همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: آیا میدانستید ماهوارههایی بهاندازه یک جعبه کفش میتوانند تحولی بزرگ در کشاورزی و اینترنت اشیا ایجاد کنند؟ «هدهد» و «کوثر» فقط دو نام نیستند؛ آنها آغازگر عصری جدید در دیپلماسی فضایی ایران هستند که تحسین کارشناسان بینالمللی را برانگیختهاند.
ماهوارههای ایرانی
پرتاب اخیر ماهوارههای ایرانی از پایگاه فضایی روسیه، موجی از تحلیلها را در نشریات معتبری چون «اسپیس نیوز» و «رویترز» به راه انداخت. آنچه این رویداد را از پرتابهای قبلی متمایز میکند، ورود مقتدرانه بخش خصوصی ایران به عرصهای است که پیشازاین تنها در انحصار ابرقدرتها بود. اما سؤال اصلی اینجاست: این قطعات کوچک تکنولوژی که با سرعت خیرهکننده دور زمین میگردند، چه سودی برای سفره مردم و پیشرفت دانش دارند؟
تولد غولهای کوچک در آزمایشگاههای خصوصی
برخلاف تصور بسیاری از مردم که پروژههای فضایی را منحصر به سازمانهای بزرگ دولتی میدانند، ماهوارههای «کوثر» و «هدهد» محصول اراده و دانش یک شرکت دانشبنیان خصوصی هستند. منابع علمی بینالمللی اشاره میکنند که ایران با این گام، به جمع معدود کشورهایی پیوسته که اجازه میدهند بخش خصوصی در لبه تکنولوژی حرکت کند. این ماهوارهها از نوع «کیوبست» یا ماهوارههای مکعبی هستند؛ تکنولوژی پیشرفتهای که اجازه میدهد با کمترین هزینه، بیشترین کارایی در مدار زمین به دست آید.
کوثر؛ چشمی برای مدیریت هوشمند زمین
ماهواره کوثر که بهعنوان یک ماهواره سنجشازدور شناخته میشود، مأموریتی بسیار حیاتی دارد. این ماهواره با دوربینهای پیشرفته خود، اطلاعاتی را از سطح زمین جمعآوری میکند که در منابع غربی بهعنوان «دیتای طلایی» یاد میشود. از پایش دقیق اراضی کشاورزی برای پیشبینی محصول گرفته تا نقشهبرداری و مدیریت منابع آب در دوران خشکسالی، کوثر قرار است نقشی را ایفا کند که پیشازاین برای آن محتاج خرید تصاویر ماهوارهای از کشورهای خارجی بودیم.
هدهد؛ فرستادهای برای دنیای اینترنت اشیا
اما داستان «هدهد» کمی متفاوت و شاید حتی مدرنتر باشد. این ماهواره کوچک بر روی لبه تکنولوژی اینترنت اشیا (IoT) حرکت میکند. در مناطقی که دکلهای مخابراتی وجود ندارد یا در دل کویرها و اقیانوسها، هدهد بهعنوان یک پل ارتباطی عمل میکند. این همان چیزی است که شرکتهای بزرگی مثل اسپیسایکس با پروژه استارلینک به دنبال آن هستند؛ ایجاد دسترسی به شبکه در دورافتادهترین نقاط جهان. از نظر کارشناسان بینالمللی، دستیابی ایران به این دانش، نشاندهنده بومیسازی پروتکلهای پیچیده مخابراتی است.
واکنش جهانی؛ از تحسین تا تحلیلهای استراتژیک
پرتاب این دو ماهواره در رسانههایی مانند «الجزیره» و نشریات تخصصی هوافضا در اروپا بازتاب گستردهای داشت. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که همکاری ایران و روسیه در این پرتاب، نشاندهنده یک بلوک جدید فضایی است. برخی کارشناسان در گفتوگو با منابع خبری بینالمللی تاکید کردهاند «دقت تصاویر» و «پایداری سیگنالهای» این ماهوارهها میتواند استانداردهای جدیدی را در منطقه خاورمیانه جابهجا کند. آنها میگویند ایران توانسته است هزینههای دسترسی به فضا را به طرز چشمگیری برای بخش خصوصی خود کاهش دهد.
چرا این ماهوارهها برای زندگی روزمره ما مهم هستند؟
شاید بپرسید این پرتابها چه سودی برای مردم عادی دارد؟ پاسخ در «دقت» نهفته است. وقتی ما دادههای دقیق هواشناسی و زمینشناسی خودمان را داشته باشیم، مدیریت بحران در بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله با سرعتی دوچندان انجام میشود. همچنین، تقویت زیرساختهای مخابراتی به معنای امنیت بیشتر دادهها و استقلال در حوزه فناوری اطلاعات است. این ماهوارهها در واقع «زیرساختهای پنهان» زندگی مدرن ما در سالهای آینده خواهند بود.
بیشتر بخوانید:
گامی بلند برای آیندهای هوشمندتر
پرتاب موفقیتآمیز ماهوارههای کوثر و هدهد، صرفاً یک پیروزی در عرصه مهندسی نبود؛ بلکه نشانهای از بلوغ فکری و علمی در ساختارهای دانشبنیان کشور است. نگاهی به منابع معتبر بینالمللی نشان میدهد که دنیا دیگر نمیتواند توانمندی فضایی ایران را نادیده بگیرد. ورود بخش خصوصی به این عرصه، نویدبخش رقابتیشدن تکنولوژی و کاهش هزینهها در آینده است. ما اکنون در آستانه دورانی
