به گزارش اقتصادآنلاین، آیا تا به حال در مورد کاربرد فلزات در زندگی خود فکر کرده‌اید که فلزات موجود در جهان به چه کاری می‌آیند؟
ابتدا به سراغ تعریفی از فلزات گران بها می‌رویم و سپس ۱۰ فلز گرانبها را معرفی می‌کنیم و کاربردشان را بیان می‌کنیم.
فلز گرانبها یا فلز قیمتی، عنصر شیمیایی فلزی کمیاب است که ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارد. فلزات قیمتی کمتر از دیگر عناصر، واکنش‌پذیر هستند، جلای بیشتری دارند، نرم‌تر یا شکل‌پذیرتر هستند و دمای ذوب بالاتری هم نسبت به دیگر فلزات دارند.
فلزات ارزشمند و گرانبها به فلزاتی گفته می‌شود که علاوه بر ارزش اقتصادی، ارزش صنعتی نیز داشته باشند. این فلزات به دلیل کمیابی و استفاده در صنایع مهم، ارزشمند هستند و اکثراً به عنوان سرمایه از آنها یاد می‌شود. بعضی از آنها فقط در ساخت جواهرات، به تنهایی یا با ترکیب انواع سنگ جواهر مورد استفاده قرار می‌گیرند و برخی دیگر در صنایع مهمی مثل نفت و پتروشیمی.
در زیر انواع مختلف فلزات گرانبها را معرفی می‌کنیم:
طلا اولین فلز گران بهایی بود که در صنعت جواهرسازی مورد استفاده قرار گرفت. احتمالاً دلیل آن را می‌دانید! طلا هرگز زنگ نمی‌زند، سیاه نمی‌شود و همیشه مثل آفتاب درخشان است. همچنین باید با فلزات دیگر آمیخته شود تا استحکام لازم خود را به دست آورد.
طلا را می‌توان به صورت خالص در طبیعت به صورت دانه‌ای یا تکه‌ای در میان سنگ‌ها، کانی‌های بلوری شده و مواد ته‌نشینی آبرفتی پیدا کرد.
طلا به دلایل زیر ارزش بسیار بیشتری نسبت به دیگر فلزات دارد:
از این فلز گران بها برای ساخت انواع وسایل زینتی، زیورآلات و حتی ابزار جنگی و پزشکی استفاده می‌شود.
طلا می‌تواند با بسیاری از فلزها آلیاژ شود. این آلیاژها عموماً برای رسیدن به درجه‌های مختلف سختی و نرمی، دمای ذوب مناسب، ایجاد رنگ متفاوت تهیه می‌شوند. مس رایج‌ترین فلز در آلیاژهای طلاست و باعث قرمزتر شدن رنگ آلیاژ می‌شود. میزان طلای موجود در هر آلیاژ از واحد ۲۴ یا واحد ۱۰۰۰ محاسبه و مطرح می‌شود. طلای ۱۸ عیار به معنی ۱۸ واحد طلا و ۶ واحد فلز دیگر و طلای ۹۰۰ به معنی ۹۰۰ واحد طلا و ۱۰۰ واحد فلز دیگر است. شاید جالب باشد بدانید که هند بزرگ‌ترین واردکننده طلا در جهان است، به این خاطر که تقاضای جواهرات طلا در این کشور بسیار بالاست.
طلای رزگلد یا طلای روسی تاریخ آن معلوم نیست که از چه تاریخی و چه ساعتی ساخته و عرضه شده‌است.
اما هر چه که هست، در حال حاضر برترین برندهای طلا و جواهر در سراسر جهان سعی در عرضهٔ مصنوعاتی به رنگ صورتی را دارند؛ از کارتیه، و پیاژه، گرفته تا دیور و مونیکا وینادر، سعی می‌کنند بیشترین زیورآلات تولیدی‌شان به رنگ رزگلد باشند.
رنگ قرمز این طلا از آلیاژ مس و طلای خالص حاصل می‌شود. هر چه قرمزی جواهرات طلا بیشتر باشد، یعنی مس بیشتری در آن استفاده شده و قیمت و ارزش آن کمتر است. در عوض، هر چه مس بیشتر باشد، رنگ رزگلد آن بیشتر خواهد بود. این طلا را با نام «طلای قرمز» هم یاد می‌کنند. البته اگر مس کمتری در ترکیب آن به کار رفته باشد، رنگ آلیاژ صورتی می‌شود که به آن «طلای صورتی» می‌گویند. رزگلد نسبت به طلای زرد و سفید امروزی‌تر است و طرفداران بیشتری دارد.
طلای سفید آلیاژی از طلا است که از ترکیب آن با حداقل یک فلز سفید رنگ به دست می‌آید. آلیاژهایی که در ساخت طلای سفید استفاده می‌شوند اغلب پالادیوم، روی، مس، نیکل، منگنز و نقره هستند.
