نیو صدر: چه علتش بارندگی‌ها باشد، چه مدیریت، دریاچه ارومیه امروز به نسبت حال خوبی دارد و حداقل ترازش در مقایسه با هفت سال پیش نزدیک به یک متر افزایش پیدا کرده است، اما درباره پایداری حال دریاچه و وضع فردای آن هنوز نگرانی‌های زیادی وجود دارد.
هفت سال پیش دریاچه ارومیه تا مرز مرگ و خشکسالی رفت، به طوری که ترازش به ۱۲۷۰.۰۷ متر رسیده بود و بسیاری امیدی به احیای آن نداشتند. اما پس از آن افزایش سال به سال بارندگی‌ها و از سویی تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۲ اجرای برخی سیاست‌ها باعث شد تا ورق برگردد.
نجات از مرگ
حجت جباری معاون اداره کل حفاظت از محیط زیست آذربایجان غربی، به خبرآنلاین می‌گوید: «تراز دریاچه حداقل شده بود، یادم است که جنوب دریاچه کاملا خشک بود و ما حتی با خودرو داخل دریاچه تردد می کردیم. اما اقدامات انجام شده و به خصوص بارش باران که تاثیر بسیار خوبی درآبگیری داشت، شرایط بهتر شد.»
در این مدت سیاست‌های مختلفی برای احیای دریاچه ارومیه برنامه‌ریزی و برخی از آن‌ها هم اجرا شدند؛ از کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی تا انتقال آب به دریاچه و ... از سویی میانگین بارندگی‌ها هم در حوضه آبریز دریاچه افزایش پیدا کردند.
اگرچه انتقاداتی هم به این سیاست‌ها انجام شد، اما به نظر می‌رسد خود مسئولان اجرای آن به طور کلی از اتفاقی که در این مدت رخ داده رضایت دارند.
علی حاجی مرادی، مسئول واحد برنامه‌ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه، در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «قطعاً نمی‌توان ادعا کرد که به طور کامل به همه اهداف از قبل برنامه‌ریزی شده محقق شده است، اما می‌توان این ادعا را کرد که در پایان یک دوره اجرایی ۷ ساله به دستآوردهای قابل توجهی نه تنها برای احیای دریاچه ارومیه بلکه در حوزه مدیریت منابع و مصارف آب در حوضه آبریز این دریاچه دست پیدا کرده‌ایم و اگر عملکرد کارگروه ملّی نجات دریاچه ارومیه و ستاد احیای دریاچه ارومیه به عنوان دبیرخانه این کارگروه توسط یک نهاد مستقل مورد بررسی قرار بگیرد، احتمالا نمره قبولی می‌گیرد.»
چه سیاست‌ها درست بودند، چه بارندگی‌ها باعث افزایش تراز دریاچه شدند، امروز هفت سال پس از شروع اقدامات، عمق آب دریاچه ارومیه از طریق افزایش تراز و انحلال بستر کف دریاچه، ۱۲۰ سانتی‌متر افزایش پیدا کرده و تراز آن به عدد ۱۲۷۱.۳۵ متر رسیده است، عددی که به گفته کارشناسان به معنای نجات موقت دریاچه از مرگ است. همچنین با اجرای پروژه‌های انتقال آب احتمالا این عدد بیشتر هم بشود.
شروع تغییرات؛ مرگ دوباره یا ادامه احیا؟
اما این به معنای احیای دریاچه ارومیه نیست، همچنین تراز دریاچه ارومیه نزدیک به سه متر با تراز اکولوژیک فاصله دارد و حتی نگرانی‌هایی نسبت به خروج دریاچه ارومیه از روند احیا و بازگشت به روند خشکی آن وجود دارد. پایان دولت تا چند ماه آینده و در همین راستا نگرانی از پایان کار ستاد احیای دریاچه ارومیه باعث شده است که این ترس‌ها تشدید شوند.
به همین دلیل به نظر می‌رسد دولت حال حاضر در نظر دارد مرکزی جدید را در سازمان حفاظت محیط‌زیست تشکیل دهد تا مسیر احیای دریاچه ارومیه در دولت‌های بعدی زیر نظر سازمان محیط زیست، ادامه پیدا کند.
