به گزارش بهداشت نیوز، حالا سیاست‌گذاران با مسئله کمبود منابع و همچنین نحوه توزیع واکسیناسیون روبرو می‌شوند. هدف هر سیاست‌گذار آن است که با کمترین هزینه بیشترین نتیجه را بگیرد. بنابراین اولین سئوال این است که آیا باید همه را واکسینه کرد؟ چگونه می‌توان در مخمصه‌ی کمبود منابع، میزان واکسیناسیون مورد نیاز برای مهار کرونا را حداقل رساند؟ برای پاسخ به این سئوال، باید سراغ یک مفهوم قدیمی برویم که در دوران کرونا بسیار از آن یاد شد: مصونیت جمعی یا گله‌ای.
در مقابله با همه‌گیری، یک مسئله‌ی مهم، پیدا کردن تقریبی مناسب از میزان ایمنی افراد جامعه در برابر بیماری برای رسیدن به مصونیت جمعی در برابر سرایت عفونت است. مصونیت جمعی که از ابتدای شیوع کرونا به‌عنوان یک استراتژی مطرح شد، ابتدئاً در مورد واکسیناسیون به کار می‌رود. به بیان دیگر، زمانی که از مصونیت جمعی صحبت می‌شود سئوال اصلی این است که برای جلوگیری از شیوع بیماری باید دست‌کم چه نسبتی از جمعیت واکسینه شوند تا زنجیره‌ی انتقال بیماری به صورت موثری تضعیف و در نهایت قطع شود. ایمنی جمعی به وضعیتی در جامعه گفته می‌شود که با افزایش تعداد افراد ایمن در برابر بیماری و کم‌شدن ناقلان بالقوه، آهنگ انتشار بیماری کُند شده و در نهایت به کنترل آن می‌انجامد.
تحقق ایمنی جمعی به چه عواملی بستگی دارد؟
بنابراین ایمنی جمعی در صورتی به دست می‌آید که درصد مشخصی از افراد جامعه در برابر همه‌گیری واکسینه شوند. این عدد را چگونه می‌توان مشخص کرد؟ تعیین این عدد (یا درصد) به سه عامل عمده بستگی دارد:
· آهنگ انتشار (R0): مهم‌ترین عامل تعیین‌کنندهْ نرخ شیوع یا آهنگ انتشار بیماری است. آهنگ انتشار به تعداد افرادی گفته می‌شود که یک فرد آلوده به ویروسْ به طور متوسط آن‌ها به بیماری مبتلا می‌کند. برآورد‌هایی که در جهان صورت گرفته این عدد را بین ۲ تا ۵ نفر بدون فاصله‌گذاری اجتماعی گزارش کرده‌اند. هر چه آهنگ انتشار بیشتر باشد ایمنی جمعی با درصد بیشتری از ابتلا اتفاق می‌افتد.
· ساختار شبکه روابط در اجتماع: ساختار کلی روابط اجتماعی مانند میزان تماس درون‌گروهی و بین‌گروهی در جوامع بر کاهش یا افزایش آهنگ انتشار بیماری موثر است. اگر گروه‌های مختلف جامعه به یک اندازه در معرض خطر ابتلا به بیماری باشند، رسیدن به ایمنی جمعی آسان‌تر صورت می‌گیرد. به بیان دیگر اگر شبکه ارتباطات اجتماعی، ساختاری همگن داشته باشد، به این معنی که تعداد تماس اجتماعی افراد جامعه اختلاف فاحشی با یکدیگر نداشته باشد و افراد دارای ارتباطات اجتماعی زیاد، به ندرت یافت شوند، نرخ سرایت بیماری در جامعه راحت‌تر کند می‌شود. اما می‌دانیم که در واقعیت چنین نیست. بعضی از گروه‌های اجتماعی، مانند کادر درمان، کارکنان بانک‌ها، رانندگان وسایل نقلیه عمومی، مغازه‌دارها، رستوران‌دارها، آرایشگرها و … به دلیل داشتن تماس با افراد بیشتر، نسبت به سایر گروه‌های اجتماعی در معرض ابتلا و انتشار بیشتری هستند. چنین ساختاری در شبکه‌های اجتماعی موجب می‌شود، رسیدن به نقطه ایمنی جمعی نیازمند ابتلای درصد بیشتری از جامعه و ایمنی آنان در برابر بیماری شود.
· احتمال ابتلای دوباره: عامل سومی که تاثیرگذار است ایمنی کامل در برابر بیماری است. آیا کسی که مقاومت در بدنش ایجاد شده، فارغ از این که ابتلایش به بیماری چقدر خفیف یا شدید بوده، ایمنی کامل در مقابل بیماری خواهد داشت؟ در صورتی که ایمنی کامل در برابر بیماری اتفاق نیفتد، هم‌چنان امکان ابتلا وجود دارد و احتمال قطع زنجیره‌ی ابتلا کمتر می‌شود.