در اصل طلای سفید همان طلای زرد است که یک لایه فلز سفید همچون نیکل، پالادیم یا پلاتین روی آن کشیده شده‌است. طلای سفید همیشه یک روکش رودیوم دارد تا علاوه بر حفظ سفیدی، براق و درخشان هم بماند. ازآنجا که برخی افراد به نیکل حساسیت دارند، به‌جای نیکل از پالادیوم استفاده می‌شود. این فلز از نیکل گران‌تر است اما احتمال اینکه واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند کمتر است. اگر از پالادیوم در طلای سفید استفاده شود، دیگر نیازی به روکش رودیوم نیست زیرا پالادیوم نوعی رنگ خاکستری به طلا می‌دهد. معمولاً روکش رودیوم وقتی ساییده می‌شود طلا به رنگ زرد کدر دیده می‌شود.
از دیگر فلزات گران بها باید به نقره اشاره کرد که بعد از طلا از محبوبیت بسیار زیادی برخوردار است. نقره فلزی نرم، سفید رنگ، براق و جذاب است. از مشخصات نقره می‌توان به درخشندگی، شکل‌پذیر، نرم و چکش‌خوار بودن آن اشاره کرد. نقره در برابر اکسیداسیون مقاوم است اما در هوا وقتی ترکیب‌های گوگردی بر آن اثر بگذارد، تیره می‌شود.
در دوران باستان از این فلز گران بها بیشتر از طلا استفاده می‌شده‌است زیرا علاوه بر سبک‌تر بودن از طلا، مقاوم‌تر و مستحکم‌تر هم بوده‌است. از این فلز گرانبها در ساخت وسایلی همچون وسایل غذاخوری، زیورآلات، مدال‌ها، سکه‌ها و وسایل زینتی استفاده می‌شود.
فلز مس نیز یک فلز قیمتی به‌شمار می‌آید که با نماد شیمیایی cu نمایش داده می‌شود. از خواص آن می‌توان به چکش خواری و رسانایی بالا حرارتی و الکتریکی اشاره کرد واز آن در صنعت طلاسازی بسیار استفاده می‌شود.
از فلز مس علاوه‌براینکه برای تغییر رنگ طلا استفاده می‌شود، برای پایین آوردن عیار طلا هم نیز کمک می‌گیرند؛ یعنی وقتی می‌خواهند طلاهایی با عیار بالا را به طلاهایی با عیار پایین تبدیل کنند طلا را با مقادیر معینی از فلز مس ترکیب می‌کنند.
مطالب مفید برای شما: نحوه محاسبه سود فروشنده طلا؛ نکات مهمی که قبل از فروشندگی طلا باید بدانید
البته باید این را هم بدانیم که عیب فلز مس در ساخت زیورآلات این است که ممکن است روی پوست بعضی از افراد ردی سیاه به جا بگذارد.
از کاربرد مس می‌توان به لوازم معماری و سیم برق‌ها و سکه‌های قدیمی اشاره کرد.
پلاتین یکی از باارزش‌ترین فلزات گران‌بهاست. نام این فلز برگرفته از واژهٔ اسپانیایی پلاتینا به معنی «نقره کوچک» است. نادر بودن این فلز ۳۰ برابر بیشتر از طلاست. کشورهایی مانند آمریکای جنوبی اولین کسانی بودند که از ارزش و خواص پلاتین بهره گرفتند. چندین سال بعد، در حوالی سال ۱۸۳۲ اروپایی از آن در صنایع مختلف استفاده کردند. و سپس به قاره‌های آفریقا و آسیا رسید. پلاتین کمترین واکنش‌پذیری در بین تمامی فلزات را دارد و در برابر خوردگی بسیار مقاوم است. پلاتین حتی در محیط‌های داغ هم این ویژگی را حفظ می‌کند.
جالب است بدانید که قیمت پلاتین از طلا نوسان بیشتری دارد. در ساخت زیورآلات پلاتین بعد از طلا بیشترین استفاده را دارد. این فلز گران بها در مقابل تیرگی و خوردگی بسیار مقاوم است به‌طوری که حتی از طلای زرد هم بهتر است. همچنین شکل‌پذیری آن نیز بسیار بالاست. جواهرات پلاتین عموماً با عیار ۹۵۰ از هزار ساخته می‌شوند.
پالادیم در سال ۱۸۰۲ میلادی توسط ویلیام هاید والاستون کشف شد. این فلز گرانبها در مجاورت هوا سیاه نمی‌شود و پایین‌ترین نقطه ذوب را در میان فلزات هم گروه پلاتینیوم دارد. پالادیم همچون طلا می‌تواند به ورقه‌های نازک تبدیل شود و یکی از فلزات کمیاب است و به رنگ نقره‌ای و سفید است. پالادیم یکی از گران‌ترین فلزات دنیاست. بیشتر پالادیم دنیا در دو کشور روسیه و آفریقای جنوبی تولید می‌شود.
