رژیم غذایی و ارتباط آن با بیماری ام‌اس

بیماری ام‌اس چیست؟

مولتیپل اسکلروزیس یک اختلال خودایمنی است که موجب تخریب تدریجی پوشش های محافظی می شود که اطراف فیبرهای عصبی را احاطه کرده اند. این پوشش ها به نام غلاف میلین شناخته می شوند.

با گذشت زمان، این بیماری می تواند آسیب دائمی به اعصاب وارد کرده و ارتباط بین مغز و بدن را تحت تاثیر قرار دهد.

از علائم بیماری ام‌اس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- خستگی

- سوزن سوزن شدن و بی حسی

- اختلال در عملکرد مثانه و روده بزرگ

- مشکلات حرکتی

- اختلال در بینایی

- مشکلات یادگیری و حافظه

بیماری ام‌اس شرایطی بسیار پیچیده است و نحوه پیشرفت آن در هر فرد متفاوت است. دانشمندان هنوز دلیل دقیق این بیماری و چگونگی درمان آن را نمی دانند.

اگرچه رژیم غذایی نمی تواند بیماری ام‌اس را درمان کند، برخی پژوهش ها نشان می دهد که تغییرات غذایی ممکن است به افراد مبتلا به این بیماری در مدیریت بهتر علائم کمک کند. این شرایط ممکن است به بهبود کیفیت زندگی آنها کمک کند.

رژیم غذایی چگونه بر بیماری ام‌اس تاثیر می گذارد؟

در حال حاضر، هیچ دستورالعمل غذایی رسمی برای افراد مبتلا به بیماری ام‌اس وجود ندارد.

هیچ دو نفر مبتلا به این بیماری شرایط یکسانی را تجربه نمی کنند.

با این وجود، دانشمندان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است موجب این بیماری شود، و تغذیه نیز می تواند عاملی تاثیرگذار باشد. این حقیقت که بیماری ام‌اس در کشورهای غربی شیوع بیشتری نسبت به کشورهای در حال توسعه دارد، سرنخی است که می تواند به نقش رژیم غذایی در این زمینه اشاره داشته باشد.

بر همین اساس دستورالعمل ها و توصیه های غذایی برای افراد مبتلا به بیماری ام‌اس باید کمک به مدیریت علائم در راستای بهبود کیفیت کلی زندگی را هدف قرار دهد.

رژیم غذایی از چند جهت ممکن است به بیماران مبتلا به ام‌اس کمک کند، از جمله با جلوگیری یا کنترل پیشرفت بیماری، کمک به مدیریت علائم آن، و کاهش موارد شعله‌ور شدن بیماری.

در حالت ایده آل، یک رژیم غذایی مناسب برای ام‌اس باید سرشار از آنتی اکسیدان ها برای مبارزه با التهاب، سرشار از فیبر برای کمک به حرکات روده، حاوی کلسیم و ویتامین D کافی برای مبارزه با پوکی استخوان، و سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی برای مبارزه با خستگی و تقویت سلامتی باشد.

همچنین، مصرف غذاهایی که با التهاب مزمن و دیگر مشکلات سلامت پیوند خورده اند یا آنهایی که انجام فعالیت های روزانه را برای فرد مبتلا به بیماری ام‌اس دشوارتر می سازند باید محدود شود.

برخی شواهد نشان می دهد که الگوهای غذایی دیگر از جمله رژیم های غذایی کتوژنیک ممکن است به بهبود علائم در افراد مبتلا به بیماری ام‌اس کمک کنند. با این وجود، این پژوهش ها در جریان هستند و دانشمندان باید نقش رژیم غذایی در بیماری ام‌اس را هرچه بیشتر بررسی کنند.

