۹۰ درصد کاربران در کشور، انتقال دهنده پیام‌های دیگران هستند

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، رادیو تبیین در برنامه گفته ناگفته‌ها با آقای دکتر هادی البرزی دکترای ارتباطات و کارشناس سواد رسانه‌ای گفتگو کرد.

 البرزی: ما دیشب در بحثی که داشتیم گفتیم رسانه‌ها دارای چهار رویکرد هستند رسانه‌های خبری در پرداخت موضوع ممکن است یکی از رویکرد‌ها را انتخاب کنند، رویکرد اول ممکن است در مورد موضوعی بزرگ نمایی کنند، ممکن است نسبت به یک موضوع کوچک نمایی داشته باشند، ممکن است واقع نمایی کنند و یا ممکن است سکوت کنند که رسانه‌های بیگانه در مورد وقایع کشور ما دیدیم از همه این تکنیک‌ها استفاده می‌کنند، اما واقع‌نمایی در این رسانه اصلاً دیده نمی‌شود که بخواهند واقعیت‌های موجود را به مخاطب اعلام کنند بنابراین ما در مقابل رسانه‌ها از دیدگاه مخاطبان اگر بخواهیم نگاه کنیم، مخاطب برای بررسی موضوعاتی که به دستش می‌رسد خود مخاطبان هم قابل دسته بندی هستند یعنی وقتی دانش مخاطب شناسی را مطالعه می‌کنیم خود مخاطبان هم دسته بندی‌های مختلفی دارند یعنی یک بار مخاطب را به لحاظ اینکه تحصیلاتش چقدر است دسته بندی میکنیم، یک بار به لحاظ سنی، به لحاظ جنسیتی ممکن است مخاطب را دسته بندی کنیم. ما در حوزه فضای مجازی هم با انواع کاربران روبرو هستیم یعنی کاربران متفاوتی، ما کاربر منفعل داریم که وقتی پیام‌های رسانه‌ای دستش می‌رسد ممکن است توجه چندانی نداشته باشد و آن را برای دیگران فوروارد کند، در مقابل کاربران منفعل، ما کاربران فعال داریم بهترین نوع کاربران، کاربران روشنگری هستند که ما با آن‌ها روبه‌رو هستیم. این‌ها نه تنها پیام‌های رسانه‌ای را بررسی می‌کنند بلکه اگر احساس کنند در فضای مجازی و در فضای رسانه‌ای با پیام دروغ مواجه شده‌اند ممکن است به دیگران کمک کنند و اطلاع‌رسانی کنند که دیگران دردام نیفتند.

به طور کلی مثلاً ما کاربرانی داریم که کاربران ماهر و روشنگر هستند، کاربران فراغتی داریم که در فراغت‌های خودشان در فضای مجازی سرگرم می‌شوند و از این فضا استفاده می‌کنند، در کنار این‌ها کاربرانی داریم که منتقد هستند کاربرانی هستند که نسبت به پیام‌هایی که به دستشان می‌رسد با نگاه انتقادی نگاه می‌کنند به طور کلی اگر بخواهیم بگوییم چه کاربری خوب است، کاربری خوب است که بتواند پیام‌های رسانه‌ای را بررسی کند. بعد از آمدن فضای مجازی، تغییری که در مخاطب اتفاق افتاد مخاطب قدرتمند شد. ما در فضای رادیو تلویزیون و فضای روزنامه‌ها کاربران فقط مصرف کننده پیام‌های رسانه‌ای بودند و پیام‌ها به آن‌ها می‌رسید، اما در دوره جدید در فضای مجازی کاربران علاوه بر مصرف پیام‌های رسانه‌ای، امکان تولید و انتشار را هم به دست آورده اند بنابراین مخاطب به کاربر تبدیل شد، ما تحقیقی که انجام دادیم ۹۰ درصد کاربران کشور ما کاربران کامل نیستند که خودشان هم تولید کنند و منتشر کنند و هم مصرف کنند بیشتر کاربران در کشور ما انتقال دهنده پیام‌های دیگران هستند یعنی از خودشان تولید نمی‌کنند. البته در کشور‌های دیگر کم و زیاد ما با آن مواجه هستیم که بیشتر کاربران فقط پیام‌های دیگران را برای دوستان و افراد دیگر انتقال می‌دهند، بیشتر انتقال دهنده هستند تا تولید کننده محتوا. در فضای جدید رسانه‌ای وقتی کاربران در این دسته هستند و هنوز آن مسیر حرکت مخاطب را خوب طی نکردند و به کاربر ماهر تبدیل نشده اند ممکن است گیر اخباری بیفتند که ناخواسته آن‌ها را برای دیگران بفرستند یعنی بدون بررسی دقیق اینکه آیا این پیام درست است در واقع خودشان در مسیری قرار بگیرند که به ویروسی شدن محتوا کمک کنند. یعنی شما یک دفعه میبینید یک پیام غلط ممکن است توسط افراد زیادی به دست شما برسد یعنی تمام افرادی که از شما شناخت دارند ممکن است در دام این پیام‌ها بیفتند و این پیام‌ها روی آن‌ها تاثیربگذارد.

