به گزارش خبرنگار مهر، از اواخر سال ۹۶ بود که معاونت آموزش ابتدایی اعلام کرد دیگر از پیک های نوروزی خبری نیست و برنامه عید و داستان جایگزین شده است. قرار بود دانش آموزان دیگر به جای پیک های نوروزی که معمولاً انجام دادن آن به روز آخر تعطیلات موکول می شد، به فرآیندی تبدیل شود که دانش آموزان در هنگام سفر و دید و بازدید بهتر ببینند و بشنوند و بعد آنچه دیده و شنیده اند را در قالب داستان گویی، داستان خوانی و داستان نویسی و همراه با نقاشی و… ارائه دهند. قرار بود این فرایند خلاقیت را در بچه ها رشد دهد و اضطراب تکالیفی که بیهوده بودن آنها در ایام نوروز اثبات شده بود رفع شود و حتی کمک کند کسانی که در مهارت هایی مثل داستان نویسی دارای استعداد هستند شناسایی شود.
رضوان حکیم زاده معاون آموزش ابتدایی همان روزهایی که منتهی به کلید خوردن طرح عید و داستان شد درباره این طرح گفت: دانش آموزان می توانند در ایام تعطیلات یک کتابی را بخوانند و آن را خلاصه نویسی کنند. می توانند روایتگر یک داستان یا خاطره‌ای باشند که آن را با صدای خود ضبط کردند یا از خود فیلم بگیرند. در شکل دیگر دانش آموزان می توانند داستانی را بنویسند. ما قرار است هفت و نیم میلیون داستان گو و داستان نویس داشته باشیم که در آن خلاقیت، مهارت های دیداری و شنیداری و خواندن در دانش آموزان تقویت می شود.
وی بیان کرد: این تصمیم در راستای استفاده بهینه از دوران کودکی و آشتی دادن کودکان با داستان ها گرفته شده است. با توجه به شرایط خاص کودکان در تعطیلات نوروزی که طولانی مدت هم هست و در این مدت از یادگیری فاصله می گیرند، ما اینطور به موضوع نگاه کردیم که از این زمان برای تقویت مهارت هایی که در طول سال سلب می شود استفاده کنیم. در واقع علت ایجاد پیک نوروزی این بود که دانش اموز از یادگیری فاصله می گیرد و قرار بود این پیک ها این یادگیری را جبران کند اما عملاً این اتفاق رخ نمی داد. برای جبران همین مشکلات پیک شادی بود که از شکل سراسری به استانی و بعد منطقه‌ای و مدرسه‌ای تبدیل شد اما واقعیت این است که پیک های نوروزی در تعمیق و تثبیت یادگیری نقشی نداشتند و تنها خانواده و دانش آموز را دچار درگیری ذهنی می کردند. کودکان تا آخرین روز مشغول تفریح بودند و در روز آخر پیک را تکمیل می کردند. در سال ۹۲-۹۳ هم دستورالعملی جدید در زمینه یادگیری در محیطی شاد و ترویج کتابخوانی مورد تایید قرار گرفت. بر همین اساس برنامه توانمندسازی معلمان ابتدایی را در برنامه داشتیم و این تصمیم تغییر پیک نوروزی به داستان نویسی و داستان گویی، یک شبه گرفته نشده است.
واقعیت هم این بود که پیک های نوروزی به یک فرایند فرسایشی که برای خانواده ها هزینه هم در پی داشت شده بود. وقتی داستان به کلاس های پرجمعیت و چندپایه م رسید که معلم هم تکالیف سنگینی می داد اوضاع بدتر بود و در برخی مواقع والدین هم دچار این توقع شده بودند که هر چه مدرسه‌ای تکالیف نوروزی بیشتری بدهد گویا مدرسه بهتری است.
پیک هایی که قدمتی از دهه ۶۰ در آموزش و پرورش داشت برچیده شد. در عین حال امید این بود که در درازمدت به افزایش سرانه مطالعه در میان بچه ها و ترویج فرهنگ کتابخوانی کمک کند
در نهایت با همه فراز و فرودها عید ۹۷ این طرح اجرا شد. البته هنوز پیک های نوروزی کامل از میان نرفته بود ولی از طرح های قابل تامل سال ۹۶ همین طرح «حذف پیک شادی» و جایگزینی داستان و داستان نویسی به جای آن بود. هر چند پس از اجرای این طرح د سال ۹۷ یکی از نگرانی های معلمان و والدین این بود که با وجود تعطیلات طولانی مدت نوروز، دانش آموزان از فرایند یادگیری دور می مانند و هر چند پیک های شادی راه حل مفیدی نبود اما امید این بود برای این بخش هم چاره موثری اندیشیده شود. به هر حال پیک هایی که قدمتی از دهه ۶۰ در آموزش و پرورش داشت برچیده شد. در عین حال امید این بود که در درازمدت به افزایش سرانه مطالعه در میان بچه ها و ترویج فرهنگ کتابخوانی کمک کند.