با چه درصدی از ایمنی در جامعه می‌توانیم به مصونیت جمعی برسیم؟
برای اینکه بدانیم با چه درصدی از ایمنی به مصونیت جمعی می‌رسیم، مسئله را تا جایی که ممکن است ساده می‌کنیم. اگر شبکه روابط اجتماع را همگن و احتمال ابتلای مجدد را ناچیز فرض کنیم میزان ایمنی که مصونیت جمعی در آن اتفاق می‌افتد از رابطه 1 – 1/R0 به دست می‌آید. اگر هر بیمار به طور متوسط 3 نفر را بیمار کند (3=R0) حدود ۶۶٪ از جمعیت باید در برابر بیماری ایمن شوند تا مصونیت جمعی اتفاق بیافتد، که دست کم ۵۶ میلیون نفر از جمعیت کشور ما را شامل می‌شود. توجه داشته باشید در دنیای واقعیْ سطحی از ایمنی که مصونیت جمعی در آن اتفاق می‌افتد بیشتر از این است، چرا که می‌دانیم جوامع شهرنشین کنونی ساختار همگنی از روابط ندارند و متوسط آهنگ انتشار می‌تواند بیشتر از ۳ باشد. مثلاً اگر آهنگ انتشار را ۴ یا ۵ فرض کنیم که در فقدان محدودیت اجتماعی چندان نامحتمل هم نیست، نسبت یادشده ۷۵% و ۸۰% معادل ۶۳ و ۶۷ میلیون نفر خواهد بود. باید توجه داشت ساختار ناهمگن تماس‌های اجتماعی نیز می‌تواند سطح مورد نیاز ایمنی را از مقادیر یادشده بیشتر کند.
ایمنی واکسن و ایمنی ابتلا
اگرچه مصونیت جمعی برگرفته از ادبیات واکسیناسیون است اما در ابتدای شیوع بیماری به عنوان استراتژی برای رویارویی با بیماری نیز از آن در برخی کشورها یاد شد و به خاطر تبعات مهلکش از آن فاصله گرفتند. آن نوع از ایمنی که در پی ابتلا رخ می‌دهد، هنوز در جوامع تجربه نشده و چندان شناخته شده نیست. پایداریِ ایمنیِ ناشی از ابتلا بسته به شدید یا ضعیف بودنِ بیماری ممکن است متفاوت باشد. این مسئله همه محاسبات فوق را تحت تاثیر قرار می‌دهد و رسیدن به ایمنی جمعی از طریق ابتلا را سخت و دور از دسترس می‌کند. در حالی که ایمنی حاصل از تزریقِ واکسن، گوناگونیِ کمتری ایجاد می‌کند و در مجموع پایدارتر است.
اگر علی رغم ناپایداری و ناشناختگی ایمنی جمعی در پی ابتلا، بخواهیم به عنوان گزینه‌ای برای مقابله با بیماری به آن فکر کنیم، نباید هزینه‌های هولناک آن را از یاد ببریم. رسیدن به ایمنی جمعی از راه ابتلا علاوه بر تردیدهای بسیاری که درباره چگونگی آن وجود دارد، با توجه به نرخ کشندگی کرونا، در مجموع چیزی در حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار کشته روی دست کشور می‌گذارد. این تازه تلفات مستقیم ایمنی جمعی از طریق ابتلاست. بارِ زیادِ مراکز درمانی وضعیت سایر بیماران را هم دچار مخاطره خواهد کرد و باعث افزایش آمار مرگ و میر خواهد شد.
تخمین‌هایی که تاکنون برای میزان ابتلا به کرونا تا اواخر آبان ماه در کشور عنوان شده، در بیشترین حالت به ۴۰ میلیون نفر نمی‌رسد. اگرچه افزایش درصد شیوع در کشور می‌تواند روی کاهش آهنگ شیوع در برخی گروه‌های اجتماعی موثر باشد اما به نظر می‌رسد هنوز با رسیدن به ایمنی جمعی فاصله‌ی زیادی وجود دارد و در حال حاضر احتمالاً کاهش آمار فوت، نتیجه اجرای جدی‌تر محدودیت‌های اجتماعی است تا عوامل دیگر و در صورت کاهش محدودیت‌ها دوباره با افزایش آمار فوت مواجه خواهیم شد.
تمایز ایمنیِ واکسیناسیون و ایمنیِ ابتلا در واقع یک کلمه بیشتر نیست و آن یک کلمه مرگ است.
*دانش‌آموخته علوم شناختی و تحلیلگر داده
منابع:
https://academic.oup.com/cid/article/52/7/911/299077
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1367578820300699
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1002/jmv.25870
https://twitter.com/CT_Bergstrom/status/1252002264387973120
https://www.hamshahrionline.ir/news/560309
https://www.hamshahrionline.ir/news/564849
منبع: خبر نیوز