مطالعه ای با حضور ۶۰ فرد مبتلا به بیماری ام‌اس نشان داد که رژیم های غذایی کتوژنیک و آنهایی که روزه‌داری را تقلید می کنند از پتانسیل بهبود مولتیپل اسکلروزیس عودکننده-فروکش کننده (RRMS) برخوردار هستند. با این وجود، پژوهشگران اعلام کردند که به انجام مطالعات با کیفیت بیشتر درباره آثار رژیم های غذایی تقلیدکننده روزه‌داری در انسان نیاز است.

مطالعه ای دیگر که در آن افراد مبتلا به بیماری ام‌اس یک رژیم غذایی کتوژنیک را دنبال می کردند بهبود علائم خود از جمله کاهش خستگی، التهاب و افسردگی را شاهد بودند.  

مطالعه ای جداگانه نشان داد که برخی مواد مغذی ممکن است برای افراد مبتلا به ام‌اس با شدت خفیف تا متوسط مفید بوده و به طور بالقوه به عملکرد کلی بهتر و همچنین بهبود کیفیت زندگی و توانایی آنها برای حرکت منجر شود.

موارد مرتبط با این تغییرات مثبت شامل افزایش مصرف چربی، کلسترول، فولات، آهن، و منیزیم می شدند. از سوی دیگر، کاهش مصرف کربوهیدرات نیز مفید به نظر می رسد.

آزمایش های بالینی که آثار رژیم های غذایی کتوژنیک و روزه‌داری متناوب بر بیماری ام‌اس را بررسی می کنند در حال انجام هستند.

شواهد فعلی نشان می دهد که یک رژیم غذایی پالئولیتیک اصلاح شده و مصرف مکمل ها ممکن است به بهبود خستگی در بیماران مبتلا به ام‌اس کمک کند.

همچنین، شواهدی وجود دارند که افراد مبتلا به ام‌اس احتمال بیشتری دارد با کمبود برخی مواد مغذی از جمله ویتامین های A، B۱۲، و D۳ مواجه باشند.

شواهد اولیه نشان می دهد که مصرف برخی ویتامین، مواد معدنی، اسیدهای چرب، آنتی اکسیدان ها، ترکیبات گیاهی و ملاتونین ممکن است به بهبود برخی علائم بیماری ام‌اس کمک کند.

دانشمندان به انجام پژوهش های بیشتر پیش از ارائه توصیه های رسمی در مورد بسیاری از الگوهای غذایی که در بالا به آنها اشاره شد، نیاز دارند. با این وجود، نتایج پژوهش های اولیه امیدوارکننده هستند.

غذاهایی که باید مصرف شوند

یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری ام‌اس باید به افراد مبتلا به این بیماری در مدیریت علائم کمک کند.

به طور خاص، این رژیم غذایی باید به کنترل پیشرفت بیماری کمک کرده و به حداقل رساندن آثار علائم شایع ام‌اس بر کیفیت کلی زندگی را هدف قرار دهد.

در اینجا فهرستی از مواد غذایی که می توانید در یک رژیم غذایی مناسب بیماری ام‌اس جای دهید، ارائه شده است:

- میوه ها و سبزیجات: انواع مختلف میوه ها و سبزیجات تازه

- غلات: انواع مختلف غلات از جمله جو دوسر، برنج، و کینوآ

- مغزدانه ها: انواع مختلف مغزدانه ها

- ماهی: انواع مختلف ماهی، به ویژه ماهی و روغن ماهی تازه، مانند سالمون و خالمخالی زیرا سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ و ویتامین D هستند

- گوشت ها و تخم مرغ: تخم مرغ و گوشت های تازه مانند گاو، مرغ، گوسفند و غیره

- محصولات لبنی: مانند شیر، پنیر، ماست و کره

- چربی ها: چربی های سالم مانند روغن های زیتون، دانه کتان، نارگیل، و آووکادو

- غذاهای سرشار از پروبیوتیک: مانند ماست، کفیر، کلم ترش، و کیمچی

- نوشیدنی ها: آب، چای های گیاهی

- گیاهان دارویی و ادویه ها: انواع مختلف گیاهان دارویی و ادویه ها

به طور خلاصه، دستورالعمل ها برای یک رژیم غذایی مناسب بیماری ام‌اس مشابه با یک رژیم غذایی سالم و متعادل هستند. با این وجود، بر مصرف مواد غذایی گیاهی و غلات تاکید بیشتری می شود.

