خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – محمد حسین عابدی: استان سمنان به واسطه اقلیم و جغرافیایی که دارد مستعد سرمایه گذاری کلانی در حوزه‌های مختلف گردشگری، انرژی خورشیدی بادی، صنعت، معدن، کشاورزی و … است. این استان با قرارگیری در جنوب کوهپایه البرز و شمال دشت کویر، یک باریکه مستعد از هر آنچه که یک استان برای توسعه گردشگری و اقتصادی نیاز دارد، از جمله معادن فراوان و جاذبه‌های گردشگری را در خود جای داده است.
همسایگی با هشت استان ویژگی منحصر به فرد استان سمنان است که آن را میان استان‌های دیگر کشور یگانه کرده و سبب می‌شود تا استان سمنان شاهراه اصلی شمال شرق ایران باشد اما چقدر از این ظرفیت‌های حمل و نقل، صنعت، کشاورزی، گردشگری، معدن و … بهره برداری شده است؟ در این گزارش سعی داریم تا با معرفی ظرفیت‌های استان از کابینه دولت آتی (سیزدهم) تقاضا کنیم تا برای دیدار از آنها به استان سمنان سفر کنند.
مشکلات و موانع توسعه
علی رغم تلاش مسئولان استانداری سمنان برای کتمان وجود بیکار در استان سمنان (و احتساب زنان خانه دار، دانش آموزان و سربازان و دانشجویان و کسانی که بیمه بیکاری می‌گیرند و حتی کسانی که هفته‌ای یک ساعت هم کار می‌کنند در زمره شاغلان) بازهم برخی از نمایندگان مجلس در این استان نرخ بیکاری را در بعضی شهرستان‌ها تا ۳۵ درصد هم اعلام می‌کنند و این نشان می‌دهد که انتفاع درستی از ظرفیت‌های استان نشده است.
۱۵ سالی می‌شود که رئیس دولت اهل استان سمنان است شاید این تصور پدید آید که این استان مملو از اعتبارات و کارها است حال آنکه سمنان در زمینه پروژه‌های نیمه تمام در زمره استان‌هایی با وضعیت نامناسب است برای مثال در این استان ورزشگاه‌هایی که در دولت نهم کلنگ زنی شده، هنوز هم افتتاح نشده است.
انتخابات ریاست جمهوری در پیش است و ما در این گزارش می‌خواهیم تا از هیئت وزیران دولت سیزدهم و به طور اختصاصی وزیر میراث فرهنگی، صمت و جهاد کشاورزی بخواهیم تا در ایام نوروز به استان سمنان بیایند و از نزدیک شاهد ظرفیت‌های مغفولی باشند که در این استان وجود دارد و می‌توان برای توسعه بهتر اقتصادی از آن بهره برد. از آنجا که به نظر نمی‌رسد رئیس دولت آتی اهل استان سمنان باشد شاید فرصت حضور کابینه در نوروز و بازدید نزدیک از این استان بتواند برای برنامه‌ریزی های آتی دولت بعد مفید فایده باشد.
موانع سرمایه گذاری
ذکر تمام مشکلات و موانع توسعه صادرات و تولید، استفاده از ظرفیت‌های استان سمنان در بخش‌های مختلف و همچنین جذابیت‌های سرمایه گذاری این استان مجالی طولانی می‌طلبد در نتیجه سعی داریم در این گزارش به چهار مورد اصلی شامل صنایع تبدیلی به ویژه در بخش کشاورزی و معادن، گردشگری و کشاورزی و مشخصاً گیاهان دارویی بپردازیم تا بتوانیم نتیجه بهتری بگیریم هر چند صنعت، روستاها، بهداشت و درمان، پروژه‌های نیمه تمام، راه و شهرسازی، فرهنگ و … هم می‌توانند در زمره مغفول ماندگان استان در زمینه توسعه باشند که در مجالی دیگر به آنها خواهیم پرداخت.
پیش از گزارش باید به این نکته نیز اشاره کرد که در زمره موانع توسعه اقتصادی و سرمایه گذاری در این استان که به پویایی ظرفیت‌های مغفول منجر خواهد شد می‌توان به عدم وجود یک هیئت رایزن اقتصادی که بتواند هر میزان سرمایه‌ای را جذب کند، خالی شدن روستاها و مهاجرت به شهرها، خشکسالی و سرمازدگی، بی برنامگی دولتی، اختلاف عمیق بین سرمایه گذاری شرق و غرب استان سمنان، عدم داشتن مدیران بومی خوش فکر به نحوی که کمتر کسی به یاد دارد آخرین استاندار و حتی معاون استاندار بومی سمنان چه کسی بوده است و … اشاره کرد.
