اندیشکده «کارنگی» این تحلیل را ارائه کرده که با وجود اظهارات «جو بایدن» در زمینه تغییر رویکردهای واشنگتن، خط مشی اصلی سیاست خارجی آمریکا نسبت به دوره قبل تغییر چندانی نکرده است و کاخ سفید به ویژه مقابل روسیه و چین همان اهداف ترامپ را دنبال می کند.
ورود «جو بایدن» به کاخ سفید امیدهای فراوانی را برای تغییر رویکرد واشنگتن ایجاد کرد. این انتظار به علت سیاست های مخربی که «دونالد ترامپ» از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ درعرصه های جهانی اجرا کرده بود، ایجاد شد. اگرچه بایدن شعار خود را چندجانبه‌گرایی، توجه به تعامل و دیپلماسی و احیای اعتبار و دوران پرفروغ آمریکا عنوان کرد اما در نزدیک به سه ماهی که از دوره ریاست جمهوری وی می گذرد، جهان شاهد تغییر اساسی در خط مشی های کاخ سفید نبوده است.
شعبه مسکو اندیشکده «موقوفه کارنگی»* در گزارشی با عنوان تعامل با آمریکای بایدن به بررسی دیدگاه های وی در حوزه سیاست خارجی و امنیت، جنگ هیبرید و نوع برخورد با روسیه پرداخته و آورده است: محور اصلی سیاست ایالات متحده در مقابل روسیه با آغاز دوره ریاست جمهوری جو بایدن تغییری نکرده است. تعامل واشنگتن و مسکو در زمینه موضوعات راهبردی مربوط به ایجاد ثبات ادامه دارد اما این امر به همراه تداوم محکومیت و مجازات از سوی دولت آمریکا به دلیل آن چیزی که بایدن آن را عزم مسکو برای آسیب رساندن و تخریب دموکراسی آمریکایی می داند، صورت می گیرد.
در این گزارش تحلیلی آمده است: نخستین سخنرانی مهم جو بایدن در حوزه سیاست خارجی چندان موجب شگفتی نشد. بایدن تاکنون در گفته هایش ثابت قدم بود. آمریکا بازگشته است و دیپلماسی در مرکز سیاست خارجی وی قرار خواهد داشت. واشنگتن هدایت جهان غرب را بار دیگر به دست خواهد گرفت و دوباره آن را با نام دموکراسی تثبیت می کند. ایالات متحده و متحدانش با چالش اصلی یعنی اقتدارگرایی مقابله خواهند کرد؛ این موضوع در جاه طلبی های چین و رفتارهای مشکل ساز روسیه برای غرب قابل مشاهده است.
همزمان با آن، واشنگتن با رقبا و دشمنانش در پکن و مسکو بر سر منافع ایالات متحده یا خواسته هایش در حوزه امنیت ملی تعامل می کند. آمریکای دوره بایدن تلاش خواهد کرد جهان را به سمت پاسخگویی به چالش های عمده همچون تغییرات آب و هوایی، همه گیری کووید ۱۹ ، گسترش سلاح های هسته ای و امنیت سایبری سوق دهد.
یکی از عناصر مفهومی کاملا نوین در سخنرانی بایدن این بود که سیاست خارجی ایالات متحده باید با منافع عمده مردم آمریکا در طبقه متوسط مطابق باشد که البته بخشی از آن یک موضوع داخلی است. بایدن آشکارا اظهار داشت که ایالات متحده برتری جهانی خود را به چین واگذار نمی کند پس در این شرایط ضدحمله شروع شده است.
روسیه باید چه کار کند؟ این ایده که آمریکا به صحنه بازگشته، ممکن است باعث ایجاد انگیزه برای تعدادی از متحدان ایالات متحده شود که در چهار سال گذشته مورد غفلت قرار گرفتند و رها شدند. از نظر آن هایی که در مسکو و احتمالا پکن نشسته اند، ایالات متحده در دوره دونالد ترامپ بسیار فعال به نظر می رسید البته از این نظر بروز هرج مرج و اقدامات غیرعادی.
دیپلماسی دولت بایدن
مفهوم دیپلماسی به عنوان محور سیاست خارجی تا حدودی گیج کننده است. این بدان معنی است که رویه های نظامی پشت سر اقدامات دیپلماتیک و غیرخشن قرار می گیرند اما ریاست جمهوری ترامپ از این نظر برجسته و نادر بود که آمریکا هیچ جنگ جدیدی را آغاز نکرد. احتمالا کاخ کرملین پیام بایدن را اینگونه تفسیر خواهد کرد که کاخ سفید انجام اقدامات غیرنظامی را علیه دشمنانی مشخص، دوبرابر خواهد کرد.
پیامد احتمالی دیگر آن است که خط مشی اصلی سیاست خارجی آمریکا تغییر چندانی نکرده است. دولت ترامپ چین و روسیه را رقبای اصلی برای قدرت آمریکا عنوان کرد؛ بایدن این دو کشور را مخالف اصلی نظم لیبرال و دموکراتیکی می داند که ایالات متحده آن را پشتیبانی و رهبری می کند. از نظر شکلی تغییر چندانی رخ نداده است و تفاوت های اندکی ممکن است وجود داشته باشد نه اختلافات اساسی.
پکن ممکن است در رویکرد آینده ایالات متحده با انعطاف بیشتری روبرو شود اما تضاد بنیادین همچنان پابرجا خواهد بود. روسیه نیز کماکان هدف تحریم هایی قرار خواهد داشت که بایدن قول داده هوشمندانه تر و راهبردی تر شود. ارتباط مسکو و واشنگتن در موضوع ثبات راهبردی که دولت دموکرات در مورد آن جدی تر از دولت قبل است، با تداوم محکومیت و مجازات برای آنچه که بایدن عزم روسیه برای آسیب زدن به دموکراسی آمریکایی می نامد، همراه خواهد بود.
