به گزارش روز یکشنبه ایرنا، احترام به طبیعت و شرکت در آیین های گروهی مهمترین ویژگی نوروز در تاجیکستان است. تاجیک ها بر این باورند که اگر از نوروز به گرمی استقبال کنیم، در آن سال شادمانه خواهیم زیست.
تاجیکان فارسی زبان که سالیان زیادی زیر سلطه شوروی سابق بودند، بیش از دو دهه است که دل به آیین‌های نیاکان از جمله نوروز باستانی بسته‌اند و اکنون آنها همراه با ایرانیان و دیگر مناطق فارسی زبان نوروز را به عنوان یک جشن ملی تجلیل می‌کنند. تا قبل از سال ۱۳۷۰ شوروی سابق تلاش داشت خاطرات و فرهنگ نوروزی مردم تاجیکستان زدوده شود اما تاجیکان با پایبندی به سنت‌های اصیل خود نوروز را با عناوین ˈعید بهار ˈ و ˈجشن کشاورزانˈ زنده نگه داشتند.
در آستانه نوروز، شهر دوشنبه و به خصوص بدخشان تاجیکستان حال و هوای خاصی دارند. خانه تکانی، جنب و جوش مردم تاجیک برای آذین بندی خیابان ها و منازل به منظور استقبال از بهار و برپایی جشن نوروز، شنیدنی و دیدنی است. تاجیک ها که زن و مرد دوش به دوش یکدیگر به کار و فعالیت مشغول اند، با رسیدن بهار و عید نوروز هر کدورتی داشته باشند به فراموشی می سپارند، زیرا نوروز عید محبت، عشق ورزی و دوستی است.
شماری از مراسم این جشن در تاجیکستان با مراسم سنتی آن در ایران مشترک است، اما بعضی از این مراسم مختص مردم تاجیکستان است.
آیین "خیدیر ایام" در بدخشان
عید نوروز در کشور تاجیکستان به عنوان نماد هویت و فرهنگ شناخته می شود. مردم تاجیک همچون دیگر اقوام ایرانی تبار آداب و آیین خاصی برای مراسم نوروز دارند و نوروز در تاجیکستان با سال شمار دهقانی تاجیکی اول ماه حمل و با حساب میلادی ۲۱ یا ۲۲ مارس شروع می شود که به نام 'خیدیر ایام' یعنی جشن بزرگ معروف است. جشن نوروز برای مردم تاجیکستان به‌ویژه بدخشانیان، جشنی ملی و دیرینه است.
تاجیک‌ها از نوروز به عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات یاد می‌کنند.در این ایام دید و بازدید از اقوام و بزرگان صورت می گیرد. به مزارها می روند و قرآن و دعا می خوانند. هم چنین در بدخشان مدیحه سرائی در وصف پیامبر و امامان معصوم انجام می دهند.
مراسم حوت
مردم به‌ویژه کشاورزان از گذشته مراسم خاصی پیش از نوروز داشتند، یکی از این مراسم مراسم حوت نام دارد. حوت از نظر کشاورزان آخرین ماه سال بود و به همین دلیل به عنوان زمانی مناسب برای کشت و کار بهاری در نظر گرفته می شده است.
در این مراسم مردم با فراهم کردن ملزومات جشن سه شب اول ماه حوت، در مهمانی‌ها گرد هم می‌آمدند و در اطراف آتش به شنیدن موسیقی، حرکات موزون یا بازی می‌پرداختند.
مراسم گل گردانی
یکی دیگر از مراسم مهم وابسته به نوروز و کارهای کشاورزی «گل گردانی» نام دارد. مردم تاجیک از زمانهای قدیم به مناسبت بیداری طبیعت و آغاز شکوفه‌دهی گل‌ها و درختان به گل گردانی می‌پرداختند.
در زمانهای قدیم وظیفه گل گردانی بر عهده بزرگسالان بود. اما این مراسم اکنون در اکثر محل‌ها توسط نوجوانان و جوانان انجام می‌شود.
گل گردان‌ها از دره و تپه و دامنهٔ کوه‌ها، گل چیده و اهل دهستان خود را از پایان یافتن زمستان و فرا رسیدن عروس سال و آغاز کشت و کار بهاری و آمدن نوروز مژده می‌دهند.