از سوی دیگر ظرفیت‌های مغفول بسیاری در این استان وجود دارد که هر کدامشان نه تنها برای یک شهر و استان بلکه برای یک کشور هم کافی هستند. ترکیه این روزها میلیون‌ها گردشگر را بر مزار مولانا ساماندهی می‌کند حال آنکه مقبره بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، علاء الدوله سمنانی و شیخ عمادالدین، ابن یمین فرومدی و شیخ حسن جوری تماماً در این استان هستند یعنی ظرفیت‌هایی که می‌تواند به تنهایی یک استان را متحول سازد. تأسف بار اینکه مقبره بایزید حتی یک سنگ قبر مناسب ندارد و بقعه شیخ عمادالدین محل ریختن زباله‌ها است و حتی کسی نمی‌داند مقبره شیخ حسن جوری کجا است! اینها مشت نمونه خروار شرایط فعلی در استان سمنان است.
سهم اندک گردشگری در دیار قومس
گردشگری استان سمنان دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است استان سمنان به دلیل قرارگیری در جنوب البرز و شمال دشت کویر یک باریکه از هر آنچه یک گردشگر نیاز دارد را در خود جای داده است یعنی با فاصله‌ای اندک در این استان می‌توان از جنگل انبوه به بیابان رمل و ماسه‌ای رسید مقوله‌ای که در کمتر جایی از کشور با این فاصله اندک دیده می‌شود اما چرا نتوانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها به خوبی بهره ببریم.
یک کارشناس و فعال گردشگری استان سمنان با طرح این پرسش که اگر هم اکنون وزیر میراث فرهنگی روبروی شما باشد نخستین مقوله‌ای که نزد وی مطرح می‌کنید تا ساختار گردشگری استان را تغییر دهد چیست، می‌گوید: تفکر هتل محور و هزینه محور مدیران استان نخستین چیزی است که من خواستار تغییر آن می‌شوم. به عبارت دیگر مدیران ما باید امروز درک کنند که دوران پساکرونا با مشکلات اقتصادی که دارد دوران گردشگری اقتصادی است یعنی حضور دو نهایتاً سه روزه گردشگر با هزینه بسیار پایین که همه چیز در آن داشته باشد.
مرتضی حسینیان با بیان اینکه امروز دیگر زمان آن نیست که گردشگر به استان سمنان آمده و در رقابت بین هتل‌های سه ستاره و چهار ستاره بماند، بیان کرد: فرصت پساکرونا بهترین زمان برای استانی است که بتواند برنامه مدون خود را روی گردشگری اقتصادی تدوین کند که متأسفانه این امر در استان سمنان دیده نمی‌شود و هنوز شاهد صرف میلیاردها تومان اعتبار برای هتل و بازارچه صنایع دستی و … هستیم که کمترین تأثیر را برای جذب گردشگری در پساکرونا دارد.
وی با بیان اینکه پساکرونا دوران شکوفایی سفر است زیرا تقاضا به یکباره به مرز انفجار می‌رسد، ابراز داشت: استانی موفق است که بتواند از این ظرفیت به خوبی استفاده کند. در این بین سمنان می‌بایست مسیرهایی را طراحی کند که با اقتصادی‌ترین وضعیت ممکن طی دو روز همه چیز را به یک گردشگر بدهد یعنی برای مثال از جنگل ابر شروع شود، به بسطام و خرقان و ابنیه تاریخی بینجامد پس از آن به میامی رفته و از رضا آباد بی ارجمند سر در بیاورد و در نهایت در طرود ختم شود مسیری که نهایتاً یک گردشگر بتواند با روزی ۲۰۰ هزار تومان در آن حضور یابد.
تفکر نادرست در زمینه گردشگری اقتصادی
این فعال گردشگری با بیان اینکه متأسفانه ما در ایجاد مسیرهای گردشگری موفق نبوده‌ایم، تاکید کرد: تمام وقت و هم و غم مسئولان استان به طرح جامع گردشگری معطوف شد که هر روز درباره آن دعوا بود یک روز مجن در شاهرود در این طرح دیده نمی‌شد روز دیگر صدای دامغان در می‌آمد و … لذا اگر همین وقت و هزینه را روی طراحی شش، هفت مسیر کوتاه گردشگری اقتصادی می‌گذاشتند نتیجه بهتری داشت.
