به بازگشت کامل تعهدات برگشت ما نیز تعهدات را از سر خواهیم گرفت و از سویی ایران می گوید ابتدا واشنگتن باید لغو موثر تحریم ها را انجام دهد. کارشناسان معتقدند تداوم این وضعیت به نفع طرفین نیست و احتمال دارد دو طرف روند خطرناک جدیدی را آغاز کنند.
در خبرآنلاین با عبدالرضا فرجی راد، کارشناس مسائل بین الملل به گفتگو پرداخته ایم:
در آخرین تحولات وزیر خارجه ایالات متحده مدعی شده که باجی به ایران نخواهد داد و در موضعی عجیب گفته که اگر ایران به تعهداتش بازنگردد، کشورش مانع از بازپرداخت بدهی کشورمان از سوی کره جنوبی می شود. ایران هم به ایالات متحده می گوید که تا ابد برای وقت تلف کردن زمان باقی نیست. تعبیر شما از این دو رویکرد چیست؟
حرف های بلینکن مربوط به هفته پیش است و بعد از آن یک مقام امریکایی گفت که در مورد کره جنوبی صحبت هایی می شود و نکات مثبتی وجود دارد. ضمن اینکه شخصیت های دیگری هم اعلام کردند که ایالات متحده حتما می خواهد با تهران به توافق برسد. در نتیجه این امادگی چه از سوی واشنگتن و چه از سوی ایران برای اینکه توافق صورت گرفته و امریکایی ها به آن بازگشته، تحریم ها برداشته شوند و ایران هم به تعهداتش عمل وجود دارد.
طرف ایرانی می گوید ابتدا آنها باید تحریم ها را بردارند و بعد وارد گفتگوی احتمالی شوند. واسطه ها پیام هایی می برند و می آورند و بر آن اساس ممکن است توافقات اولیه ای صورت بگیرد. باید چند هفته صبر کنیم و ببینیم که این تماس هایی که با اروپایی ها گرفته می شود و نقشی که قطری ها در حال ایفای آن هستند، چه نتیجه ای خواهد داشت.
یک مقام آمریکایی به واشنگتن پست گفته که دولت بایدن به دنبال مذاکره بر سر برجام تازه ای نیست. چنین چیزی تقریبا حرف جدیدی به حساب می آید. ایا این را می توان به عنوان چراغ سبزی در نظر گرفت؟
بالاخره آمریکا می خواهد بر سر برجام با ایران توافق کند. اما همانطور که خانم شرمن گفت، می خواهند این اساس و پایه کار باشد و وقتی که شکل گرفت دنباله ای بر آن اضافه کنند که احتمالا مسائل منطقه ای و موشکی را هم در بر بگیرد. آنها از یک طرف می خواهند به توافق با ایران برگردند اما در طرف دیگر از سوی داخل و کنگره و از سوی ریاض و تل اویو تحت فشارند. به همین خاطر می خواهند که در ابتدا یک امتیازی را از ایران بگیرند تا بعد به برجام برگردند. مهم تر از آن واشنگتن علاقه مند است که مستقیم با ایران صحبت کند. پیامی که رابرت مالی در مورد اینکه واسطه ها نمی توانند آن پیام ها را آنطور که باید برسانند و این می تواند باعث سو تعبیر شود، ناشی از همین موضوع است.
به نظر من خیلی از موارد در مذاکرات مستقیم می تواند مطرح شود و احتمال موفقیتش در این صورت بیشتر است تا اینکه واسطه ها پیام ببرند و بیاورند. امریکایی ها می خواهند مسائل منطقه را هم بگنجانند یا ایران را راضی کنند که در مورد بخشی از آنها صحبت کند، تا پاسخگوی متحدین منطقه ای و کنگره هم باشند.
به نظر من دو طرف توافق خواهند کرد که به نحوی این مساله را با فرمولی که رییس جمهور ایران به طور گام به گام مطرح کرد، حل کنند.
ایران اعلام کرده که اگر امادگی ندارند که یک مرتبه برگردند، ما امادگی داریم که به صورت گام به گام با واشنگتن همکاری کنیم.
ما شاهد این هستیم که نگرانی بابت قدرت های منطقه ای مانند عربستان و البته رژیم صهیونیستی وجود دارد. برنامه دولت بایدن برای اینکه آنها را ساکت کند تعبیه شده؟
بایدن در درجه اول می خواهد با ایرانی ها صحبت کند و در درجه دوم آنها را در جریان قرار دهد. آنچه مسلم است اینکه در مورد ایران هیچ وقت نه عربستان و نه اسراییل راضی نمی شوند. این دو به دنبال فشار حداکثری بر ایران هستند، اما دولت ایالات متحده این را نمی خواهد و بارها آن را اعلام کرده که فشار حداکثری شکست خورده و اخیرا فرمانده سنتکام هم گفته است. دولت بایدن نمی خواهد این راه را برود.