 

 البرزی: بلکه اگر آن پیام درست نباشد قطعا ارسال زیاد آن‌ها ممکن است ما را دچار مشکل کند و پیام‌های نادرست و پیام‌های غلط منتقل شود. اگر پیام درست باشد که خوب است بالاخره ویروسی میشود و منتشر می‌شود و میچرخد، اما نگرانی ما زمانی است که یک پیام غلط و پیامی که از اساس جعلی است توسط کاربران بدون بررسی و بدون اینکه ابعاد آن را بررسی کنند برای دیگران فرستاده شود. فکر کنید مثلاً در فضای مجازی وضعیت به صورتی است که اگر یک کاربر فقط یک پیام برای چهار نفر بفرستد و آن کاربران هم همینطور به چهار نفر دیگر بفرستند شما ببینید به تعداد افراد چندین عدد ۴ در هم ضرب می‌شود و در یک بازه زمانی کوتاه تعداد زیادی از افراد در فضای مجازی از آن پیام مطلع می‌شوند اگر پیام، پیام درستی باشد به لحاظ جریان سازی مشکلی ندارد، اما نگرانی ما این است که بیشتر اوقات ممکن است برای یک خبر جعلی این اتفاق بیفتد در این حالت وقتی ما بخواهیم در رسانه عملیات کنیم و این خبر نادرست را خنثی کنیم کار رسانه خیلی سخت می‌شود، چون خیلی از افراد تکذیبیه‌ها را نمی‌بینند و فقط خبر نادرست را دیده اند؛ بنابراین در کار رسانه‌ای ما باید به دنبال این باشیم که بتوانیم تعداد کاربران ماهر را زیاد کنیم، یعنی با آموزش سواد رسانه‌ای و آموزش تکنیک‌های خبری و تکنیک‌هایی که نشان بدهد پشت پرده رسانه‌ها چه می‌گذارد مخاطب مطلع شود که به هر پیامی اعتماد نکند و هر پیامی را فوروارد نکند. در صحبت‌های شب‌های گذشته گفتم اگر ما حداقل بتوانیم در مورد هر پیامی حدود ۱۵۰ ثانیه تعامل کنیم و دقت کنیم قبل از اینکه ارسال کنیم خیلی می‌تواند کمک کننده باشد خودم بار‌ها وقتی تامل کردم روی پیام نتیجه خوبی گرفتم یعنی بیشتر اوقات ممکن بوده که ضمیر ناخودآگاه من بگوید این را بفرست برود، وقتی شما پیام را منتقل کردید دیگر کاری نمی‌توانید انجام دهید و ممکن است کاربر بعدی هم تامل نکند و او هم آن را فوروارد کند. یک جایی کاربر روشنگر می‌تواند جلوی انتشار اخبار غلط را بگیرد، ممکن است توییتی بزند یا پستی بگذارد و بگوید خبر را بررسی کردم و این خبر به این دلایل غلط است و لطفاً این را منتشر نکنید.

البرزی: بله اگر شما رژیم غذایی مناسب را انتخاب کنید خودتان این تصمیم را می‌گیرید که در کدام کانال عضو شوید و کدام کانال به درد شما میخورد. اگر این رژیم غذایی در زندگی رسانه‌ای ما اتفاق بیفتد می‌توانیم به فرزندانمان هم کمک کنیم، ببینیم کدام بازی به درد آن‌ها می‌خورد، آیا این بازی ایجاد خشونت بر روی آن نمی‌کند و کدام برای سبک زندگی ما مناسب است.