سال ۹۸ نیز همین فرایند برای نوروز تدارک دیده شد و با جدیت بیشتری پیگیری شد.
حکیم زاده در توضیح بیشتر این طرح اواخر سال ۹۷ گفت: متناسب کردن تربیت در دوران کودکی و حذف فعالیت هایی که با یادگیرنده محوری سازگار نیست از برنامه های سال گذشته ما بود که به طور جدی پیگیری می کنیم و تلاشمان این است که گفتمانی حاکم کنیم که تعلیم و تربیت را به عنوان علم بشناسند. طرح عید و داستان را برای تقویت مهارت خواندن و نوشتن دانش آموزان طراحی کرده ایم و تاکید بر این است که هیچ مدرسه‌ای نباید پیک نوروزی یا چیزی شبیه این داشته باشد. برای همین امسال این طرح را بسیار زود ابلاغ کردیم. در گزارش ارزیابی عملکرد این طرح برای عید ۹۷، مشخص شد که ۸۶ درصد استان‌ها قانون را رعایت کردند و بیشترین چالش را با شهر تهران داشتیم.
وی بیان کرد: هدف وزارتخانه از این طرح یک کار نمایشی نیست بلکه می خواهیم آموزش را از حافظه محوری به سمت مهارت محوری ببریم. تولیدات و دستاوردهای این طرح برایمان اهمیت دارد. برای همین دستورالعمل را هم امسال ساده تر کردیم. قرار است نمایشگاهی از آثار و دست نوشته های بچه ها در نمایشگاهی سال آینده دیده شود و همچنین معلمان استعدادهای درخشان در این حوزه را تشویق کنند.
وی همان روزها در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص تاثیر اجرای این طرح و اینکه داده ای از استقبال دانش آموزان وجود دارد گفت: ما به روش های متفاوتی این طرح را که سال گذشته اجرا شد ارزیابی کردیم. هم به صورت کیفی و هم به صورت کمی و اجرای طرح عید و داستان یکی از موفقیت آمیزترین طرح های ما بود؛ اما ما با مواردی رو به رو شدیم که انتظارش را نداشتیم مثل اینکه قصه هایی نگاشته شده بود که با نقاشی همراه بودند و در پایان ما انبوهی از دست نوشته بچه ها، نقاشی و طراحی هایی را داشتیم که خودش یک گنجینه است. امسال به خاطر اینکه مجالی باز کنیم، بر همین فرایند خلاقانه بچه ها تاکید کردیم. شما شاهد بودید که در هفته پژوهش برای اولین بار ۷ نفر را به عنوان نویسندگان کوچک معرفی کردیم و تاکید کردیم که پرورش ادبی در دوره کودکی بسیار اهمیت دارد و باید آن را به رسمیت بشناسیم.
یکی از نکات قابل تامل در این طرح این است که در کشوری که مهد ادبیات است و ما از دیرباز ادیبان و سخنوران و شاعران بسیار شاخصی داشته ایم و داریم به نظر می رسد یک گسست نسلی میان ادبیات فاخر ایران زمین و استعدادهای نهفته در کودکان ایرانی در این عرصه ایجاد شده که شاید بتوان آن را ناشی از گسترش فرهنگ شهرنشینی و سپس گسترش رسانه های مجازی دانست؛ گوش و چشم بچه ها ما دچار عادتی شده است که شاید کمتر نگاه کردن به پیرامون به معنای عمیق نگاه کردن و شنیدن را تجربه می کنند.
یکی از نکات قابل تامل در این طرح این است که در کشوری که مهد ادبیات است و ما از دیرباز ادیبان و سخنوران و شاعران بسیار شاخصی داشته ایم و داریم به نظر می رسد یک گسست نسلی میان ادبیات فاخر ایران زمین و استعدادهای نهفته در کودکان ایرانی در این عرصه ایجاد شده که شاید بتوان آن را ناشی از گسترش فرهنگ شهرنشینی و سپس گسترش رسانه های مجازی دانست؛ گوش و چشم بچه ها ما دچار عادتی شده است که شاید کمتر نگاه کردن به پیرامون به معنای عمیق نگاه کردن و شنیدن را تجربه می کنند
عید سال گذشته به دلایل شیفت ناگهانی تمام آموزش ها به سمت دنیای مجازی به دلیل شیوع کرونا، تاکید بر امر آموزش در ایام نوروز برای جبران عقب ماندگی ها و… عملاً طرح عید و داستانی هم مطرح نبود. این طرح نیز سال گذشته مانند اکثر طرح های آموزش و پرورش مسکوت ماند.
