به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، در این همایش که امروز ۸ دی در سالن جلسات ساختمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی دفتر قم برگزار شد، حجت الاسلام رضا مختاری مدیر موسسه کتاب شناسی شیعه و آقایان علی انصاری عضو شورای عالی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، سید محسن ناجی نصرآبادی کارشناس نسخ خطی آستان قدس رضوی و ابوالفضل حسن آبادی عضو مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی سخنرانی کردند.
لزوم شناسایی نسخههای معتبر و تصحیح آنها
حجت الاسلام مختاری با اشاره به موضوع ضرورت و اهمیت تصحیح متون کتب شیعی اظهار کرد: شاید بسیاری از افراد در ذهن خود این گونه فکر کنند که بسیاری از کتابهای اصلی شیعه چاپ و منتشر شده است و دیگر نیازی به تصحیح و چاپ مجدد آنان نیست.
وی افزود: اما به دلایل متعدد کتابهای چاپ شده نیز نیاز به تصحیح دارند و معنای آن نیست که تصحیحهای قبلی این کتابها بی ارزش باشد؛ چراکه باید هر چاپ را با توجه به شرایط همان سال چاپ و انتشار در نظر گرفت.
مدیر موسسه کتاب شناسی شیعه اضافه کرد: یکی از دلایل تصحیح چاپ کتب، شناسایی نسخههای معتبر و تصحیح آنهاست که امری لازم و ضروری است و باید در این زمینه تصحیحهای روشمند اساسی و اصولی بر روی آنها صورت پذیرد.
وی در ادامه با اشاره به مشهورترین کتاب حدیثی شیعه (نهج البلاغه) ادامه داد: بیشترین تیراژ را کتاب نهج البلاغه داشته است؛ اما هنوز تصحیح درستی براساس نسخههای برتر ندارد و حتی در برخی از جاها با چاپهای اصلی در جملاتی اختلاف وجود دارد و با نسخههای قدیمی تصحیح خوبی انجام نشده است.
حجت الاسلام مختاری گفت: با توجه به این که امروزه تهیه نسخههای معتبر امکان پذیری بیشتری پیدا کرده است، باید همه نسخههای معتبر جمع آوری و متون تصحیح شوند؛ چراکه بسیاری از کتابهای حدیثی ما نیاز به تصحیح دارند و برای رفع مشکلات لازم است به تمامی منابع حدیثی مراجعه شود تا بسیاری از ابهامات برطرف گردد.
وی در ادامه با اشاره به نکتهای درباره ارجاعات به متون حدیثی تصریح کرد: باید در ارجاعات به متون حدیثی ذکر عنوان بابها انجام شود؛ چراکه این کار در فهم احادیث تاثیر به سزایی دارد و لازم است در ارجاعات به متون حدیثی، ذکر عنوان بابها مورد نظر واقع شده و مراعات شود.
در ادامه این همایش، عضو شورای عالی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی با اشاره به جغرافیای کتابهای تالیفی اظهار کرد: بسیاری از تفاوتها در تغییر کلمات و اشتباهات موجود در کتابهای مختلف، به دلیل وجود لهجههای مختلف در نویسندگان کتابها بوده است که سبب ورود برخی از مشکلات در این کتابها شده است.
میر انصاری افزود: ۱۱۳ سال از سنت تصحیح کتابها گذشته است و علامه قزوینی نخستین کسی بود که سنت اصول تصحیح مدرن را به جا گذاشته است و الحمدلله در این مدت فعالیتهای تصحیحی بسیاری در کشور انجام شده و امّهات متون شیعه در این زمان تصحیح شده است.
عضو شورای عالی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی با اشاره به آسیبهایی که در تصحیح کتابها وجود دارد اضافه کرد: اولین آسیبی که در تصحیح کتابها وجود دارد و آن را تهدید میکند، داشتن نگاه مکانیکی به تصحیح کتابهاست و این نگاه، نگاه نازلی در این حوزه است که نباید سطح نگاهها به تصحیح کتب، نگاه نازل تری باشد.
وی ادامه داد: دومین آسیب در تصحیح کتاب ها، عدم رعایت امانت در تصحیح کتب است که متاسفانه رعایت امانت در تصحیح برخی از آثار انجام نشده و در برخی از آنها نیز صورت نمیگیرد.
میر انصاری گفت: در تصحیح کتب باید ضرورت یا عدم ضرورت تصحیح آنها معلوم و مشخص شود؛ چراکه سرمایه معنوی جامعه و سرمایه مادی ناشران در این گونه چاپها و تصحیحها از بین رفته و ضایع میشود.
وی افزود: باید تصحیح کنندگان کتابها از استعداد نسخه شناسی نیز برخوردار باشند، و تصحیح کنندگان لازم است نقاط افتراق و اشتراک نسخهها که تبارشناسی عنوان گرفته است را بشناسند و تصحیح گران در این موارد تسلط لازم را دارا باشد.
پیشینه تصحیح متون در موسسات فرهنگی آستان قدس رضوی
ناجی نصرآبادی کارشناس نسخ خطی آستان قدس رضوی در ادامه این همایش با نگاهی به پیشینه تصحیح متون در موسسات فرهنگی آستان قدس رضوی اظهار کرد: در کتابخانه آستان قدس رضوی با توجه به پیشینهای که در دوران صفویه برای آن وجود دارد بارها به اسامی تصحیح کنندگان کتابها اشاره شده و سعی آنان این بوده است که تصحیح کتب از نسخههایی باشد که از انسجام نسخهای خوبی برخوردار باشند.
وی در ادامه افزود: اما تصحیح رسمی کتابها و متون در آستان قدس رضوی به دوره قاجاریه برمیگردد که در این دوره و در سال ۱۲۹۴ اولین کتاب سنگی مشهد مقدس و کتابخانه آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است.
کارشناس نسخ خطی آستان قدس رضوی با اشاره به فعالیتهای تصحیحی در کتابخانه آستان قدس رضوی در دورران شاهان پهلوی اظهار کرد: کتابخانه آستان قدس رضوی در دوره شاهان پهلوی نیز آثارهای مختلفی را تصحیح و چاب کرده است.
ناجی نصر آبادی ادامه داد: در بعد از انقلاب اسلامی از سال ۶۲ تا ۶۳ اولین مرکزی که شروع به چاپ کتابها میکند، انتشارات آستان قدس رضوی است که کتابهای بسیاری در این انتشارات چاپ شده و بعد از آن نیز بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی شکل گرفته است که فعالیتهای بسیاری نیز در این بنیاد شکل گرفته و نتیجه داده است.
کارشناس نسخ خطی آستان قدس رضوی در پایان اضافه کرد: در کتابخانه آستان قدس رضوی از ابتدای سال تاکنون حدود ۱۳ جلد کتاب تراث علمی کار شده است که تا پایان سال نیز حدوداً ۸ جلد نیز منتشر خواهد شد که همه این کتابها هویت تراثی دارند.