مواد غذایی گیاهی و غلات سرشار از فیبر، ویتامین ها، مواد معدنی و آب هستند که می تواند به بهبود علائم بیماری ام‌اس مانند یبوست، خستگی و اختلال در عملکرد مثانه کمک کند.

همچنین، آنها سرشار از ترکیبات گیاهی هستند که به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کنند. آنتی اکسیدان ها مولکول هایی هستند که به دفاع از سلول ها در برابر آسیب رادیکال های آزاد و التهاب کمک می کنند. این ترکیبات ممکن است به مبارزه با التهاب و به طور بالقوه کند کردن پیشرفت بیماری ام‌اس کمک کنند.

ماهی، به ویژه ماهی های چرب مانند سالمون و خالمخالی به نظر می رسد برای بیماری ام‌اس مفید هستند. محتوای اسیدهای چرب امگا-۳ ضد التهاب آنها احتمالا در این زمینه نقش دارد. همچنین، آنها منبع خوبی برای ویتامین D هستند که می تواند در ترکیب با کلسیم به حفظ قدرت و استحکام استخوان ها کمک کند.

پژوهش های فعلی در مورد آثار مصرف گوشت قرمز و چربی اشباع روی علائم بیماری ام‌اس نتایج یکدستی را نشان نمی دهد. با این وجود، مصرف متعادل گوشت قرمز در شرایطی که تمرکز بر مصرف هرچه بیشتر میوه ها، سبزیجات و غلات است، احتمالا برای افراد مبتلا به ام‌اس مفید خواهد بود.

محصولات لبنی نیز نتایج یکدستی را نشان نداده اند. با این وجود، آنها منبع خوبی برای کلسیم، ویتامین D، ویتامین A، و پتاسیم هستند، از این رو، مصرف متعادل آنها در یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری ام‌اس بی ضرر به نظر می رسد.

افزون بر این، برخی پژوهش ها نشان می دهد که افراد مبتلا به بیماری ام‌اس ممکن است بیشتر در معرض خطر بیماری سلیاک قرار داشته باشند که یک بیماری خودایمنی است و موجب آسیب دیدگی روده کوچک در حضور گلوتن می شود.

گلوتن گروهی از پروتئین های موجود در گندم، جو و چاودار است.

اگر به بیماری ام‌اس مبتلا هستید و ناراحتی شدید هنگام مصرف محصولات حاوی گلوتن مانند نان، پاستا، کراکرها و غذاهای پخته را تجربه می کنید، این شرایط را با پزشک خود در میان بگذارید تا احتمال ابتلا به بیماری سلیاک بررسی شود.

افراد مبتلا به بیماری ام‌اس که به بیماری سلیاک مبتلا نیستند، ممکن است از فواید افزودن غلات سالم به رژیم غذایی خود بهره‌مند شوند.

غذاهایی که باید از آنها پرهیز کرد

در شرایطی که یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری ام‌اس می تواند حاوی گزینه های سالم و خوشمزه مختلف باشد، اما برخی گروه های غذایی نیز وجود دارند که محدود کردن یا پرهیز از مصرف آنها نیز به مدیریت علائم بیماری کمک می کند.

بیشتر این مواد غذایی با التهاب مزمن پیوند خورده اند که از آن جمله می توان به گوشت های فرآوری شده، کربوهیدرات های پالایش شده، چربی های ترانس، و نوشیدنی های شیرین شده با شکر اشاره کرد.

