« جوزپ بورل »، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در کتابش گفته امروز برجام از جبهه‌های مختلف تحت فشارهای عظیم قرار گرفته است.
او در کتاب «سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دوران کووید-۱۹» نوشته است: «امروز برجام از جبهه‌های متعدد تحت فشار است. من اطمینان دارم اقدام برای حفظ آن دست‌کم به دو دلیل نه فقط ضروری بلکه اضطراری است: نخست اینکه، ۱۲ طول کشید تا جامعه بین‌المللی و ایران اختلافاتشان را کنار گذاشته و به این توافق برسند. اگر برجام از دست برود، هیچ جایگزین جامع یا موثر دیگری در انتظار نخواهد بود.»
بورل در این کتاب استدلال کرده برجام فقط یک «موفقیت نمادین» نیست. او نوشته است: «برجام صرفاً یک موفقیت نمادین نیست. این توافق وعده‌هایش را محقق کرد و کارساز بود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دلیل دسترسی‌های بی‌سابقه به دست‌آمده از آن در ۱۵ گزارش نظارتی متوالی از ژانویه ۲۰۱۶ تا ژوئن ۲۰۱۹ تأیید کرد که ایران به تعهداتش در توافق پایبند بوده است.»
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه یادآوری کرده جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم خروج آمریکا از برجام به مدت ۱۴ ماه به طور کامل این توافق را اجرا کرد.
آمریکا اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ با نقض تعهداتش از این توافق مورد تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد خارج شد.
ایران تا یک سال بعد از خروج آمریکا به طور کامل تعهداتش در توافق هسته‌ای را اجرا کرد و به کشورهای اروپایی که وعده جبران آثار این خروج را می‌دادند برای عمل به تعهداتشان فرصت داد.
یک‌سال بعد که دولت‌های اروپایی نتوانستند به وعده‌هایشان عمل کنند تهران اعلام کرد طبق مفاد مندرج در توافق هسته‌ای طی چند گام تعهداتش در توافق هسته‌ای را کاهش خواهد داد.
ایران از آن زمان اعلام کرده الزامی برای رعایت محدودیت‌های مندرج در برجام در زمینه غنی‌سازی، میزان ذخائر اورانیوم و تحقیق بر روی سانتریفیوژهای پیشرفته ندارد. تهران علاوه بر این کار بر روی یک خط مونتاژ جهت ساخت اورانیوم فلزی را هم از سر گرفته است.
ایران اخیراً اعلام کرد از روز پنج اسفندماه اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف می‌کند. این اقدام در راستای اجرای قانون مصوب مجلس شورای اسلامی ایران است که شریکان ایران در برجام را به لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران، در راستای حقوق مصرح جمهوری اسلامی ایران تحت بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام ملزم می‌کند.
بورل در این کتاب یادآوری کرده که ایران بعد از خروج آمریکا از برجام این توافق را به طور کامل اجرایی کرده است. او می‌نویسد: «با آنکه احیای تحریم‌های آمریکا آشکارا آثار منفی روی اقتصاد و مردم ایران داشت، تهران ۱۴ ماه دیگر به توافق پایبند بود. اما اکنون، ایران یک بار دیگر در حال انباشت سطوح نگران‌کننده‌ای از اورانیوم غنی‌شده و دستیابی به دانش جدید هسته‌ای است. برجام رو به فرسوده شده است و هراس‌های پیشین بار دیگر در حال رخ‌نمایی هستند.»
جوزپ بورل در بخش دیگری از این کتاب گفته در کسوت هماهنگ‌کننده برجام تمامی اقدامات لازم را برای حفظ برجام انجام خواهد داد.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نوشته است: «من در کسوت هماهنگ‌کننده برجام همکاری با همه طرف‌های باقی‌مانده در این توافق و کل جامعه بین‌المللی را ادامه خواهم داد. ما تمامی اقدامات ممکن را برای حفظ آنچه پنج سال پیش به دست آوردیم و برای تضمین اجرایی شدن توافق ادامه خواهیم داد.»
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بخش دیگری از این کتاب هشدار داده در صورتی که برجام از دست برود، جامعه بین‌المللی امکان نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران را از دست خواهد داد.
در این کتاب آمده است: «یادآوری این نکته اهمیت دارد که برنامه هسته‌ای ایران تحت وارسی‌های موشکافانه قرار دارد و ماهیت صلح‌آمیز آن دائماً تحت راستی‌آزمایی است. به لطف بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ما حتی در شرایط فعلی چیزهای زیادی درباره برنامه هسته‌ای ایران می‌دانیم. اگر قرار باشد این توافق از دست برود ما این اطلاعات را از دست می‌دهیم و به مدت دو دهه عقب برمی‌گردیم.»
جوزپ بورل، از برجام به عنوان یکی از مولفه‌های کلیدی «معماری منع اشاعه» در دنیا یاد کرده و خواستار اجرای آن از سوی همه طرف‌ها از جمله ایران شده است. او همچنین تأکید کرده که ایران باید بتواند از مزایای اقتصادی پیش‌بینی‌شده در توافق بهره‌مند شود.
در کتاب بورل آمده است: «من اعتقاد راسخ دارم که برجام به یکی از مولفه‌های کلیدی معماری منع اشاعه تبدیل شده و به همین دلیل است که کماکان همه طرف‌ها را به حفظ پایبندی خود به اجرای کامل این توافق دعوت می‌کنم.»
وی اضافه کرد: «ایران نیز به نوبه خود باید به پایبندی کامل به تعهداتش برگردد، اما باید بتواند از مزایای اقتصادی پیش‌بینی‌شده در توافق هم بهره‌مند شود. ما در اروپا با به کارگیری تدابیری برای محافظت از شرکت‌هایمان در برابر تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا می‌توانیم اقدامات بیشتری برای برآورده کردن انتظارات ایران در زمینه تجارت مشروع انجام دهیم.»
دولت جدید آمریکا به ریاست «جو بایدن» ضمن اعتراف به اینکه سیاست فشار حداکثری شکست خورده گفته قصد دارد ایالات متحده را به برجام بازگرداند.
با وجود این، مقام‌های دولت بایدن در اظهاراتی مشابه با مقام‌های دولت ترامپ می‌گویند قصد دارند از بازگشت به برجام به عنوان سکویی برای «قوی‌تر و طولانی‌تر کردن» توافق استفاده کنند.