حاجی مرادی در این رابطه می‌گوید: «حالا که راهکارها غربالگری شده و کارکرد آن‌ها نیز به اثبات رسیده و به نوعی گره مسئله دریاچه ارومیه بازتر شده، تصمیم بر این شد که فرایند احیا دوباره به همان دستگاه اجرایی متولی اصلی حفاظت و احیای دریاچه یعنی سازمان محیط زیست سپرده شود. این سازمان هم تصمیم گرفته است که این فرآیند را در قالب مرکز هماهنگی، پایش و آینده پژوهی دریاچه ارومیه پیگیری کند. البته که اختیارات سازمان محیط زیست در سال ۱۴۰۰ با اختیاراتش در سال ۱۳۹۲ قابل مقایسه نیست، دیگر قانون حفاظت از تالاب‌ها وجود دارد که در زمان تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه نبود.»
ساختمان مرکز آینده پژوهی دریاچه ارومیه تا چند ماه آینده در اطراف دریاچه ارومیه تکمیل می‌شود، اما اتفاقاتی که در سال‌های گذشته در خلاف جهت مسیر احیا رخ دادند باعث شده است که برخی ابهامات نسبت به قدرت سیاسی این مرکز در ادامه فعالیت احیا وجود داشته باشد.
«نگرانیم»
برای مثال در آخرین ماه‌های فعالیت‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه، زمزمه‌هایی از شروع دوباره پروژه‌های سدسازی در اطراف دریاچه ارومیه شنیده و گفته می‌شود برخی نمایندگان نسبت به شروع این پروژه‌ها فشار می‌آورند و از وزارت نیرو خواسته‌اند تا پروژه‌های سدسازی در اطراف دریاچه ارومیه دوباره شروع شوند.
این در حالی است که براساس مصوبه‌ای که سال ۱۳۹۳ به تصویب رسید، کلیه طرح‌های سدسازی در دست مطالعه و اجرایی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه متوقف شدند.
جباری می‌گوید: «با وجود مصوبات و کمیته ملی تالاب‌ها یک جایگاهی برای اقدام‌های غیرقانونی وجود دارد، اما ستاد ملی، بخشی ویژه دریاچه ارومیه بود که باعث می‌شد تا پیگیری‌ها به شکل ویژه‌ای صورت بگیرند. بعد از پایان ستاد احیای دریاچه ارومیه، دولت بعدی باید تصمیم‌گیری کند و اختیارات به مرکز آینده پژوهی داده شود، نگرانیم که با این تغییرات، تمام موارد رعایت بشوند یا نه، تکلیف مرکز آینده پژوهی باید از لحاظ جایگاه قانونی مشخص بشود تا بتواند فعالیت ها را پیگیری کند.
در پایان همان مطالبات مردمی که باعث شد که سال ۱۳۹۲ دریاچه ارومیه را از مرگ نجات دهد، احتمالا تعیین کننده ادامه روند احیای دریاچه ارومیه هستند.
حاجی‌مرادی توضیح می‌دهد: «نگرانی که وجود دارد به حق است، اما نمی‌توان با قطعیت گفت که بدترین سناریو ممکن برای استمرار فعالیت های لازم احیای دریاچه ارومیه رخ می‌دهد. در همین دولت هم شکل گیری احیای دریاچه ارومیه براساس یک نظر شخصی رخ نداد، احیای دریاچه یک مطالبه مردمی بود که در دولت‌های قبلی مورد اجابت قرار نگرفته و این دولت با خواست عمومی به بحث دریاچه عمومی ورود کرد.»
او افزود: «لزوما تغییر دولت اثر خیلی منفی یا مثبتی روی دریاچه ارومیه نمی‌گذارد، اما تغییر رفتار مردم می‌تواند اثر قابل توجهی در ادامه فعالیت دریاچه ارومیه بگذارد. دولت‌های بعدی پاسخگوی خواست مردم منطقه هستند، اگر مطالبات عمومی در راستای پایبندی دولت‌های بعدی به راهکارهای احیای دریاچه ارومیه باشد دولت‌ها هم تابع نظر و رای مردم عمل خواهند کرد.»
۴۷۲۳۷