بلبل خوانی
در این مراسم گل‌گردان‌ها در محل‌های دیگر گل‌ها را دسته دسته کرده یا در نوک چوبی بسته در کنار در خانه‌های اهل ده یا شهر در خاک فرو می‌کنند و سرودی با این مضمون می‌خواندند:
گل آوردم از اون پایان خبرت می‌کنم دهقان
بته غله به گلگردان بهار نو مبارک باد
گله زردک ثنا می‌گه ثنای مصطفی می‌گه
به هر پهلو خدا می‌گه بهار نو مبارک
گفتی است در دهکده‌ها و شهرهای ایران نیز ۱۵ تا ۲۰ روز پیش از نوروز چاووش های بهاری به راه می افتند و از آمدن بهار به مردم مژده می‌رسانند و انعام می‌گیرند.
در بعضی روستاهای مازندران مردم در آغاز جشن در تکاپوی خانه تکانی و آراستن کوچه‌های شهر و روستا مشغول می‌شوند و دسته‌ها و گروه‌های مختلف جوانان در گردش آمده و مانند گل گردان‌های تاجیک ترانه و سرود و شعر می‌خوانند. صاحبان خانه نیز به آنها انعام می‌دهند.
این گونه ترانه‌های ایرانی شباهت‌هایی به ترانه‌های تاجیکی دارد. در دماوند ایران نیز گل گردان‌ها مانند گل گردان‌های تاجیک خانه به خانه گردش کرده و ترانه می‌خوانند.
مراسم جفت براران
یکی دیگر از مراسمی که در گذشته پیش از کشت و کار کشاورزان تاجیک و چند روز قبل از نوروز با آرزوی پر برکت شدن محصولات برگزار می‌شده، مراسم «جفت براران» است. جفت براران در اکثر محل‌ها در اواخر ماه حوت یا اسفند برگزار می‌شود. در این مراسم همهٔ اهل خانواده شرکت می‌کنند. کشاورزان نیز پلو، نان فطیر یا غذای مربوط به مراسم را تهیه کرده و ۱۵ تا ۲۰ نفر از کهنسالان را دعوت می‌کردند و بعد از غذا نیز این عبارات را می‌گفتند: «مزید نعمت، زیاده دولت، برار کار، صحت و سلامتی خرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش آمدید میهمانان».
مراسم سومنک پزی (سمنو پزی)
سومنک یا سمنو از غذاهای نوروزی است و در خانهٔ کشاورزان در طول روزهای نوروز وجود دارد. آن را به صورت گروهی و دسته جمعی تهیه می‌کنند و معمولاً در آخر ماه حوت در آغاز جشن نوروز پیرزنان تصمیم به انجام این کار می‌گیرند.
سمنوپزان یکی از این آیین‌های نوروزی در تاجیکستان است. سمنک یا سمنو از بهترین غذاهای نوروزی است که از جوانه گندم و آرد تهیه می شود و یکی از اجزای اصلی سفره هفت سین یا خوان نوروزی به شمار می آید. البته مراسم سمنوپزان در کشورهای افغانستان، ایران، تاجیکستان و ازبکستان مهم ترین رسم نوروزی است. با وجود این، این خوراکی در این کشورها به ندرت در طول سال مصرف می شود و تنها در نوروز زینت بخش سفره های نوروزی است.
این غذا در کشورهای دیگر به نام های سمنی، سوملک، سومنک و سومولوک هم شناخته می شود. اما در تاجیکستان مهم ترین خوراکی تاجیکان برای نوروز که در تمام مناطق تاجیکستان عمومیت دارد، سمنو است که هنگام پختن آن نواهایی نظیر "بوی بهار است سمنک، آش نهار است سمنک، از گل گندم سمنک، خوردن مردم سمنک" را سر می دهند.
پختن باج
مردم تاجیکستان در نوروز کله پاچه گوسفند را با گندم می‌پزند و «باج» تهیه می‌کنند. آنها این غذا را همراه با دیگران اقوام و خانواده مصرف می کنند.