حسینیان با بیان اینکه انفجار تقاضا در زمان پساکرونا برای سفر یعنی یک ظرفیت عظیم اقتصادی که باید به آن دست یافت، گفت: استان‌های شمالی ماندن گیلان به برند سازی و مسیر سازی و … نیاز ندارند زیرا برند هستند و اصلاً نیاز به تبلیغ ندارند اما این سمنان است که فقط یک معبر بوده و برای جذب گردشگر محکوم به برند سازی است.
وی با بیان اینکه دوران کرونا که مسافران کمتر می‌آیند بهترین فرصت برای برند سازی داشته‌های گردشگری استان سمنان است اما متأسفانه هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد، گفت: امروز تورهای گردشگری مجازی در سطح فضای مجازی می‌تواند اسم استان سمنان را ناخودآگاه در بین مردم جا بیندازد تا به محض آغاز دوران پساکرونا به سمت آن جذب شوند اما هرچه می‌بینیم امروز دست روی دست گذاشتن است.
این فعال گردشگری گفت: در زادگاه رئیس جمهور بر طرح میلیاردها تومانی که کل مجموع همه شهرستان‌های استان سمنان هزینه در بردارد، اصرار ورزیده می‌شود در حالی که این طرح باعث تعطیلی کل گردشگری استان می‌شود زیرا مسافر عبوری وقتی به آنجا می‌رسد استراحت کرده، سوغاتی و مایحتاج خود را می‌خرد و دیگر دلیلی ندارد که اصلاً وارد سمنان و دامغان و شاهرود شود، از کمربندی‌های این شهرستان‌ها عبور و به مشهد و تهران می‌رود این اوج تفکر مدیران میراث فرهنگی استان سمنان است.
کشاورزی ظرفیتی مغفول
کشاورزی این روزها با خشکسالی و سرمازدگی روبرو است در نتیجه جهاد کشاورزی کشت‌های جایگزین و گلخانه‌ها و.. را رواج می‌دهد برای مثال آنطور که سید حسن میرعماد رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان به خبرنگار مهر، می‌گوید: توسعه کشت گل محمدی و همچنین کشت در اراضی شیب دار با اولویت گیاهان دارویی در استان ترویج می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان با بیان اینکه بیش از ۱۲۰ گونه گیاه دارویی وجود دارد که ۵۰ گونه آن به‌صورت سنتی و ۱۰ گونه به‌صورت صنعتی بهره‌برداری می‌شود، ابراز کرد: ظرفیت استان در بخش گیاهان دارویی بیش از ۲۵۰ هزار تن تولید با گردش مالی سالانه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است.
وی افزود: تلاش می‌شود بر اساس تجارب کشاورزان پیشرو آموزش‌هایی به سایر بهره‌برداران ارائه شود که در این راه اجرای این تفاهم‌نامه با حضور افراد بسیجی در روستاها و کانون‌های تولید آغازشده است همچنین ترویج کشت‌های کم آب بر با حضور ۱۴۰ کارشناس پهنه و کشت مشارکتی با مرکز تحقیقات کشاورزی از دیگر اقدامات در این حوزه است.
مانع بزرگ گیاهان دارویی
موضوع اما اینجا است که کشت گیاهان دارویی در استان سمنان با یک مانع بزرگ روبرو است. محسن کریمی کارشناس گیاهان دارویی در این مورد به خبرنگار مهر، می‌گوید: مانع اصلی اینجا است که جهاد فقط کشت را ترویج می‌دهد در نتیجه برای مثال در کالپوش ۲۰ هکتار گل محمدی کشت و برداشت می‌شود اما وقتی گل‌ها برداشت شدند باید چه کرد؟
وی با بیان اینکه صرفاً کشت گیاهان دارویی ملاک نیست بلکه برای بعد از آن هم باید برنامه داشت، ابراز کرد: بروکراسی اداری کاری کرده که گیاهان دارویی به عنوان مشاغل خانگی در استان پای نگیرند به عبارت دیگر اگر یک روستایی زمین خود را به کشت گل محمدی اختصاص دهد تا از آن گلاب بگیرد می‌بایست طی بروکراسی عجیب و غریب ابتدا سیب سلامت تهیه کند.
این کارشناس گفت: سیب سلامت نیاز به ایجاد یک لابراتوار و آزمایشگاه در کارگاه روستایی دارد این در حالی است که یک زن سرپرست خانوار روستایی که به حرف جهاد گوش کرده و سرمایه خود را بر روی گل محمدی گذاشته چطور می‌تواند در کارگاه خانگی خود آزمایشگاه ایجاد کند؟ اصلاً در روستاهای دور دست استان چه کسی می‌تواند با آزمایشگاه کار کند؟ این چه قانونی است که سبب شده تا هیچکس نتواند هیچ عرقیات گیاهی و … را تولید کند.