پالادیم در ابزار جراحی، فنر ساعت، پرکردن دندان، ارتباطات الکترونیکی و جواهرات استفاده می‌شود.
فلز گران بهای رودیوم کمیاب‌ترین عنصر از خانواده پلاتین است که نیز در سال ۱۸۰۳ میلادی توسط ویلیام هاید والاستون کشف شده‌است. رودیوم قیمت بسیار بالایی دارد. این فلز کمیاب، به رنگ نقره‌ای-سفید است و جنس بسیار سختی دارد. مقاومت بسیار در مقابل فرسایش، درخشندگی و جلای قابل توجه از ویژگی‌های رودیوم به‌شمار می‌روند.
این فلز اغلب در سنگ‌های حاوی پلاتین و نیکل همراه با دیگر فلزات گروه پلاتین یافت می‌شود. رودیم در مقابل فرسایش و واکنش‌های شیمیایی مقاومت بسیار بالایی دارد. یک لایه بسیار نازک رودیم هم می‌تواند درخشش و جلای قابل توجه و مقاومت بالایی در مقابل فرسایش و تیرگی به جواهرات بدهد از آن در ساخت جواهرات به وفور استفاده می‌شود.
تیتانیوم در سال ۱۷۹۱ کشف شد. تیتانیوم یک فلز سبک است که به راحتی می‌توان رنگ آن را تغییر داد. همین ویژگی‌ها، آن را یک فلز گران بهای بسیار مناسب برای طراحی و ساخت زیورآلات تبدیل کرده‌است. بعلاوه، تیتانیوم حساسیت زا هم نیست به همین خاطر در ساخت زیورآلات کاربرد زیادی دارد.
موتور و ساختمان داخلی هواپیما، تجهیزات حمل و نقل، صنایع شیمیایی، واحدهای مولد برق، صنایع آلیاژی، ساخت زیر دریایی‌ها، کارخانه‌های ساخت مواد شیمیایی، دستگاه‌های خنک‌کننده نیروگاه‌های اتمی و حرارتی و… کاربرد دارد.
کبالت با نماد شیمیایی co شناخته می‌شود و در سال ۱۷۳۵ شناسایی شد و جزو فلزات جهان شد. میزان استحکام کبالت از پلاتین بیشتر است و به راحتی خط و خش برنمی‌دارد. وزن کبالت نیز بسیار پایین است و این مسئله موجب محبوبیت آن میان طراحان و برندهای زیورآلات شده‌است. از ویژگی‌های کبالت نسبت به دیگر فلزات گران بها باید به عدم ایجاد حساسیت پوستی روی بدن انسان اشاره کرد.
فلز تنگستن با نماد شیمیایی w شناخته می‌شود. در سال۱۳۷۱ توسط کارل ویلهم شیله کشف و شناسایی شد. این فلز گران بها نیز در ساخت زیورآلات کاربرد زیادی دارد. اما عیب این فلز، وزن زیاد آن است. به طوری که وزن آن چهار برابر بیشتر از وزن تیتانیوم است.
از این فلز برای ساخت گردنبند، گوشواره و انواع ست و نیم‌ست استفاده می‌شود. تنگستن به صورت طبیعی به رنگ‌های نقره‌ای تا سفید شیری یافت می‌شود. تنگستن هم مانند بسیاری از فلزات دیگر به صورت آلیاژ در صنعت جواهرسازی کاربرد دارد. از ویژگی‌های این فلز می‌توان به مناسب بودن برای پوست‌های حساس، استحکام و مقاومت بالا در برابر انواع خط و خش و تغییر رنگ و درخشش و جلوه فوق‌العاده زیبا اشاره کرد.
و در آخر شاید برایتان جالب باشد که بدانید از ۱۰۹ عنصری که تا به امروز شناخته شده‌است، ۸۷ عنصر فلز است. از فلزها به ندرت به شکل خالص استفاده می‌شود؛ معمولاً با مخلوط کردن یک فلز با فلزهای دیگر یا غیر فلزها آلیاژی از آن را تشکیل می‌دهند.
در کل فلزات گروهی از عناصر هستند که خواص مشترک معینی دارند و تمام آنها توسط افرادی شناسایی و شناخته می‌شوند. که در این مقاله به ۱۰ نوع آنها اشاره کردیم. این مواد، گرما و الکتریسیته را به خوبی هدایت می‌کنند، و به همین دلیل ظروف آشپزی، وسایل زینتی و سیم‌های برق از فلز ساخته می‌شود. فلزها همچنین محکم‌اند و به آسانی می‌توان آنها را شکل داد؛ به همین دلیل است که از آنها برای ساختن سازه‌هایی از قبیل پل‌ها استفاده می‌شود. اگر چه شباهتهای زیادی بین فلزها وجود دارد، تفاوتهایی نیز دارند که مشخص می‌کند یک فلز تا چه حد برای یک کاربرد خاص مناسب است.
