به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ و هنر گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما؛ مؤسسه فرهنگی اکو یک نهاد بین‌المللی است که با هدف تحکیم قرابت‌های فرهنگی، هنری، پژوهشی و ادبی میان کشور‌های عضو با دیگر کشور‌ها تأسیس شده است.
هم اکنون پیمان اکو با عضویت ۱۰ کشور شامل جمهوری اسلامی ایران، ترکیه، جمهوری آذربایجان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان، یکی از قدیمی‌ترین پیمان‌های منطقه‌ای است که در ۳ حوزه اقتصادی، فرهنگی و علمی فعالیت می‌کند.
کشور‌های حوزه اکو به دلیل اشتراکات فراوان از اقلیم و جغرافیا تا فرهنگ وآیین و رسوم، آغاز سال جدید خورشیدی و بهار طبیعت را طبق آیین‌های کهن و مشترک نوروزی جشن می‌گیرند و به همین دلیل با عنوان کشور‌های حوزه نوروز هم شناخته می‌شوند؛ این قلمرو به دلیل بسط و گسترش آیین‌های نوروزی در میان ملل مختلف از فارسی زبانان و غیرفارسی‌زبانان از حوزه منطقه‌ای اکو هم فراتر می‌رود.
آئین باستانی و کهن نوروز به عنوان نخستین اثر ناملموس ایرانی با عضویت هفت کشور و با عنوان یک پرونده مشترک، با درخواست و مدیریت ایران و همکاری کشور‌های جمهوری آذربایجان، هند، قرقیزستان، پاکستان، ترکیه و ازبکستان به عنوان سومین میراث ناملموس جهان در سال۱۳۸۸ (۲۰۱۰) در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است.
البته با توجه به اینکه قدمتی سه هزار ساله در پهنه وسیع و همگون جغرافیای فرهنگی فراتر از فلات ایران، از چین تا آن سوی فرات و با جمعیتی بیش از ۳۰۰ میلیون نفر را در برمی‌گیرد و به دلیل اهمیت و ارزش فرهنگی و باستانی مشترک، پنج کشور افغانستان، عراق، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان هم پس از ثبت جهانی، درخواست عضویت در این پرونده مشترک جهانی را مطرح کردند، پرونده جدیدی تشکیل شد و بار دیگر نوروز، پنج سال بعد از ثبت جهانی در سال۱۳۹۳ (۲۰۱۵) با مدارک و مستندات کامل‌تر به عنوان میراث ناملموس مشترک ۱۲ کشور، در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید.
نوروز بهترین بهانه برای اتحاد و همبستگی است
سرور بختی همزمان با آغاز سال جدید (سال ۱۴۰۰خورشیدی) در گفتگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با تبریک فرارسیدن بهار طبیعت و نوروز باستانی به هنرمندان، اندیشمندان، استادان، فرهیختگان و همه مردم ایران و فارسی زبانان اظهار داشت: برای همه مردم ایران در سال جدید، سلامت و خوشبختی و برای سرزمین ایران خرمی و آبادانی را آرزو می‌کنم.
رییس مؤسسه فرهنگی اکو با اشاره به قدمت و گستره فرهنگی نوروز گفت: اشتراکات فرهنگی بسیاری میان ملت‌های منطقه اکو و حوزه نوروز وجود دارد. اهداف اساسی موسسه فرهنگی اکو هم معرفی و تمرکز بر همین مشترکات فرهنگی است.
وی گفت: فرهنگ تعاریف، ارزش‌ها و شاخص‌های مشترک دارد که باید اول بشناسیم و به همه جهان معرفی کنیم و همه در کنار هم از آن‌ها پاسداری کنیم. مردم منطقه نوروز از ایران تا افغانستان و تاجیکستان و ملت‌های کشور عضو اکو، همه مردم فارسی‌زبان و غیرفارسی‌زبان باید ببینند که آیین‌های باستانی نوروزی زنده است و در سراسر منطقه طبق همان آیین‌های کهن جشن گرفته و پاسداری می‌شود.