روسیه مانند چین اکنون با جبهه منسجمی تری از متحدان آمریکا روبرو خواهد شد. درخواست بایدن برای آزادی فوری «آلکسی ناوالنی» منتقد زندانی کرملین از سوی سران آلمان، فرانسه و انگلیس و بسیاری از دیگر رهبران غربی به مسکو اعلام شد. دیپلمات های حدود ۲۰ سفارتخانه در دادگاه اخیر ناوالنی حضور داشتند.
از نظر مسکو این امر نشانه دخالت آشکار خارجی در امور داخلی روسیه است و امتناع از شنیدن همه سخنان و رد اتهامات، این فشار را به عقب می راند. البته این جبهه غربی در زمینه مسائل ایدئولوژیک متحدتر خواهد بود و در این شرایط برای روسیه بازی در حوزه اختلافات درون اتحاد غرب سخت می شود. تمایز میان تقابل روسیه با آمریکا و دوری آن از اتحادیه اروپا در حال کمترشدن است.
حوزه‌های محدود برای همکاری آمریکا و رقبای شرقی
همزمان برخی عناصر در سخنرانی بایدن نشان می دهند که جایی برای همکاری بیشتر روسیه با آمریکا جدای از ثبات راهبردی و کنترل تسلیحات وجود دارد. این امر در موضوعات جهانی همچون تغییرات اقلیمی، بیماری همه گیری کووید ۱۹ و مقابله با اشاعه هسته ای قابل پیش بینی است.
روسیه بسیار بیشتر از برخی کشورها تحت تاثیر گرمایش زمین قرار گرفته است که ضمن استفاده از مزایای آب شدن یخ های قطبی تلاش دارد با اثرات منفی آن هم مقابله کند. روسیه با واکسن اسپوتنیک وی برای ویروس کرونا ظرفیت خود را برای همکاری در مقابله جهانی با ویروس نشان داد.
با این حال همکاری ها در زمینه آب و هوا و بهداشت عمومی خیلی نزدیک و شدید نخواهد بود و به طور قطع تغییری را در فضای کلی روابط آمریکا و روسیه ایجاد نخواهد کرد؛ اما همکاری در زمینه مقابله با اشاعه سلاح های هسته ای داستان دیگری دارد. روسیه از بازگشت ایالات متحده به توافق هسته ای با ایران استقبال می کند اما هنوز مشخص نیست که دولت بایدن قصد انجام چه کار را دارد. یک تصمیم مهم اعلامی بایدن در اولین سخنرانی وی، توقف حمایت واشنگتن از جنگ عربستان سعودی علیه حوثی های یمن بود که متحد ایران هستند. با این حال بایدن بار دیگر بر تعهد کاخ سفید به تامین امنیت عربستان سعودی در مقابل ایران تاکید کرد.
مسکو که از نزدیک با تهران در ارتباط است یک بازیگر اصلی در مساله هسته ای ایران به شمار می رود و اگر آمریکا بخواهد تلاش های دیپلماتیک خود را از سر بگیرد مجبور است با کرملین تعامل داشته باشد. البته نفوذ روسیه در کره شمالی بسیار کمتر است و در این کشور چین بازیگر اصلی خارجی به شمار می رود. کاخ سفید بایدن هنوز راهبرد خود را برای مقابله با این موضوع مشخص نکرده است.
درهر صورت کرملین، دولت دموکرات را قابل پیشبینی تر و حرفه ای تر از دولت قبلی واشنگتن در حوزه سیاست خارجی و امنیتی می داند. بایدن از زمان برژنف در مسکو شناخته شده است. اگرچه وی دوست روسیه به شمار نمی رود اما تجربه یک کهنه سرباز جنگ سرد را دارد. دولت آمریکا در دوره ترامپ آشفته بود اما اکنون به نظر می رسد منسجم شده است. چهره های کلیدی بایدن در سیاست خارجی، از جمله وزیر امور خارجه «آنتونی بلینکن» و مشاور امنیت ملی وی «جیک سولیوان» هستند که هر دوی آن ها به رئیس فعلی و همکار سابق خود وفادارند. حزب دموکرات هم کنترل هر دو مجلس آمریکا را در اختیار دارد و رسانه های سنتی و رسانه های اجتماعی در کل دوستدار دموکرات ها هستند و همه این موضوعات به پیروزی این بلوک کمک می کند.
نگرش عمومی واشنگتن نسبت به روسیه همچنان خصمانه باقی خواهد ماند و آشکارا از مخالفان کاخ کرملین حمایت خواهد کرد. در عین حال انتظار می رود سیاست بایدن در زمینه امنیت ملی و حتی در مواردی که به عنوان منافع ایالات متحده مطرح است با احتیاط بیشتری رفتار کند. کاخ کرملین هم مراقب خواهد بود ولی احتمالا دو طرف می توانند با یکدیگر همزیستی داشته باشند.
این مقاله به عنوان بخشی از پروژه «راه اندازی دوباره مذاکره آمریکا و روسیه در مورد چالش های جهانی: نقش نسل بعد» منتشر شد که با همکاری سفارت آمریکا در روسیه انجام شد.
*اندیشکده «موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی» از جمله اتاق های فکر آمریکایی است که بیشتر از یک قرن پیش با هدف گسترش همکاری بین المللی و بررسی نقش آمریکا در امور بین المللی تاسیس شد. این موسسه علاوه بر واشنگتن در شهرهای پکن، بیروت، بروکسل، مسکو و دهلی نو هم دفتر دارد.
انتشار این مطلب به معنای تائید محتوای آن نیست.
