به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «نظم نثر اللآلی» (ترجمه منظوم ۳۰۰ حدیث کوتاه حکمتآمیز از امام علی (ع)، همراه با نسخهبرگردان نسخه کتابخانه ایاصوفیا ـ کتابت ۸۵۵ هـ)، ترجمه حسینبنحسن اشرف مراغی (سده نهم هجری) با تصحیح و تحقیق علی تقوی از سوی مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب چاپ و منتشر شد.
در مقدمه کتاب، به قلم علی تقوی، مصحح اثر و عضو هیئت علمی فرهنگستان هنر، میخوانیم:
«سخنان کوتاه حکمتآمیز حضرت علی(ع)، از همان نخستین سدههای هجری، توجه بسیاری از عالمان و فاضلان و ادیبان را به خود معطوف داشته است و در جمع و تدوین و شرح و ترجمه آن کوشیده و آثار متعددی پدید آوردهاند. تا سده ششم هجری، دستکم چهار مجموعه از سخنان کوتاه امام علی(ع) با عناوین مائة کلمه یا صد کلمه، غرر الحکم و درر الکلم، دستور معالم الحکم و مأثور مکارم الشیم و نثر اللآلی گردآوری و تدوین شده است.
کتاب نثر اللآلی حسب نسخ مختلف دربردارنده ۲۵۸-۲۹۲ کلمه یا سخن از سخنان موجز امام علی(ع) است که در ۲۹ باب به ترتیب الفبایی تنظیم شده است. برخی از منابع گردآورنده اثر را عزالدین علی بن فضلالله راوندی و برخی دیگر فضل بن حسن طبرسی، از عالمان فاضل شیعی سده ششم هجری، دانستهاند.
از کتاب نثر اللآلی ترجمههای منظوم متعددی، بهویژه از سدههای هشتم تا یازدهم هجری، با عناوینی چون درة المعالی فی ترجمة اللآلی از ابوالمحاسن محمد بن سعد نخجوانی معروف به ابن الساوجی، نظم نثر اللآلی از محمد بن حسام خوسفی، نظم نثر اللالی از حسین بن حسن خیابانی مراغی متخلص به اشرف، نظم اللآلی در شرح نثر اللالی از سرایندهای با تخلص صدر، کشف اللآلی فی شرح نثر اللآلی از مولانا محمد بن نعمةالله، گنج گھر یا کتاب نثر اللآلی امیرالمؤمنین از سرایندهای با تخلص ندیمی، در دست است که تاکنون برخی از آنها تصحیح و بازنشر یا به صورت نسخه برگردان منتشر شدهاند».
«نظم نثر اللآلی» با ترجمه اشرف مراغی در سده نهم هجری پدید آمده و دومین یا سومین ترجمه منظوم از این کتاب است. شاعر در خاتمه ترجمه منظوم خود، تاریخ پایان نظم این اثر را روز سهشنبه، یک هفته مانده تا پایان ماه رمضان سال ۸۳۸ ق، ذکر کرده است.
اشرف مراغی محتوا و مضمون هر کلمه یا سخن از نثر اللآلی را در دو بیت فارسی ترجمه کرده است. شاعر، پیش از ترجمه منظوم کلمات قصار، ابتدا در دوازده بیت به حمد خداوند و در شش بیت به نعت پیامبر اکرم (ص) و در ده بیت به سبب نظم کتاب پرداخته است. اشرف مراغی مدعی است، در سیری روحانی، فیضی تازه از نور مرتضوی بر روح او تابید و نظم نثر اللآلی بر او تکلیف شد.
از این کتاب دو نسخه معتبر از کتابخانههای ایاصوفیا (ترکیه) و آیتالله گلپایگانی (قم) در دسترس است.
در تصحیح و بازنشر کتاب، نسخه ایاصوفیا اساس قرار گرفته و با نسخه دیگر مطابقت داده شده است. نسخه اساس که به صورت نسخهبرگردان در چاپ حاضر از کتاب منتشر شده است، افزون بر قدمت، از لحاظ کتابآرایی و کتابت زیبای متن عربی و ابیات فارسی به خطوط ثلث و نسخ نیز درخور توجه است.
شرح احوال اشرف مراغی
ابوعلی حسین بن حسن خیابانی مراغی از شاعران کمتر شناخته شده سده نهم هجری است که «اشرف» تخلص میکرده است. در تذکرهها چندان به شرح احوال و آثار او نپرداختهاند.
در مقدمه کتاب حاضر درباره دیگر آثار اشرف مراغی آمده است:
«دیوان شعر اشرف مراغی با نزدیک به شش هزار بیت در قالبهای قصیده، غزل، قطعه، رباعی و یک ترجیعبند بیشتر در بیان مضامین تعلیمی و عرفانی است. دیوان این شاعر در چهار باب یا بخش با عناوین «عنوان الشباب»، «خیر الأمور»، «باقیات الصالحات» و «مجددات التجلیات» تنظیم شده که نسخههایی از تمام یا بخشی از آن در کتابخانههای ایران و ترکیه و انگلیس موجود است.
از سده هفتم هجری بدین سو، بسیاری از شاعران به تقلید و تتبع از خمسه یا پنج گنج حکیم نظامی گنجوی منظومههایی سرودند و طبع خود آزمودند. اشرف مراغی نیز از این موضوع برکنار نبود و به تقلید از خمسه نظامی، خمسه یا منظومههای پنجگانهای به شرح زیر سرود:
منهج الأبرار (۸۳۲ق) به تقلید از مخزن الاسرار نظامی، … شیرین و خسرو یا ریاض العاشقین (۸۳۶ ق) به تقلید از خسرو و شیرین نظامی، … لیلی و مجنون (۸۴۲ ق)، … هفت اورنگ یا عشقنامه به تقلید از هفت پیکر نظامی، … ظفرنامه (۸۴۸ق به تقلید از اسکندرنامه نظامی، …».
افزون بر این منظومههای پنجگانه منظومهای دیگر با نام بهرامشاه به اشرف مراغی منسوب است که در سال ۸۴۴ق در هرات سروده شده است. این منظومه را برخی از پژوهشگران همان منظومه هفت اورنگ یا عشقنامه دانستهاند که به تقلید از هفتپیکر نظامی سروده شده است».
کتاب «نظم نثر اللآلی» (ترجمه منظوم ۳۰۰ حدیث کوتاه حکمتآمیز از امام علی (ع)، همراه با نسخهبرگردان نسخه کتابخانه ایاصوفیا ـ کتابت ۸۵۵ هـ)، ترجمه حسین بن حسن اشرف مراغی (سده نهم هجری) با تصحیح و تحقیق علی تقوی از سوی مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب، در ۲۰۴ صفحه و با قیمت ۴۳۰ هزار تومان، چاپ و منتشر شده است.