بختی با اشاره به ضرورت تعمیق و تقویت روابط فرهنگی ملت‌های منطقه اکو تصریح کرد: نوروز بهترین بهانه و دلیل برای اتحاد، همبستگی و در کنار یکدیگر بودن است؛ ملت‌ها و دولت‌های کشور‌های حوزه نوروز نباید از یکدیگر و از مشترکات فرهنگی هم بی‌خبر باشند، باید همواره در کنار با هم باشند و باقی بمانند.
اگر متحد و همدل باشیم هر بحرانی را حتی کرونا را شکست می‌دهیم
رییس مؤسسه فرهنگی اکو آگاهی‌بخشی و آشناسازی مردم منطقه از فرهنگ مشترک را مهمترین وظیفه و رسالت این موسسه فرهنگی دانست و گفت: آیین‌های نوروزی و سایر آیین‌ها مانند شب یلدا، آیین چله، سده، تیرگان و... از آیین‌های مشترک بین مردم منطقه ما است که باید پاسداری شوند و ما در سال جدید بیشتر فعالیت می‌کنیم تا ملت‌های ما با یکدیگر و ویژگی‌های مشترک هم بیشتر آشنا شوند.
آگاهی‌بخشی و آشناسازی مردم منطقه از فرهنگ مشترک مهمترین وظیفه و رسالت موسسه فرهنگی اکو استرییس موسسه فرهنگی اکو بیان کرد: نوروز و هر آیین و فرهنگی که باعث وحدت و انسجام ملت‌ها می‌شود می‌تواند کمک کند همه کشور‌ها در کنار هم و همه ملت‌ها دست در دست هم بر بحران‌ها و مشکلاتی مانندی شیوع کرونا پیروز شوند.
بختی گفت: پیام آیین‌ها و فرهنگ نوروز این است که مردم برای همزیستی و همبستگی بیشتر تلاش کنند؛ اگر همدل و متحد باشیم و دست همدیگر را بگیریم و از یکدیگر حمایت کنیم هیچ مشکلی نمی‌تواند ما را شکست دهد.
وی ابراز امیدواری کرد که اندوه بیماری در سال قدیم (۱۳۹۹) باقی بماند و افزود: آرزو می‌کنم در سال جدید خورشیدی (۱۴۰۰) آفتاب امید، نشاط و سلامتی و مهربانی در آسمان منطقه نوروز به پرواز در آید و صلح دوستی و صفا بر روی زمین برقرار شود.
سازمان همکاری‌های اقتصادی (Economic Cooperation Organization) مخفف نام اکو، یک سازمان منطقه‌ای است که در سال ۱۳۴۳ (۱۹۸۵) توسط دولت‌های ایران، پاکستان و ترکیه برای توسعه همکاری‌های اقتصادی، فنی و فرهنگی میان کشور‌های عضو تاسیس شد. در سال ۱۹۹۲ سازمان اکو گسترش یافت و هفت عضو جدید از جمله جمهوری اسلامی افغانستان، جمهوری آذربایجان، جمهوری قزاقستان، جمهوری قرقیزستان، جمهوری تاجیکستان، ترکمنستان و جمهوری ازبکستان به آن اضافه شدند.
پس از افزایش تعداد کشور‌های عضو به ۱۰ کشور، این سازمان به عنوان یک سازمان منطقه‌ای نقش ویژه‌ای پیدا کرد. کشور‌هایی که دارای فرهنگ و تاریخ مشترک هستند و در یکی از راهبردی‌ترین مناطق جهان واقع شده اند. با این پیش زمینه، نیاز به احیای بخش فرهنگی احساس شد.
موافقت رسمی با تاسیس موسسه فرهنگی اکو تحت عنوان فعلی خود، با امضای اساسنامه آن در سومین اجلاس سالانه اکو که در مارس ۱۹۹۵ در اسلام آباد پاکستان برگزار شد با رویکرد «تحکیم قرابت‌های فرهنگی، پیوند‌های معنوی و روابط دوستانه میان ملت‌های کشور‌های عضو از طریق روش‌های اجتماعی و فرهنگی بصورت تئوری و عملی» محقق شد.