امسال اما بار دیگر صحبت از این است که بچه ها در ایام نوروز تکلیفی ندارند، از درس و کلاس مجازی خبری نیست، آموزش های تلویزیونی کنسل شده و لاجرم دوباره طرح عید و داستان نیز بر سر زبان هاست با این تفاوت که به نظر نمی رسد خروجی این تکلیف مهارتی چندان مجالی برای پیگیری بعد از ایام نوروز از سوی معلمان داشته باشد چرا که همچنان حضور دانش آموزان در مدرسه پس از نوروز و نوع آموزش ها که مجازی است یا حضوری در هاله‌ای از ابهام است. در فرایند تعامل دانش آموز و معلم در این فضای مجازی هم بعید است فرصتی برای مرور داستان ها باشد.
اما شاید بیشتر از سال ۹۶ لزوم توجه به اینکه کودکان به سمت کتابخوانی سوق پیدا کنند و به سمت نوشتن روی بیاورند وجود دارد چرا که در یک سال گذشته سیطره فن آوری های نوین بر کودکان و سرگرم شدن با برنامه های تلویزیونی و تبلت و موبایل و انواع بازی ها در بستر مجازی و انیمیشن ها و… قابل کتمان نیست. حتی در بزرگترها نیز از این امر قابل مشاهده است.
هدف طرح عید و داستان این بود که ۷.۵ میلیون دانش آموز یا داستانی خلق کنند و یا داستانی را روایت کنند. امسال نیز مانند قبل موضوع برای دانش آموزان آزاد است اما شاید در چنین فضایی که تشریح شد چالش این طرح عدم به روز آوری اش با شرایط و بیرون کشیده جنبه های دیگری از ماجرا باشد.
در روزهای که دانش آموزان فرسوده از پشت سر گذاشتن یک سال کرونایی هستند و استرس هایی را تجربه کرده اند که شاید حتی بر آن آگاه نباشند و شاهد اتفاقات زیادی در پیرامون خود بوده اند معاونت ابتدایی می توانست از این فرصت بهره ببرد و موضوع تجربه ها، دیده ها و دانسته ها، احساسات و… بچه ها در یک سال گذشته را به عنوان موضوع مطرح کند. شاید به دلیل آزاد بودن موضوع بچه ها به این سمت بروند اما دیگر نمی شود آن را به حساب راهبرد معاونت ابتدایی به حساب آورد. دوری دانش آموزان از مدرسه، دوری آنها از همسالان، چالش ها با والدینشان، تجربه از دست دادن ها و… اگر از سمت کودکان روایت شود هم به هدف بروز خلاقیت می انجامد و هم از نوشتن به عنوان راهی برای برون ریزی عواطف که در نهایت به کاهش هیجان های منفی می انجامد سود برده شده است. اما امسال نیز صرفاً طرح عید و داستان چون ادامه‌ای بر اجرای دو سال قبل خود مطرح شد.
در این میان که بسیاری از خانواده و بالطبع کودکان از رفت و آمدهای معمول در ایام عید مثل دید و بازدید و مسافرت محروم هستند این دستورالعمل می توانست راهبرد شفاف تر و موثرتری برای بهتر نگاه کردن و بهتر شنیدن بچه ها در محیط خانه و خانواده ارائه دهد تا مهارت های بین فردی را در آنها تقویت کند. به طور مثال دادن این ایده به کودکان که یک روز بنشینند یک گفتگوی تعاملی سازنده با والدین خود درباره دغدغه هایشان داشته باشند، آن را ضبط کنند و بعد به صورت دیالوگ بنویسند یکی از همین ایده هاست. در این میان راهنمایی و مشاوره به والدین که هدف از چنین طرحی چیست نیز به مشارکت بیشتر آنها می انجامد.
یا حتی می شد صرفاً والدین را به این سمت سوق داد کتاب قصه هایی برای کودکان بخوانند یا بچه ها برای آنها بخوانند و درباره آن حرف بزنند و باز گزارش این قصه خوانی روایت شود. ممکن است هیچ کدام از این فعایت ها در این طرح منع نشده باشد اما در تمام این سالها از والدین درباره این طرح که پرسیدیم گویی تنها آگاهی اشان این بود که بچه ها باید کتابی را بخوانند و خلاصه کنند.
واقعیت این است که از این طرح در جنبه های مختلفی می توان سود برد چرا که موضوع آن خواندن و نوشتن است و این دو همیشه پر سود است اما نیاز به وجود یک راهنمای مشخص برای این ایام ابتدا برای معلمان و سپس برای خانواده ها ضروری است. اینکه یک طرح ارائه شود و امیدوار باشیم از میان ۷ و نیم میلیون دانش آموز هزار داستان خوب به دستمان برسد یک شکست در طرح است اما اگر به گونه‌ای برنامه ریزی شود که از دل چنین طرح هایی گره‌ای از این روزهای سخت باز شود آنچیزی است که باعث می شود تعلیم و تربیت را امری تعاملی و مهارت محور بنامیم.