معضل بزرگ صنایع تبدیلی
معضل بزرگ صنایع تبدیلی در استان سمنان نیز همین است. مسئولان علوم پزشکی می‌گویند که محصول در صورتی که بخواهد تولید یا بسته بندی شود می‌بایست مراحل استاندارد سازی، پاستوریزه کردن و سیب سلامت را طی کند از سوی دیگر یک روستایی که تمام دارایی‌اش ۲۰ میلیون تومان هم نمی‌شود چطور ۲۵۰ میلیون تومان پول یک دستگاه پاستوریزه کردن، بسته بندی و … بدهد؟ کارشناس غذا و داروی علوم پزشکی حتی می‌گوید قانون آنقدر در این زمینه سخت گیر است که درب قوطی‌ها عرقیات هم باید با دستگاه بسته شود دستگاهی که البته ۱۵ میلیون تومان قیمت دارد.
شهربانو وزیری تولیدکننده گیاهان دارویی با بیان اینکه این سخت گیری ها در سیب سلامت باعث شده تا نتوانیم کار کنیم، گفت: ما گل گاوزبان را با آن همه دشواری و یا گل محمدی با سختی‌هایش کشت می‌کنیم اما چطور باید در کالپوش که ۲۷۰ کیلومتر فاصله دارد آزمایشگاه بزنیم؟ وقتی سیب سلامت نباشد کسی از ما چیزی نمی‌خرد.
این درد مشترک بسیاری از تولیدکنندگان صنایع تبدیلی شامل سوغات، گیاهان دارویی، دامداران سنتی و روستایی و … است امروز یک عشایر ایل سنگسر که محصول آروشه آن به ثبت ملی رسیده برای فروش مشکل دارد جالب اینکه این محصول در تمام دنیا و کشور به نام سنگسر ثبت شده اما دانشگاه علوم پزشکی سمنان آن را قبول ندارد.
مشکل اما اینجا است که اتفاقاً جذابیت محصولات تولیدی روستاها به همان سبک سنتی بودنشان است و اگر قرار باشد کره گوسفندی ایل سنگسر با دستگاه ۲۰۰ میلیون تومانی پاستوریزه شود مگر ایلاتی هم وجود دارد که فکر فروش محصولات خود را کند؟ بررسی خبرنگار مهر نشان می‌دهد شاهد رواج فروش خارج از شبکه محصولات هستیم امروز به وفور کشک و لبنیات کالپوش و سنگسر در بازارهای تهران حتی عرضه می‌شود بدون اینکه شبکه بهداشت اصلاً نظارتی بر آن داشته باشد.
استان سمنان معدن صنایع تبدیلی
صنایع تبدیلی را شاید بتواند بزرگترین ظرفیت استان سمنان دانست زیرا این استان دارای پتانسیل‌های فراوانی در این حوزه است برای مثال از ۴۲ نوع ماده معدنی فلزی و گرانبها در کشور ۲۰ نوع در استان همین حالا در حال برداشت است اما به صورت خام فروخته می‌شود. بوکسیت شاهوار به صورت خام بار کامیون می‌شود تا برای خراسان شمالی اشتغال ایجاد کند این اتفاق درباره پتاس و کرمیت و بالزامیت و.. نیز رخ می‌دهد.
علی اصغر جمعه‌ای رئیس اتاق بازرگانی استان سمنان در گفتگو با مهر، با بیان اینکه ظرفیت‌های عظیمی در زمینه فرآوری معدنی در استان وجود دارد، گفت: بیش از ۶۴۰ معدن دارای مجوز در استان وجود دارد و ارزش افزوده‌ای فرآوری معدنی می‌تواند برای استان به همراه داشت باشد به خصوص در حوزه معادن فلزی مانند مس، می‌تواند چشم گیر باشد.
مشکل اما اینجا است که برای مثال روستای فرومد در شهرستان میامی که یک پنجم کل کرومیت ایران را در اختیار دارد حتی خودش هم توسعه نیافته و مملو از بیکار است که همگی مهاجرت کرده‌اند نارضایتی‌ها در این روستا از لحاظ اقتصادی آن قدر زیاد است که برخی از مردمش به دنبال الحاق روستا به خراسان رضوی در اوج بی عنایتی و بی توجهی مسئولان استان سمنان هستند.