نوروز میراث فرهنگ ناملموس مشترک ۱۲ کشور / ثبت در فهرست جهانی یونسکو ۲۰۱۵
آئین باستانی و کهن نوروز به عنوان نخستین اثر ناملموس ایرانی با عضویت هفت کشور و با عنوان یک پرونده مشترک، با درخواست و مدیریت ایران و همکاری کشور‌های جمهوری آذربایجان، هند، قرقیزستان، پاکستان، ترکیه و ازبکستان که آن سال به عنوان سومین میراث ناملموس جهان در سال۱۳۸۸ (۲۰۱۰) در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسید.
نوروز با قدمتی سه هزار ساله پهنه وسیع و همگون جغرافیای فرهنگی فراتر از فلات ایران، از چین تا آن سوی فرات و با جمعیتی بیش از ۳۰۰ میلیون نفر را در برمی‌گیرد و به دلیل اهمیت و ارزش فرهنگی و باستانی مشترک، پنج کشور افغانستان، عراق، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان هم پس از ثبت جهانی، درخواست عضویت در این پرونده مشترک جهانی را مطرح کردند، پرونده جدیدی تشکیل شد و بار دیگر نوروز، پنج سال بعد از ثبت جهانی در سال۱۳۹۳ (۲۰۱۵) با مدارک و مستندات کامل‌تر به عنوان میراث ناملموس مشترک ۱۲ کشور، در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید.
نوروز و برپایی مراسم آن، آیینی بسیار قدیمی است که ریشه آن به ایران باستان باز می‌گردد؛ بسیاری از مورخان معتقدند که نژاد پارسی (آریایی) حتی پیش از زرتشت و آغاز تمدن بابل، بهار و سال نو را جشن می‌گرفتند و این رسم، نسل‌به‌نسل در میان آن‌ها استمرار یافته است. در کتیبه‌های برجای مانده از ایران باستان به عید‌هایی به نام «اَکتیو» اشاره شده که آغاز آن همزمان با شروع فصل بهار و پایان آن، دوازدهم فروردین ماه بوده است.
ماندگاری سرزمین باستانی و قوم ایرانی مولود فرهنگ کهن، ریشه‌دار و خرد باور اقوام ایرانی است که توانسته با گذشت چند هزار سال و صد‌ها مصایب و حوادث دردناک تا به امروز موجودیت خود را نگاه دارد. آنچه در طول هزاره‌ها مایه بقای ایران بوده و جاودانگی آینده آن را تضمین کرده است، فرهنگ غنی، باورها، آداب و رسوم انسان‌ساز و خردپسند آن بوده است که نوروز و جشن‌های دیگر ملی و مذهبی از آن شمار است.
آیین‌های نوروز از روز‌های پایانی سال با خانه‌تکانی، نو کردن جامه و اسباب و اشیای زندگی آغار می‌شود، پس از آن از اول فروردین با چیدن سفره نوروزی (هفت سین)، دید و بازدید و گستردن خوان نوروزی، به مدت ۱۲ روز ادامه دارد و در این مدت نوروزانه یا عیدانه و عیدی‌دادن مرسوم است؛ روز سیزده فروردین، مردم با بیرون آمدن از خانه و رفتن به دشت و بوستان (سیزده بدر) در کنار سبزه و آب روان و چشمه‌سار‌ها به صورت دسته‌جمعی و خانوادگی برای باز پیوستن به زندگی نوین آماده می‌شوند.
آیین‌های نوروزی اعم از شادی‌ها و بازی‌ها و جشن‌های در اقوام و مناطق مختلف در حوزه فرهنگی و جغرافیایی نوروز متعدد و متنوع است؛ این رسوم از شادی‌ها، سروده‌ها، نغمه‌ها و پایکوبی‌ها، غذا‌ها و شیرینی‌ها تا بازی‌ها و مسابقات کشتی پهلوانی، اسب‌دوانی و بازی‌های برد و باختی محلی گرفته تا به آب‌افکندن سبزه‌های رویانده نوروزی، گره‌زدن سبزه به دست دختران دمِ بخت، خوردن آش‌رشته و باقالای پخته در دشت و صحرا در سیزدهمین روز نوروز، از آیین‌های برجسته و خاص آیین کهن نوروز است که از ۱۱ سال پیش جهانی شده است.
