تأثیر آلودگی هوا بر وقوع آذرخش

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ در محیط‌های شهری، فعالیت‌های آذرخش می‌تواند اثرات و خسارت فراوانی را به محیط‌های شهری وارد کند. به نظر می‌رسد که آلاینده‌های جوی، به ویژه از نوع ذره‌ای می‌تواند روی فعالیت‌های توفان‌های تندری همراه با آذرخش تأثیرگذار باشد. محققان در پژوهشی ارتباط بین آلودگی هوا و آذرخش را در طی رخداد‌های توفان تندری سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ در شهر تهران بررسی کرده‌اند.

 

در این مطالعه آمده است: آلودگی بلندمدت می‌تواند روی مراحل شکل‌گیری ابر و بارش و به تبع آن فعالیت آذرخش اثر بگذارد. در این پژوهش، گزارش‌های توفان تندری از سازمان هواشناسی ایران در طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ جمع‌آوری شده‌اند. ارتفاع تراز میعان فرازش با داده‌های رادیو گمانه محاسبه می‌شوند که از وبگاه دانشگاه وایومینگ جمع‌آوری شده‌اند. داده‌های آلودگی از مرکز کنترل آلودگی شهر تهران برای برخی ایستگاه‌ها جمع‌آوری شده است که شامل غلظت ذرات جامد (pm۱۰) است. علاوه بر این، داده‌های آذرخش از پایگاه داده‌های حسگر تصویربرداری آذرخش (LIS) به دست آمده است. LIS ابزاری بر پایه ماهواره ماموریت اندازه‌گیری بارندگی حاره‌ای است و فعالیت‌های آذرخش‌های درون‌ابری و ابر به زمین را در وردسپهر نشان می‌دهد. 

 

 پس از مشخص شدن روز‌های رخداد توفان تندری همراه با آذرخش (با بررسی کدهوای حاضر برگرفته از سازمان هواشناسی کشور) تعداد رخداد‌های آذرخش برای روز‌های موردنظر از داده‌های مشاهداتی حسگر LIS اخذ می‌شوند.

 

براساس کدهوای حاضر، روز‌های همراه با آذرخش در این مطالعه برای دو ایستگاه هواشناسی شمیران و مهرآباد ارائه شد. همچنین برای بررسی ارتباط آذرخش با غلظت آلاینده‌های سطحی در منطقه تهران، داده‌های غلظت آلاینده pm۱۰ (شامل میانگین‌های روزانه و سالانه) نیز از مرکز کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران برای برخی از ایستگاه‌های سنجش آلودگی در سطح شهر تهران اخذ می‌شوند. سپس تغییرات میانگین سالانه تعداد درخش‌های آذرخش با میانگین سالانه غلظت pm۱۰ در طول سال‌های مورد بررسی مطالعه می‌شود. همچنین، نمودار‌های پراکنش نگاشت غلظت این آلاینده و تعداد درخش‌های آذرخش (برای ایستگاه‌های مورد بررسی) در طول این سال‌ها همراه با ضرایب همبستگی ارائه و مطالعه می‌شوند.

 

نویسندگان این مقاله می‌گویند: در طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳، تهران تعداد زیادی ابر تندری را تجربه کرده است که از توفان‌های همرفتی محلی به وجود آمده و باعث ایجاد تعداد زیادی درخش آذرخش شده‌اند. نتایج نشان داد که غلظت pm۱۰ ارتباط مثبت متوسطی با تعداد درخش آذرخش برگرفته از داده مشاهداتی LIS (برای ایستگاه‌های سنجش آلودگی اقدسیه، شادآباد، شریف و فتح) دارد. به این معنی که آلودگی منجر به تشدید طوفان و فعالیت آذرخش در این ایستگاه‌ها شده است. این نتایج تایید می‌کند که آلودگی، نقش کلیدی در پدیده‌های جوی با بسامد بالا مانند فعالیت آذرخش در منطقه تهران دارد.

 

در این مطالعه آمده است: در بررسی‌های فصلی با استفاده از داده‌های کل ایستگاه‌های شادآباد، شریف و فتح، ضرایب همبستگی به دست آمده نشان می‌دهد که ارتباط تقریبا قوی‌تری بین غلظت روزانه pm۱۰ و تعداد درخش آذرخش در دوره گرم سال‌های مورد مطالعه نسبت به کل سال‌ها وجود دارد.

 

این پژوهش توسط مریم قرایلو، عباسعلی علی اکبری بیدختی، علیرضا محمودیان، استادیاران گروه فیزیک فضا موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و پگاه صدر دادرس، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد هواشناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، انجام شده است. 

مقاله حاصل از این پژوهش در دومین شماره چهل و هفتمین دوره مجله محیط‌شناسی منتشر شده است.