از آن سو سانترفیوژهای نسل جدید از روزهای قبل به کار افتاده و این نگرانی ها هم وجود دارد. ما باید بپذیریم که اسراییل و عربستان به دنبال خواسته های مشابهی با امریکا نیستند. روابط این دو هم هیچ وقت با واشنگتن مانند گذشته نخواهد شد. البته تا زمانی که بایدن رییس جمهور این کشور است.
ریاض و تل اویو از حالا برای دوره بعد شروع به همکاری با هم کرده اند تا یا دوباره ترامپ یا کسی مانند او از میان جمهوری خواهان انتخاب شود. انتخابات امریکا در واقع سه سال دیگر است و بایدن سه سال می تواند کار کند و سال اخر وارد فاز انتخاباتی می شود و آنهایی که مخالفش هستند هم تهاجمی تر می شوند. بنابراین اسراییل و عربستان کار می کنند و لابی هایشان هم در امریکا با هزینه کردن و رسانه و ... در حال لابی کردن هستند تا بایدن نتواند به درستی دوره اش را به پایان برساند و بعد از او یا خود ترامپ بیاید و یا کسی را معرفی کند که سیاست های پیشین را در قبال ایران به کار ببرد.
مواضع اخیر بلینکن تندتر از آنچه انتظارش می رفت شده است. برخی معتقدند او تبدیل به تریبون کسانی شده که به دنبال دریافت امتیاز بیشتر و نابرابر از ایران هستند و به دلیل این که او خود یهودی است معتقدند که میخواهد نگرانی های نتانیاهو را منتقل کرده و از آنها بکاهد. ایا این دیدگاه درست است؟
انها استراتژی دارند و همان را پیش می برند. مساله یهودی بودن چیز جداست و مرتبط با این موضوع نیست. آنها به هر حال همیشه حامی اسراییل هستند و از امنیت آن رژیم حمایت خواهند کرد. اسراییل اول از اینکه ترامپ رفته ناراضی ست و دوم از اینکه بایدن در دوران اوباما سیاست های ضد اسراییلی داشت ناراضی است و سوم فکر می کنند که کاخ سفید به دنبال این است که یک نفر دیگر در اسراییل به جای نتانیاهو بر سر کار بیاید تا با آنها تعامل بهتری داشته باشند. اسراییل به دولت امریکا اعتمادی ندارد و از نظر بایدن هم کارها و رفتارهای نخست وزیر اسراییل غیرمعقول است. در زمان اوباما هم همینطور بود و نتانیاهو عملا به کنگره رفت و علیه او صحبت کرد. الان هم ممکن است که نخست وزیر اسراییل کارهای مشابهی را بکند.چون نفوذ زیادی در امریکا دارند. قطعا دولت بایدن از دولت نتانیاهو و بن سلمان رضایت ندارد.این دو همیشه علیه دموکرات ها کار کرده اند. در انتخابات اخیر هم پول زیادی خرج کرده اند و نسبت به مساله ایران حساس هستند. آنها می دانند که تیم بایدن دوست واقعی برایشان نیستند.
موضع گیری اخیر بایدن و اتفاقاتی که در مورد خاشقچی افتاد یک ابروریزی برای دولت عربستان و ولیعهد این کشور بود. هر چند که خود این شخص از تحریم و.. مصون ماند اما ابروریزی رخ داده بود. طبیعتا این دو تیم بایدن را دوست ندارند و به دنبال مشکل سازی هستند.
قدم بعدی که ایران و امریکا برای احیای برجام برر می دارند چه می تواند باشد؟
هر دو باید متوجه شوند که چه از طریق 4+1 یا چه از روش های دیگر باید با یکدیگر گفتگو کنند تا از این مسیر منافع شان تامین شود. ایران باید ببیند که تحریم ها کاملا برداشته می شود و امریکایی ها هم که نگرانی این را دارند که ایران به تعهدات بر نگردد مطمئن شوند. چرا که مقامات ارشد ایران گفته اند که هم اول باید تحریم ها برداشته شود و هم می شود این راه همزمان کرد و هم اینکه ایران به تعهداتش به محض اینکه آنها تحریم ها را بردارند برخواهد گشت.
بیشتر بخوانید:
معجزه دیپلماسی یا بن‌بست؛ چشم‌انداز روابط واشنگتن و تهران چیست؟
ثانیه‌های حساسی که بی‌نتیجه سپری می‌شود؛ هدف بایدن از وقت‌کشی چیست؟
قدم‌های نمادین یا عقب‌نشینی آمریکا؛ بایدن کی قدم نهایی را بر می دارد؟
رقص باله دوباره شروع شده؛ معنی کنایه ظریف چه‌بود؟
تندروها می‌خواهند توافق و گشایش اقتصادی به امضای خودشان باشد
دوره ترامپ چهارسال صبر کردیم،در دولت بایدن سه‌ماه را تحمل نداریم؟!
آیا پنجره‌های دیپلماسی در حال بسته شدن هستند؟
اروپا چگونه می‌تواند گره برجام را باز کند؟
تلاش تندروها برای نابودی برجام؛ایران این فرصت را هم از دست می‌دهد؟
23/ 312 310
