بررسی عملکرد بورس کالای ایران در سال ۹۹ بیانگر آن است که با وجود همه سختی‌های اقتصادی در این سال و سایه برخی چالش‌ها از جمله قیمت‌گذاری دستوری در چند برهه زمانی اما اقدامات توسعه‌ای مهمی در این بازار رقم خورده است.
در کنار فعالیت‌های موفقیت آمیز بورس کالا در سال ۹۹، مهم‌ترین چالش تهدیدکننده بورس کالا در امسال، موضوع مطرح شده از سوی وزارت صنعت در زمینه قیمت‌گذاری دستوری محصولات فولادی در بورس کالا بود که با مخالفت‌های زیادی از سوی مسوولان همراه بود، در نهایت این موضوع با صحبت‌های مطرح شده از سوی وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر اقتصاد و دارایی و مخالفت آنها با قیمت‌گذاری دستوری بار دیگر به باد فراموشی سپرده شد و به مرحله اجرا نرسید.
با گسترده‌تر شدن حاشیه‌های ایجاد شده بین فعالان بازار در زمینه قیمت‌گذاری دستوری، «فرهاد دژپسند» وزیر اقتصاد و دارایی اعلام کرد: وزیر صنعت، معدن و تجارت در آخرین جلسه برگزار شده شورای‌عالی بورس به صراحت اعلام کرد که اعتقادی به قیمت‌گذاری دستوری ندارد.
دژپسند اظهارکرد: به دلیل حاشیه‌های ایجاد شده از زمان مطرح شدن این موضوع، دولت تصمیم‌گیری در این زمینه را به شورای‌عالی بورس ارجاع داده است؛ بنابراین اگر قرار بر تغییر قیمت‌گذاری باشد شورای‌عالی بورس باید در این زمینه تصمیم‌گیری کند.
سرانجام پس از مدت‌ها انتظار، عرضه املاک از روز ۲۹ مرداد ۹۹ بر تابلوی املاک و مستغلات بورس کالای ایران آغاز شد. نخستین عرضه متعلق به شرکت عمران شهر جدید پردیس بود که این شرکت، یک باب واحد تجاری را با نرخ پایه ۱۰ میلیارد و ۶۳۹ میلیون ریال به فروش رساند تا پرونده‌ای جدید در معاملات بازار سرمایه کشور باز شد.
پس از این عرضه موفق، بانک اقتصاد نوین نیز در ۲۶ شهریور ماه یک قطعه زمین با کاربری مسکونی-تجاری را در شهرستان بندرعباس به نرخ پایه ۱۸۵ میلیارد و ۸۲۰ میلیون ریال به فروش رساند تا عرضه املاک مازاد بانک‌ها نیز در بورس کالا رسما وارد فاز اجرایی شود. سومین و آخرین معامله ملک در سال ۹۹ نیز به حضور وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در تالار بورس اختصاص داشت.
وزارت دفاع، نهم آذرماه یک ملک واقع در شهرستان دماوند به مساحت ٣٦٢٣ مترمربع و با نرخ پیشنهادی ۱۳۰میلیارد ریال روی تابلوی بورس کالای ایران رفت که این ملک با نرخ پایه به فروش رسید.
شنبه ۵ مهرماه، تالار اداره فرهنگ و ارشاد شهرستان خلیل آباد خراسان رضوی میزبان برگزاری مراسم راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی کشمش سبز قلمی در بورس کالای ایران بود. کشمش بعد از محصولاتی چون زعفران نگین، زعفران پوشال، زیره سبز، پسته فندقی و بادامی راهی بازار گواهی سپرده بورس کالا شد تا کشاورزان این حوزه نیز از مواردی چون شفافیت قیمت، امکان فروش مستقیم محصول در بورس، استانداردسازی محصول و کنار رفتن دلالان، منتفع شوند.
سه‌شنبه ۱۶ دی ماه ۹۹ خرمای مضافتی هم به معاملات گواهی سپرده بورس کالای ایران راه یافت. البته محصول خرما از سال ۱۳۸۳ در بازار فیزیکی بورس پذیرش شده و هر از گاهی هم عرضه‌ای مقطعی در بورس انجام شده و از این حیث، خرما جزو کالاهای باسابقه بورس کالا محسوب می‌شود.
سالانه بیش از ۷ میلیون تن خرما در ۳۸ کشور تولید می‌شود و ایران با تولید ۱.۲ میلیون تن بعد از مصر دومین تولیدکننده بزرگ خرما در دنیا محسوب می‌شود که از نظر تولید سهم ۱۵ درصدی و از نظر سطح زیر کشت سهم ۲۱ درصدی را در جهان به خود اختصاص داده است.
پس از آغاز به کار صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی بر پایه دارایی طلا، امسال نوبت به راه‌اندازی دو صندوق کشاورزی به نام‌های سحرخیز و نهال رسید. پس از پذیره‌نویسی صندوق سرمایه‌گذاری طلای سرخ نوویرا با نماد نهال و صندوق سرمایه‌گذاری گروه زعفران سحرخیز با نماد سحرخیز و با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار، معاملات واحدهای این دو صندوق در بورس کالای ایران آغاز شد. فعالیت این صندوق در اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای کشاورزی در حوزه بازار گواهی سپرده و ابزار مشتقه است.
تفاهمنامه همکاری میان شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی و بورس کالای ایران در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، جهش تولید، کمک به بهبود فضای کسب و کار و پیشرفت اقتصاد ملی امضا شد.
این تفاهمنامه برپایه سه محور اصلی امضا شد که شفافیت فروش کالاهای شرکت‌های تابعه شستا، عرضه املاک مازاد و تسهیل ضمانت‌های شرکت‌های عرضه‌کننده شستا این سه محور هستند.
