اپراتورهای ایرانی آماده ارائه سرویس ایسیم (eSIM) هستند، اما تاخیر در صدور مجوز و محدودیتهای بینالمللی، آینده این فناوری را با پیچیدگیهایی مواجه کرده است.
به گزارش دیجیاتو، اواخر شهریورماه امسال و همزمان با عرضه گوشیهای نسل جدید آیفون، بالاخره اپراتورهای اصلی کشور پیش ثبتنام ایسیم را آغاز کردند و چند روز بعد، یکی از مهمترین خبرهای نمایشگاه الکامپ که مهرماه برگزار شد، فعالسازی نمادین این نوع سیمکارت الکترونیکی بود.
اما امروز و در حالی که بسیاری از اپراتورهای جهانی خدمات eSIM را به کاربران خود ارائه میدهند، ایران در آستانه ورود به این فناوری، با مجموعهای از موانع فنی، سیاسی و امنیتی روبهرو است. اکنون، اپراتورهای کشور، نسخه آزمایشی این سرویس را آماده کردهاند و در انتظار صدور مجوز بهرهبرداری تجاری از سوی نهادهای امنیتی هستند.
eSIM یا سیمکارت الکترونیکی، نسل جدید سیمکارت است که بهصورت یک تراشه داخلی در گوشی قرار میگیرد و دیگر نیازی به کارت فیزیکی ندارد. این فناوری امکان فعالسازی و مدیریت شماره تلفن را از راه دور فراهم میکند، به کاربر اجازه میدهد چندین پروفایل سیمکارت روی یک دستگاه داشته باشد و فضای بیشتری در گوشی برای سختافزارهای دیگر آزاد میکند. البته استفاده از eSIM منوط به پشتیبانی اپراتورهای تلفن همراه است.
اپراتورهای بزرگ کشور، نسخههایی از eSIM تستی را برای ارزیابی و اخذ مجوز به مراجع ذیصلاح ارسال کردهاند و امیدوارند مجوز فعالیت تجاری نیز صادر شود. اما بهنظر میرسد که بهویژه پس از جنگ ۱۲روزه، نهادهایی که متولی صدور اجازه امنیتی عرضه این سیمکارتها هستند، دقت و سختگیری بیشتری اعمال میکنند. به این ترتیب، صدور مجوزی تجاری ایسیم از سوی رگولاتوری، که پیشبینی میشد در بازهای دو ماهه پس از اعلام آمادگی اپراتورها انجام شود، به همین دلایل به تعویق افتاده است.
اپراتورها میگویند که طبق برنامه و با تستهای انجام شده، برای عرضه ایسیم آمادگی کامل دارند اما عدم صدور مجوز تجاری، این امکان را از آنها گرفته است.
اما علاوه بر تاخیر در صورت مجوز از سوی نهادهای متولی، موانعی شاید جدیتر هم وجود دارد که آینده ایسیم را در ایران چالشبرانگیز میکند.
گرچه فناوری ایسیم به خودی خود تحت تحریم مستقیم نیست، اما انجمن جهانی GSMA به عنوان مرجع تأیید و مدیریت استانداردهای سیمکارت مجازی، به بهانه تحریمهای عمومی علیه ایران، از صدور مجوز دسترسی به اپراتورهای ایرانی خودداری میکند. این تصمیم، اپراتورهای کشور را وادار کرده تا برای راهاندازی سرویس، به شکل پراکسی (Proxy-Based) و از طریق کشورهای ثالث اقدام کنند.
به گفته منابع آگاه، این معماری غیرمستقیم راهاندازی، اگرچه موقتاً راهگشا بوده، اما از منظر فنی و امنیتی، پُرریسک تلقی میشود. از جمله نگرانیهایی مطرح شده، امکان قطع ناگهانی سرویس توسط سرورهای خارجی است؛ وضعیتی که ممکن است کاربران ایرانی روزی از خواب برخیزند و با قطعی اینترنت یا غیرفعال شدن eSIM مواجه شوند، بیآنکه هیچگونه پیشبینی قبلی وجود داشته باشد. نکته جالب اینکه GSMA از این روند فنی مطلع است، اما تا این لحظه واکنشی نشان نداده است.
پیشتر، حساب رگولاتک که متعلق به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی که شبکه اجتماعی ایکس است، تحریمها را از جمله موانع اجرای این طرح عنوان کرده و اشاره کرده بود که این مسئله میتواند روند فعالشدن eSIM را زمانبر کند.
پرسش مهم آن است که آیا ایران میتواند راهی برای بومیسازی و استقلال از GSMA پیدا کند؟ پاسخ از نگاه کارشناسان فنی «بله، اما با محدودیت زیاد» است.
تنها راه واقعگرایانه بدون وابستگی به سرورهای بینالمللی، توسعه نسخه حلقه بسته (Closed-Loop) ایسیم است. اما این راهحل، تنها برای دستگاههای اختصاصی و سازمانی نظیر ابزارهای صنعتی یا نظامی کاربرد دارد و با نیازهای عمومی کاربران تلفنهای همراه هوشمند سازگار نیست. بنابراین از منظر تجاری، گزینه مناسبی به شمار نمیآید.
راه دیگر، تولید گوشیهای ایرانی است که از استانداردهای غیر وابسته به GSMA تبعیت کنند؛ امری که در حال حاضر بیشتر به رویا شباهت دارد تا واقعیت.
به گفته کارشناسان، وزارت ارتباطات میتواند از GSMA به دلیل عدم رعایت بیطرفی فناوری در عرصه بینالمللی شکایت کند، اما مشخص نیست چنین ابتکاری تا چه اندازه عملی، مؤثر و مورد پذیرش مجامع جهانی قرار گیرد. اگر محدودیتها تداوم یابد، ایران در آینده ممکن است در استفاده از eSIM و حتی در واردات گوشیهای آینده مبتنی بر این فناوری با بنبست حقوقی و فنی مواجه شود.