فقدان سرمایه گذاری
کارشناس اقتصادی درباره علل این وضعیت موجود در استان به خصوص در حوزه صنایع تبدیلی، به خبرنگار مهر، می‌گوید: مشکلی که در استان وجود دارد و اگر وزیر صمت امروز در مقابل من نشسته باشد به او گوشزد می‌کنم دو موضوع بسیار ساده و شفاف اما مهم است نخست اینکه ما نتوانسته‌ایم هنوز مزیت‌های اقتصادی هر نقطه از استان را احصاء کنیم و دوم اینکه موانع سرمایه گذاری در این استان بسیار زیاد است که یکی از مهمترین آنها استانداری سمنان و مسئولان دولتی است.
علیرضا صالحیان با بیان اینکه هم اکنون اگر از معاونان استاندار و یا حتی فرمانداران شهرستان‌های استان سمنان سوال شود مهمترین مزیت اقتصادی شهرستان شما کدام است به درستی نمی‌توانند یک مورد را بیان کنند و این یعنی کار درست و علمی بر روی مزیت شناسی استان نشده است. برای مثال چه کسی می‌داند مزیت اصلی اقتصادی شاهرود چیست؟ کشت زردآلو، انگور، فرودگاه، گردشگری، معدن؟ بالاخره یک مورد باید مزیت اصلی باشد و دیگر مسائل و موارد پیرامون آن گرد هم بیایند برای مثال باید گردشگری مزیت اصلی باشد و حتی کشاورزی، فرهنگ، ورزش و جوانان، بهداشت و درمان و … مان هم حول محور آن قرار گیرند که این امر در استان ما وجود ندارد که هیچ اصلاً به فکر مسئولان ما هم نرسیده است.
وی افزود: معضل دوم که سال‌ها است بر روی آن بحث می‌کنیم نداشتن یک برنامه درست سرمایه گذاری و هیئت رایزن است که با درک درست از جغرافیای استان، مزیت‌های استان و داشته‌های ما بتواند پکیج‌های مختلف سرمایه گذاری را در بخش‌های گوناگون، رسته‌های مشخص با سرمایه‌های مختلف به زبان‌های گوناگون با آوردن تمام مزیت‌ها، مشکلات، معایب و حتی نقشه‌های جغرافیایی و … روی میز بگذارد تا این معضل حل نشود ما در زمینه صنایع تبدیلی و صنایع مادر کاری از پیش نخواهیم برد.
آیا شرایط اصلاح می‌شود؟
موانع فراوان هستند اما وقتی پای صحبت‌های تولیدکنندگان استان و همچنین کارشناسان می‌نشینیم متوجه می‌شویم که بیشترین این موانع و مشکلات را می‌توان به تغییر تفکر مدیران رفع کرد برای مثال کاهش بروکراسی اداری و سهولت در تولیدات روستایی مانند لبنیات و گیاهان دارویی و عرقیات و … نه هزینه‌ای دارد و نه اعتباری از مرکز می‌طلبد این امر فقط در فکر مسئولان ما است.
یا در مورد گردشگری اینکه تفکر مدیران ما از ساخت هتل‌های میلیاردها تومانی بی استفاده که برای یک شب اسکان یک مسافر گذری از تهران به مشهد کاربرد دارد، به سمت گردشگری اقتصادی به واسطه مشکلات امروز اقتصاد تغییر کند، نه اعتبار می‌خواهد و نه نیازمند کار عجیب و غریبی است اما چرا این موضوع صورت نمی‌گیرد؟
ریشه اصلی آن در بومی نبودن مدیران ارشد، بی مدیریتی مسئولانی که در رأس کار هستند و نارضایتی‌های فراوانی را نیز پدید آورده‌اند و همچنین عدم شناخت درست مدیران از شرایط استان است موضوعی که باید دید آیا کابینه بعدی آن را در استان سمنان اصلاح می‌کند؟ باید دید آیا کابینه سیزدهم برای توسعه اقتصادی استانی که سهم چندانی از ۱۵ سال ریاست دولت نداشته است، چه برنامه‌ریزی خواهد کرد؟ دولتمردانی که ۱۵ سال به جای اتمام پروژه‌های ضروری و بعضاً کوچک، مدام سعی کردند تا پروژه‌های بزرگ بی منطق و پر هزینه را برای استان طراحی کنند که مثال بارز آن کلنگ زنی چهار ورزشگاه بزرگ بود برای استانی که روی هم ۱۵ تیم فوتبال یکدست ندارد.