البته حضور شرکت‌های تابعه شستا در بورس کالا به سال‌ها قبل برمی گردد و برای مثال بزرگترین عرضه‌کنندگان بورس کالا مثل ذوب آهن اصفهان و مجموعه تاپیکو از زیرمجموعه‌های شستا هستند و در واقع تفاهمنامه جدید، گامی در جهت ورود شرکت‌های جدید و توسعه اقدامات گذشته است.
معاملات به شیوه مناقصه روز دوم اسفندماه با همکاری شرکت توانیر و بورس کالا و در پی درخواست خرید ۳ هزار عدد کنتور برق از سوی شرکت توزیع نیروی برق منطقه استان آذربایجان غربی کلید خورد. این حجم کنتور با نرخ پایه مورد درخواست متقاضی یعنی سه میلیون و ۲۰۰ هزار ریال به ازای هر عدد کنتور، مورد معامله قرار گرفت تا معاملاتی جدید به تالار نقره‌ای اضافه شود.
در روند معاملات مناقصه در بورس کالا، خریدار یک محصول در اطلاعیه‌ای اعلام می‌کند که تمایل به خرید چه کالایی و با چه مشخصاتی را دارد؛ به دنبال انتشار این اطلاعیه مناقصه، شرکت هایی که برای عرضه کالای مورد نظر در بورس پذیرش شده‌اند می‌توانند در مناقصه شرکت کرده و به این ترتیب رقابت عرضه‌کنندگان در جهت کاهش قیمت‌ها و جلب نظر خریداران است.
تفاهمنامه همکاری میان مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت و بورس کالای ایران در راستای تسهیل تبادل الکترونیکی اطلاعات و توسعه بکارگیری امضای الکترونیکی در سامانه‌های بورس کالا از سوی «علی رهبری» رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت و «حامد سلطانی نژاد» مدیرعامل بورس کالای ایران به امضا رسید.
وجود یک زیر ساخت نظارتی و نقشه‌ای جامع از عملیات تجاری که یک بخش مهم آن به بورس کالا مرتبط است، از اهداف اقتصادی کشور به شمار می‌رود که با همکاری بورس کالا و مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت، ایجاد زیرساخت لازم برای نظارت یکپارچه بر چرخه تجاری کشور در دستور کار قرار گرفت.
تفاهمنامه همکاری بورس کالای ایران و راه آهن جمهوری اسلامی ایران در راستای راه‌اندازی معاملات حواله حمل ریلی کالا در بستر بورس کالا به امضای حامد سلطانی نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران و سعید رسولی مدیرعامل راه آهن رسید.
اتصال معاملات بورس کالای ایران به شبکه ریلی کشور به وسیله راه‌اندازی معاملات حواله حمل ریلی کالا با بهره گیری از ظرفیت اوراق حق امتیاز از اهداف اصلی امضای این تفاهمنامه به شمار می‌رود.
براساس این تفاهمنامه، تولیدکنندگان حوزه‌های مختلف شامل صنایع فولاد، پتروشیمی و سنگ آهن که در بورس کالای ایران حضور دارند می‌توانند همزمان با انجام معاملات کالاهایشان، حواله‌های حمل‌ونقل را نیز خریداری کنند تا با بهترین نرخ قادر به حمل‌ونقل کالای خود باشند.
آیین راه‌اندازی تالار حراج باز در ۱۷ اسفندماه با عرضه ۲۵۰ هزار تن سنگ آهن کلوخه و ۵۰ هزار تن سنگ آهن دانه بندی در بورس کالای ایران برگزار شد تا براساس تاکید مسوولان، محصولات بالادستی تولید فولاد کشور از جمله سنگ آهن نیز راهی بورس شود. در تالار حراج باز، خریداران زمان بیش تری جهت تصمیم گیری و خرید در زمان رقابت دارند لذا در معاملات به این شیوه اگرچه زمان‌های سبز (پیش گشایش)، زرد (مظنه یابی) و آبی (زمان‌های توقف) مانند سایر تالارها انجام می‌شود اما زمان قرمز (رقابت) این تالار متفاوت از سایر تالاهارست.
در زمان قرمز تالار حراج باز که یک دقیقه است، اگر سفارش خریدی با نرخ بالاتر از سفارش‌های موجود ثبت شود، مجدد زمان قرمز یک دقیقه تمدید می‌شود و این فرآیند ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که سفارش نرخ بالاتری در یک دقیقه پایانی ثبت نشود و به این ترتیب بالاترین نرخ باقی مانده در سیستم به عنوان خریدار شناخته می‌شود.
نقره، محصولی که بسیاری از کارشناسان آن را در کنار طلا، جذاب و پرنوسان برای سرمایه‌گذاری می‌دانند در ۱۷ اسفندماه روی تابلوی بازار آتی بورس کالا رفت تا نقره در همسایگی زعفران، پسته و زیره قرار گیرد.
جزییات قرارداد آتی نقره بیانگر آن است که هر قرارداد معادل ۱۰۰ گرم و استاندارد کالا، ساچمه نقره مطابق استاندارد ۹۹۹ است. حد نوسان نرخ این قرارداد، مثبت و منفی ۵ درصد نسبت به نرخ تسویه روز قبل بوده و نرخ تسویه در روز سررسید بر مبنای نرخ روز جهانی نقره و نرخ ارز سنا است؛ سقف موقعیت‌های باز برای اشخاص حقیقی و حقوقی نیز ۵۰۰ موقعیت در هر کد معاملاتی در نظر گرفته شده است.