در اینجا فهرستی از مواد غذایی که در صورت ابتلا به بیماری ام‌اس باید از آنها پرهیز کرد، ارائه شده است:

- گوشت های فرآوری شده: مانند سوسیس، گوشت های کنسروی، و گوشت های نمک‌سود، دودی یا پرورده

- کربوهیدرات های پالایش شده: مانند نان سفید، پاستای سفید، آرد سفید و بیسکوئیت ها

- غذاهای سرخ شده: مانند سیب زمینی سرخ شده، مرغ سوخاری، و دونات ها

- غذاهای کم ارزش: مانند فست فود، چیپس سیب زمینی، و وعده های غذایی منجمد  

- چربی های ترانس: مانند مارگارین، و روغن های نیمه هیدروژنه

- نوشیدنی های شیرین شده با شکر: مانند نوشیدنی های ورزشی و انرژی‌زا، نوشابه های گازدار و چای شیرین

- الکل: پرهیز یا محدود کردن مصرف نوشیدنی های الکلی

افراد مبتلا به بیماری سلیاک باید از غذاهای حاوی گلوتن پرهیز کنند.

نکته‌های دیگر در مورد رژیم غذایی برای کمک به مدیریت بیماری ام‌اس

افزون بر دستورالعمل های غذایی بالا، افراد مبتلا به بیماری ام‌اس می توانند نکته های زیر را برای کمک به مدیریت علائم بیماری خود مد نظر قرار دهند:

به میزان کافی غذا مصرف کنید. مصرف کالری بیش از حد کم می تواند موجب خستگی شود.

وعده های غذایی خود را از قبل آماده کنید. اگر زمان دارید، آماده کردن گروهی وعد های غذایی می تواند به ذخیره انرژی در ادامه روز کمک کند. این به خصوص می تواند اگر اغلب خسته هستید مفید باشد.

آشپزخانه خود را مرتب کنید. مواد غذایی، ظروف و تجهیزات دیگر را در مکان های در دسترس و راحت برای تمیز کردن قرار دهید. این به ذخیره انرژی شما کمک خواهد کرد.

موارد آماده برای استفاده را امتحان کنید. خرید میوه ها و سبزیجات پاک شده و آماده می تواند زمان پخت و پز را کوتاه کرده و انجام این کار را تسهیل کند.

نوشیدنی های غلیظ‌تری درست کنید. اگر با دشواری در بلع مواجه هستید، نوشیدنی های غلیظ‌تر مانند اسموتی های سالم را که ممکن است مصرف آنها به جای غذاهای جامد راحت‌تر باشد را آماده کنید.

غذاهای نرم ممکن است کمک کنند. اگر زیاد جویدن موجب خستگی شما می شود، مصرف غذاهای نرم‌تر مانند ماهی پخته، موز، آووکادو و سبزیجات پخته را مد نظر قرار دهید.

غذاهای ترد را محدود کنید. اگر با دشواری در بلع مواجه هستید یا اغلب با پریدن غذا در گلو و حطر خفگی مواجه می شوید، محدود کردن مصرف غذاهای ترد مانند نان تست و کراکرها را مد نظر قرار دهید.

کمک بگیرید. دریافت کمک از دیگر اعضای خانواده برای انجام وظایف مختلف مانند آماده کردن وعده های غذایی، تمیز کردن، یا آماده کردن میز غذا می تواند به کاهش خستگی شما کمک کند.

فعال باشید. اگرچه ورزش می تواند یک فرد مبتلا به ام‌اس را با احساس خستگی مواجه سازد اما فعالیت بدنی برای کمک به مدیریت وزن و حفظ سلامت اهمیت دارد. همچنین، فعالیت بدنی برای پیشگیری از پوکی استخوان که بین افراد مبتلا به بیماری ام‌اس شیوع بیشتری دارد، اهمیت دارد.

اگر با نگرانی های دیگر مرتبط با بیماری ام‌اس مواجه هستید که در بالا به آنها اشاره نشده است، با پزشک خود صحبت کنید. وی می تواند نکته هایی را با توجه به شرایط خاص شما برای مدیریت بهتر علائم بیماری ارائه کند.